QĐND Online – Sáng 22-3, Quốc hội nghe Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật tố tụng dân sự và thảo luận tại hội trường về dự thảo luật này. Đa phần các đại biểu cơ bản tán thành với dự thảo luật. Tuy nhiên, một số vấn đề còn có nhiều ý kiến, đó là vai trò viện kiểm sát, thẩm quyền của tòa án với các quyết định hành chính…

Cần thiết có sự tham gia của Viện kiểm sát

Trong phần thảo luận, đa phần các đại biểu đều đánh giá cao vai trò của viện kiểm sát trong việc xét xử của tòa án. Đại biểu Vũ Duy Hòa (đoàn Thanh Hoá) phát biểu: Trước đây, theo Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự thì Viện kiểm sát nhân dân kiểm sát việc tuân theo pháp luật, tham gia tất cả các phiên tòa dân sự. Do đó, việc kiểm sát có điều kiện thực hiện chức năng, nhiệm vụ tốt hơn. Từ đó, góp phần đảm bảo lợi ích của Nhà nước, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của công dân. Tuy nhiên, khi Bộ luật tố tụng dân sự ra đời đã hạn chế tối đa việc tham gia phiên tòa của Viện kiểm sát nhân dân vì cho rằng dân sự là việc của đôi bên. Vì thế, việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Viện kiểm sát nhân dân cũng tham gia bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của tập thể và lợi ích của công dân gặp rất nhiều khó khăn. Đại biểu Hòa nhấn mạnh: “Mặc dù, dân sự là việc của đôi bên nhưng việc tự định đoạt của đôi bên hoặc khi đôi bên không tự thỏa thuận được mà phải do Tòa án giải quyết đều phải đúng với đường lối, chính sách và pháp luật, phù hợp với phong tục, truyền thống và đạo đức xã hội. Vì thế, việc kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong giải quyết các vụ việc dân sự là tất yếu khách quan, nhằm đảm bảo pháp chế thống nhất, nhằm kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự để đảm bảo lợi ích của Nhà nước, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên trong quan hệ dân sự. Do đó, cần khôi phục lại quy định Viện kiểm sát nhân dân tham gia tất cả các phiên tòa, phiên họp”.

Đai biểu Nguyễn Minh Thuyết (Đoàn Lạng Sơn) phát biểu ý kiến.

Cùng quan điểm này, đại biểu Huỳnh Văn Tiếp (Đoàn TP Cần Thơ) nói: Qua khiếu nại của công dân và thực tế đi giám sát một số bản án dân sự trên địa bàn Thành phố Cần Thơ, chúng tôi thấy có nhiều thiếu sót trong quá trình xét xử. Thực tế việc xét xử trong thời gian qua cho thấy, nhiều vụ việc giải quyết thiếu khách quan, vi phạm trong tố tụng, Viện kiểm sát không kịp thời kháng nghị theo thẩm quyền do không đủ thông tin. Khi dân biết và khiếu nại đến Viện kiểm sát thì Viện kiểm sát mới rút đơn, hồ sơ xem xét kỹ lại thì có sai. Khi phát hiện sai sót mới kháng nghị làm mất thời gian, công sức và tiền của của công dân. Cho nên, luật sửa đổi lần này cần quy định viện kiểm sát có thẩm quyền tham gia phiên tòa, phiên họp, kiểm sát viên phát biểu quan điểm về việc tuân theo pháp luật việc tố tụng của thẩm phán, của Hội đồng xét xử và người tham gia tố tụng.

Cũng phát biểu về vấn đề này, đại biểu Nguyễn Đăng Trừng (Đoàn TP Hồ Chí Minh) lại cho rằng: Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đưa ra một quan điểm dung hòa cụ thể là đã quy định Viện kiểm sát tham gia các phiên tòa, phiên họp sơ thẩm khi xét thấy cần thiết và kiểm sát viên phát biểu quan điểm về việc tuân thủ tuân theo pháp luật về tố tụng của thẩm phán Hội đồng xét xử và những người tham gia tố tụng. Trong phiên tòa phúc thẩm kiểm sát viên còn phát biểu quan điểm về việc giải quyết vụ án. Theo tôi, quy định như trên là chưa phù hợp với nguyên tắc việc dân sự cốt ở đôi bên, tức là nguyên tắc tôn trọng quyền tự định đoạt của các bên đương sự. Vì, Viện kiểm sát phát biểu quan điểm về giải quyết vụ án sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi của một bên đương sự. Vị trí, chỗ đứng của Viện kiểm sát là lợi ích của Nhà nước, không phải lợi ích của một trong hai bên đương sự. Do đó, theo tôi trong những vụ án dân sự mà đối tượng tranh chấp là tài sản công, tài sản của nhà nước thì kiểm sát viên tham gia có quyền phát biểu quan điểm về việc giải quyết vụ án.

Tòa án có quyền hủy các quy định của các cơ quan, đơn vị khác?

Vấn đề thẩm quyền của tòa án với các quy định của các cơ quan, đơn vị khác được nhiều đại biểu tập trung làm rõ. Đai biểu Nguyễn Minh Thuyết (Đoàn Lạng Sơn) tán thành qui định tòa án có quyền tuyên hủy những quyết định trái pháp luật của các cơ quan, tổ chức khác. Tuy nhiên, trong luật cần nói rõ, tòa án cấp nào thì được tuyên hủy những quyết định của cấp nào, nếu không thì tòa án cấp huyện lại tuyên hủy các quyết định của cấp tỉnh thì sẽ khó. Còn các cơ quan, tổ chức khác thì không phải chỉ là cơ quan hành chính, còn rất nhiều loại cơ quan, tổ chức khác nhau, cho nên cần phải nói rõ là tòa án cấp nào được tuyên hủy những quyết định của cấp nào.

Đại biểu Trần Thế Vượng  (Đoàn Hải Dương) lại dẫn chứng: Pháp lệnh năm 1989 có quy định này, tuy nhiên suốt 15 năm từ khi ban hành, từ năm 1989 cho đến khi ban hành Bộ luật tố tụng dân sự không có một trường hợp nào tòa án trong khi xét xử các vụ án dân sự ra những bản án hủy những quyết định sai trái. Đại biểu Vượng giải thích, có thực tế này vì: Thứ nhất, Tòa án cho đến bây giờ vẫn tổ chức theo đơn vị hành chính. Với cơ quan tòa án gắn liền với cơ quan hành chính thì một thẩm phán ở tòa án huyện không thể hủy quyết định của chủ tịch huyện; thứ hai, khi chúng ta nói tòa án xét xử thì đó là tòa án chung, nhưng khi đối với một vụ việc cụ thể, một vụ án cụ thể là hội đồng xét xử. Ở đây không rõ ràng trong khi xét xử vụ án dân sự cụ thể thì hội đồng xét xử hủy hay tòa án hủy?

Đại hiểu Ngô Minh Hồng (Đoàn TP Hồ Chí Minh ) băn khoăn:  quyền của tòa án đối với quyết định của cơ quan, tổ chức khác là một quyết định hết sức cần thiết, nhưng nếu như đưa vào trong thực tiễn thì rất rối. Ngay cả trong các quyết định hành chính thôi nhưng tòa giải quyết đánh giá một quyết định hành chính là trái pháp luật thì cũng không phải đơn giản. Cho nên tôi nghĩ rằng, muốn thực hiện được điều này phải nâng cao trình độ thẩm phán, thẩm phán phải có bản lĩnh, phải có năng lực. Tôi đề nghị cần cân nhắc khi chúng ta đưa những điều này vào.

Buổi chiều, Quốc hội nghe Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Uỷ ban pháp luật của Quốc hội Nguyễn Văn Thuận trình bày Báo cáo của Ủy ban thường vụ Quốc hội giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thủ đô và thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Thủ đô.

Xuân Dũng