Trong nhiệm kỳ chưa phát hiện trường hợp kết án oan

Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp nêu rõ, trong nhiệm kỳ qua, Tòa án nhân dân các cấp đã thụ lý 2.433.631 vụ việc các loại và giải quyết được 2.375.983 vụ việc (đạt tỷ lệ 97,6%). Ủy ban Tư pháp đánh giá, mặc dù số lượng các vụ việc mà Tòa án đã thụ lý và giải quyết là rất lớn và tiếp tục có xu hướng gia tăng, tính chất các vụ việc ngày càng phức tạp, phát sinh những loại việc, những hành vi phạm tội mới chưa từng xảy ra trước đây, nhưng Tòa án nhân dân các cấp đã nỗ lực khắc phục khó khăn nên chất lượng giải quyết, xét xử các vụ án tăng lên qua từng năm và khắc phục được nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác giải quyết, xét xử những năm trước đây, cơ bản đáp ứng các chỉ tiêu, yêu cầu theo các Nghị quyết của Quốc hội đề ra.

Đối với công tác xét xử các vụ án hình sự, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, trong nhiệm kỳ qua, Tòa án nhân dân các cấp đã triển khai đồng bộ các giải pháp để nâng cao chất lượng xét xử các vụ án hình sự và đạt được nhiều kết quả tích cực. Tỷ lệ giải quyết án đạt 99,5%, vượt 11,5% so với chỉ tiêu của Quốc hội. Đã cơ bản khắc phục được việc để án quá thời hạn, hầu hết các vụ án đưa ra xét xử đều trong thời hạn luật định; riêng án kinh tế, tham nhũng, không có vụ án nào để quá thời hạn. Đặc biệt, trong cả nhiệm kỳ, chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Việc Tòa án bảo đảm tranh tụng tại phiên tòa ngày càng được tăng cường, tạo điều kiện cho các bên thực hiện đầy đủ các quyền và nghĩa vụ luật định. Hình phạt mà Tòa án áp dụng cơ bản nghiêm minh, đúng pháp luật. Việc cho các bị cáo hưởng án treo, cải tạo không giam giữ, áp dụng tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ tiếp tục được kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ. Tỷ lệ các bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan đạt chỉ tiêu của Quốc hội (không quá 1,5%) và giảm dần qua các năm. Đã đưa ra xét xử nghiêm minh, kịp thời các vụ án tham nhũng 1.145 vụ/2.600 bị cáo, chú trọng áp dụng các biện pháp nhằm tăng tỷ lệ thu hồi tài sản. Tỷ lệ trả hồ sơ yêu cầu điều tra bổ sung được Viện kiểm sát nhân dân chấp nhận đạt cao, trong đó, nhiều trường hợp trả hồ sơ do phát hiện giai đoạn điều tra, truy tố bỏ lọt tội phạm và người phạm tội. Qua xét xử, Tòa án nhân dân các cấp đã ban hành nhiều kiến nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan khắc phục nguyên nhân, điều kiện phạm tội và được các cơ quan nghiêm túc tiếp thu, thực hiện.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra tại Quốc hội.

Đối với công tác giải quyết, xét xử các vụ án hành chính, Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp nêu rõ, trong nhiệm kỳ, Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành nhiều chỉ thị chuyên đề, kế hoạch, văn bản chỉ đạo, tổ chức tập huấn và tăng cường bố trí Thẩm phán có năng lực làm nhiệm vụ xét xử các vụ án hành chính để đưa Luật Tố tụng hành chính năm 2015 đi vào cuộc sống. Do đó, mặc dù số lượng các vụ án hành chính phải thụ lý tăng cao so với nhiệm kỳ trước (tăng 42,76%), song đã khắc phục được nhiều hạn chế của công tác này. Tỷ lệ giải quyết án hành chính sau nhiều năm đạt thấp, thì đến năm 2020 đã giải quyết đạt 68,8%, vượt 8,8% so với chỉ tiêu của Quốc hội. Việc tổ chức đối thoại giữa người khởi kiện và người bị kiện được các Tòa án nhân dân chú trọng, tích cực giải thích pháp luật để các bên tự thống nhất hướng giải quyết, trên cơ sở đó nhiều trường hợp người khởi kiện đã tự nguyện rút đơn hoặc Chủ tịch UBND, UBND chủ động hủy bỏ, sửa đổi quyết định hành chính, chấm dứt hành vi hành chính trái pháp luật. Theo Báo cáo, đến năm 2020, không còn vụ án nào để quá thời hạn luật định do nguyên nhân chủ quan. Đã khắc phục cơ bản việc tuyên bản án không rõ, khó thi hành. Số lượng vụ án phải thụ lý, giải quyết tuy tăng cao, song tỷ lệ bản án, quyết định bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan giảm so với đầu nhiệm kỳ. Tòa án nhân dân các cấp đã thực hiện nghiêm túc trách nhiệm trong giai đoạn thi hành án hành chính, đã ra quyết định buộc thi hành án đối với 376 trường hợp, qua đó bảo vệ kịp thời quyền và lợi ích hợp pháp của người được thi hành án.

Trước đó, trình bày Báo cáo tổng kết nhiệm kỳ của hệ thống Tòa án, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình nêu rõ 22 thành tựu nổi bật trong nhiệm kỳ. Đáng lưu ý, đối với nhiệm vụ giải quyết đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm, đơn thư khiếu nại, tố cáo, Tòa án các cấp đã tập trung nguồn lực, nâng cao chất lượng giải quyết. Tòa án nhân dân đã giải quyết 36.042 đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm (so với nhiệm kỳ trước, thụ lý tăng 7.503 đơn; đã giải quyết tăng 5.268 đơn). Đã đề ra nhiều giải pháp để đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng giải quyết, do đó, tỷ lệ giải quyết đơn trong những năm gần đây có nhiều tiến bộ, năm sau luôn đạt cao hơn năm trước. Các Tòa án đã giải quyết 26.770 đơn khiếu nại quyết định tố tụng và hành vi tố tụng, đạt tỷ lệ 98,8%. Việc giải quyết tuân thủ đúng thủ tục, thời hạn, có căn cứ và đúng pháp luật.

Quang cảnh tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIV.

Về nhiệm vụ tổ chức phiên tòa xét xử theo tinh thần cải cách tư pháp đã được Tòa án nhân dân tối cao chỉ đạo đổi mới theo hướng công tác xét xử phải tuân thủ pháp luật, đảm bảo nguyên tắc tranh tụng. Hội đồng xét xử thực hiện đầy đủ các quyền năng pháp lý. Các Thẩm phán đã nhận thức sâu sắc hơn tranh tụng là con đường đi đến công lý nên đã thực hiện nghiêm Chỉ thị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao về việc không hạn chế thời gian tranh tụng, ghi nhận tất cả các vấn đề tranh tụng và căn cứ vào kết quả tranh tụng để đưa ra phán quyết. Những kiến nghị của Tòa án không chỉ khắc phục sai sót của các cơ quan tiến hành tố tụng mà còn khắc phục sơ hở trong cơ chế, chính sách quản lý vĩ mô và thực thi pháp luật của các cơ quan nhà nước, chính vì vậy chất lượng xét xử không ngừng được nâng lên. Qua hoạt động xét xử, đóng góp của Tòa án trong quản lý điều hành đất nước ngày càng thiết thực, rõ ràng.

Cũng theo Chánh án Nguyễn Hòa Bình, việc đổi mới mô hình phòng xét xử là một thành tựu trong nhiệm kỳ, đã được đổi mới theo hướng tiến bộ, phù hợp với xu thế chung của thế giới. Chánh án Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành các Thông tư quy định về phòng xử án và quy chế tổ chức phiên tòa để bố trí lại vị trí ngồi của những người tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng; xây dựng tiêu chí, yêu cầu cụ thể của phiên tòa theo tinh thần cải cách tư pháp; quy định về việc tổ chức phòng xét xử thân thiện khi xét xử các vụ việc gia đình và người chưa thành niên. Đến nay, mô hình phòng xét xử mới đã được triển khai sâu rộng, phù hợp với xu thế chung của quốc tế. Qua đó bảo đảm cho các chủ thể tham gia tố tụng bình đẳng và thực hiện đầy đủ quyền, nghĩa vụ theo đúng yêu cầu tranh trụng; bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp của người chưa thành niên.

Đồng thời, thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, Tòa án nhân dân tối cao đã tiến hành thí điểm và sau đó triển khai trên toàn quốc trang phục xét xử thống nhất của Thẩm phán, tạo nên diện mạo mới cho Thẩm phán, đề cao tính uy nghiêm của nền tư pháp nước nhà.

Về nhiệm vụ xây dựng thể chế, Tòa án nhân dân tối cao đã đề xuất Quốc hội thông qua Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án và khẩn trương triển khai thực hiện. Trước đó, đã tổ chức thành công thí điểm đổi mới, hòa giải, đối thoại trong giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính tại 16 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương. Ngay sau khi Luật được thông qua, đã khẩn trương tổ chức tập huấn và chuẩn bị các điều kiện cần thiết để thực hiện Luật, đưa Luật vào cuộc sống từ ngày 1-1-2021. Đến nay, Tòa án đã bổ nhiệm được hơn 2000 hòa giải viên tại 49 tỉnh, thành. Luật này có hiệu lực sẽ hình thành nên cơ chế mới để giải quyết hòa thuận, hiệu quả những mâu thuẫn, tranh chấp phát sinh trong đời sống xã hội mà không phải xét xử, tiết kiệm nguồn lực xã hội, đem lại lợi ích thực chất cho người dân.

BÌNH SƠN