Trước đó, Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định trình bày Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc.

Tạo môi trường đầu tư kinh doanh bình đẳng

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Nguyễn Khắc Định, dự thảo Luật đã được cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 4. Trên cơ sở quán triệt quan điểm, mục tiêu xây dựng Luật theo các kết luận của Bộ Chính trị, tiếp thu ý kiến các đại biểu Quốc hội và các cơ quan, địa phương có liên quan, dự thảo Luật gồm 6 chương, 85 điều, đã được chỉnh lý, hoàn thiện nhiều nội dung về quy hoạch, các cơ chế, chính sách đặc biệt về phát triển kinh tế - xã hội, tổ chức bộ máy chính quyền địa phương, các nội dung về phân cấp, phân quyền cho chính quyền đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước ở trung ương và chính quyền địa phương cấp tỉnh cùng nhiều nội dung khác nhằm đáp ứng yêu cầu tạo lập mô hình phát triển mới có tính đột phá cho các đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt. 

Chủ nhiệm Nguyễn Khắc Định cho biết, có ý kiến đề nghị rà soát các quy định về thủ tục đầu tư kinh doanh để bảo đảm không phân biệt đối xử giữa nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài. Ủy ban Thường vụ Quốc hội khẳng định: Về nguyên tắc, quy định trong dự thảo Luật về ưu đãi đầu tư không có sự phân biệt giữa nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài. Tiếp thu ý kiến các vị đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã được rà soát lược bỏ một số điều kiện, thủ tục áp dụng riêng đối với nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài so với quy định của pháp luật về đầu tư hiện hành để thu hút đầu tư, tạo môi trường đầu tư kinh doanh bình đẳng nhưng vẫn bảo đảm chặt chẽ, đáp ứng yêu cầu về quốc phòng, an ninh tại đặc khu.

Toàn cảnh phiên họp sáng 23-5. Ảnh: quochoi.vn.

Về ưu đãi thuế, một số ý kiến đề nghị rà soát, đánh giá, tính toán những chi phí và lợi ích của chính sách này, đánh giá tác động đối với doanh nghiệp nội địa ngoài đặc khu và nguy cơ các ưu đãi về thuế bị lợi dụng; đề nghị việc miễn, giảm thuế chỉ nên áp dụng trong giai đoạn đầu, không nên kéo dài, tránh ưu đãi tràn lan.

Về vấn đề này, Chủ nhiệm Nguyễn Khắc Định khẳng định: Để thu hút đầu tư thì các chính sách ưu đãi về thuế tại đặc khu cần bảo đảm tính vượt trội so với trong nước và cạnh tranh quốc tế. Phần lớn các ưu đãi thuế trong dự thảo Luật đều có thời hạn, áp dụng cho các dự án đầu tư thuộc các ngành, nghề ưu tiên phát triển hoặc để thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao, khách du lịch... và cần thiết để thu hút đầu tư trong giai đoạn đầu xây dựng các đặc khu. Tuy nhiên, để chính sách ưu đãi có trọng tâm, trọng điểm, bám sát định hướng phát triển của các đặc khu, bảo đảm vượt trội nhưng không làm ảnh hưởng lớn đến nguồn thu của ngân sách đặc khu trong dài hạn nhằm phát huy nội lực, trên cơ sở tiếp thu ý kiến các đại biểu Quốc hội, đề nghị của các cơ quan có liên quan  và so sánh, đối chiếu với quy định hiện hành về ưu đãi đầu tư tại các khu kinh tế, tham khảo kinh nghiệm các nước, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng giảm bớt mức ưu đãi, thời hạn ưu đãi thuế đối với một số đối tượng, dự án đầu tư tại đặc khu so với dự thảo Luật Chính phủ trình, nhưng vẫn bảo đảm sự ưu đãi vượt trội về tổng thể; đồng thời, chỉnh sửa về kỹ thuật để bảo đảm tính thống nhất, chặt chẽ, tạo thuận lợi cho công tác thi hành Luật.

Xem xét ưu đãi về thuế tại các đặc khu

Qua thảo luận, các đại biểu đều bày tỏ sự đồng tình về việc ban hành Luật Đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong, Phú Quốc, cho rằng đây là bước đột phá cho sự phát triển của nền kinh tế nước ta; đồng thời là chiến lược phát triển kinh tế phù hợp mục tiêu, định hướng với những ngành nghề ưu tiên, có lợi thế vượt trội, phù hợp với xu thế phát triển của thế giới.

Đại biểu Nguyễn Ngọc Phương (Đoàn Quảng Bình) tán thành với quy định, trong đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt (đặc khu) cần có tổ chức Hội đồng nhân dân để thực hiện nhiệm vụ giám sát. Bởi lẽ, theo đại biểu, quyền lực càng cao thì càng đặc biệt, càng “nóng” thì càng cần được kiểm tra, giám sát quyền lực, không để tiềm ẩn những hậu quả nghiêm trọng, làm xấu đi định hướng phát triển kinh tế, làm mất niềm tin và ảnh hưởng đến an ninh, chính trị, trật tự an toàn xã hội và làm suy thoái tình hình kinh tế của đất nước..."Tại các đặc khu này, nếu có sai phạm sẽ rất khó điều chỉnh do liên quan đến các doanh nghiệp của nhiều nước trên thế giới", đại biểu tỉnh Quảng Bình nhấn mạnh.

Đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (TP Hà Nội) cũng tán thành với sự cần thiết ban hành luật để tạo ra bước đột phá cho quá trình phát triển kinh tế, tạo tiền đề để biến những ước mơ, kỳ vọng của cả thế hệ thành hiện thực. Song đại biểu cũng băn khoăn về tính khả thi của các đặc khu. Đại biểu cho biết, để đầu tư cho 3 đặc khu thì cần xấp xỉ 1,5 triệu nghìn tỷ đồng, song đại biểu cho rằng, với tính chất đặc thù của cả 3 đặc khu về kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh, thì có những công trình, hạng mục, dự án không thể thiếu được “bàn tay” của nhà nước, vai trò của ngân sách nhà nước là bắt buộc. “Do đó, bài toán đặt ra là chúng ta cần có một phương án tài chính hợp lý, trong đó nhà nước phải đầu tư bao nhiêu? Tính khả thi của phương án? Việc huy động nguồn lực thực hiện và thời gian thực hiện?”, đại biểu nêu vấn đề và cho rằng, “mọi khoản chi đều phải có trong dự toán”, các quy định của luật cần phải được đặt trong mối quan hệ tổng thể với kế hoạch tài chính trung hạn, kế  hoạch đầu tư công trung hạn để bảo đảm tính khả thi.

Liên quan đến chính sách thuế, đại biểu TP Hà Nội cho rằng vẫn còn nhiều vấn đề cần đánh giá, xem xét lại. Đại biểu cho biết, theo báo cáo của tổ chức Oxfam thì các chính sách ưu đãi thuế của Việt Nam trong nhiều năm qua chưa thực sự đem lại hiệu quả thiết thực. Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới, 85% nhà đầu tư ở Việt Nam khi được phỏng vấn đều cho rằng, vấn đề thuế chưa phải là điều quan trọng mà họ quan tâm. Trong khi đó, hiện nay, theo kinh nghiệm của quốc tế thì thuế cũng không phải là vấn đề tiên quyết. Do đó, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai đề nghị trong khi điều kiện nguồn lực thực hiện có hạn thì cần rà soát lại để bảo đảm tính khả thi.

Đại biểu mong muốn bỏ quy định về giảm thuế tiêu thụ đặc biệt đối với một số dịch vụ như casino, đặc cược, kinh doanh trò chơi điện tử... ; trong dự luật hiện đang áp dụng mức 15% (mức thuế hiện hành là 35%). Theo đại biểu, mức miễn giảm ở đây không phải là ít hay nhiều mà là ở bản chất của thuế: Thuế tiêu thụ đặc biệt có nhiệm vụ điều tiết tiêu dùng, định hướng tiêu dùng và chỉ áp dụng theo lộ trình là tăng thuế tiêu thụ đặc biệt. Nhiều nước trên thế giới áp dụng chính sách ưu đãi thì cũng không áp dụng mức ưu đãi đối với thuế tiêu thụ đặc biệt. Do đó, đại biểu nhấn mạnh, để  phù hợp với thông lệ quốc tế và bản chất của thuế, nên bỏ quy định về giảm thuế tiêu thụ đặc biệt.

Nhấn mạnh việc về bản chất, người có thu nhập bắt buộc phải chịu thuế, do vậy, đại biểu cho rằng quy định miễn thuế thu nhập cá nhân như trong dự luật là chưa phù hợp  và đề nghị nên giữ ở mức giảm 50% đối với các đối tượng là nhà quản lý, nhà khoa học, chuyên gia có trình độ chuyên môn cao...Đại biểu cũng lưu ý đến tiêu chí đối tượng được miễn giảm thuế và tiêu chí này phải được luật hóa hoặc quy định bởi một văn bản quy phạm pháp luật chứ không giao cho UBND đặc khu như trong dự luật.

Rà soát danh mục ngành nghề ưu tiên ở các đặc khu

Đại biểu Nguyễn Văn Thắng (TP Hà Nội) thì cho rằng, yếu tố cạnh tranh quốc tế cần được đặt lên hàng đầu, theo đó, 3 đặc khu cần bảo đảm đầy đủ về nguồn lực, điểm mạnh, ưu đãi so với các quốc gia khác. Do đó, đại biểu đề nghị ban soạn thảo cần rà soát danh mục ngành nghề ưu tiên gắn với quy hoạch địa giới hành chính ở mỗi đặc khu để bảo đảm sức mạnh, điều kiện cần thiết cho mỗi đặc khu khi muốn cạnh tranh quốc tế để thu hút đầu tư. Đại biểu đề nghị bổ sung thêm 3 lĩnh vực vào danh mục ngành nghề được ưu tiên phát triển gắn với quy hoạch cho cả 3 đặc khu. Đó là lĩnh vực tài chính, ngân hàng-đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao-phát triển dịch vụ y tế.

Đại biểu phân tích: Trong điều kiện ngân sách có hạn thì việc huy động nguồn vốn ngoài ngân sách, trong đó quan trọng nhất là nguồn vốn từ ngân hàng, quỹ đầu tư, công ty tài chính là yếu tố quyết định đối với các nhà đầu tư, doanh nghiệp. Ngoài ra, sự hiện diện của các ngân hàng, quỹ đầu tư, công ty tài chính mang lại lợi ích rất lớn về tài chính, về ngân sách khi tham gia đầu tư. Điều này cũng là yếu tố quyết định sự thành bại của các đặc khu trên thế giới.

Cho rằng, hiện nay, tình trạng thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao ở nước ta đang thiếu cả về số lượng và chất lượng, do đó, đại biểu đề nghị khuyến khích đào tạo nguồn nhân lực cần được đặt lên hàng đầu ở các đặc khu; đề xuất đưa danh mục giáo dục đào tạo dạy nghề vào danh mục ngành nghề ưu tiên ở các đặc khu, nhằm tránh hiện tượng doanh nghiệp nước ngoài đưa nhân lực có trình độ thấp vào các đặc khu.

Nhấn mạnh cả 3 đặc khu đều có các khu nghỉ dưỡng, khách sạn, casino, đại biểu cho rằng nên khuyến khích phát triển về y tế ở các đặc khu để xây dựng, kinh doanh, phát triển bệnh viện, cơ sở khám chữa bệnh, phát triển du lịch nghỉ dưỡng, du lịch chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe cho người dân. “Đây là lĩnh vực đầu tư rất tốn kém, nếu không có cơ chế ưu đãi sẽ không thể thực hiện được”, đại biểu nhấn mạnh.

THẢO NGUYÊN