Sửa đổi, bổ sung 141 điều của Bộ luật Hình sự 2015

Thay mặt Chính phủ trình bày tờ trình về dự án luật này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nêu rõ, vừa qua trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về việc thi hành Bộ luật hình sự năm 2015, các cơ quan hữu quan đã phát hiện và phản ánh về một số sai sót kỹ thuật, một số quy định chưa hợp lý hoặc khó áp dụng trong Bộ luật. Vì vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo các cơ quan liên quan tiến hành rà soát tổng thể các quy định của Bộ luật hình sự năm 2015 để phát hiện những sai sót và đề xuất phương án khắc phục, nhằm bảo đảm áp dụng thống nhất Bộ luật hình sự năm 2015 trong thực tiễn.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cũng cho biết, qua rà soát sửa đổi, Chính phủ đã thiết kế dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2015 theo hướng sửa đổi, bổ sung ở mức tối đa những quy định có lỗi kỹ thuật đã được phát hiện và những nội dung rõ ràng là chưa hợp lý hoặc có thể khó áp dụng trên thực tế; tuy nhiên không làm thay đổi những chính sách lớn của Bộ luật hình sự 2015 đã được Quốc hội thông qua và không đặt ra vấn đề mới, dẫn đến việc phải sửa đổi, bổ sung các luật khác đang được lùi hiệu lực thi hành cùng Bộ luật hình sự năm 2015.

Theo đó, phạm vi sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2015 lần này liên quan đến 141 điều, trong đó có 43 điều sửa đổi về kỹ thuật, 97 điều sửa đổi về nội dung và bãi bỏ 1 điều.

Đại diện cơ quan thẩm tra về dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự năm 2015, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga nhấn mạnh, việc Quốc hội quyết định lùi thời hạn thi hành của Bộ luật hình sự năm 2015 cùng một số bộ luật, luật liên quan để rà soát, sửa đổi, bổ sung nhằm khắc phục các lỗi được phát hiện là rất cần thiết. Sau khi thiết kế lại, hiện nay về cơ bản, hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật hình sự 2015 đã đủ điều kiện trình Quốc hội.

Tuy nhiên, rút kinh nghiệm sâu sắc từ nguyên nhân chính dẫn đến sai sót của Bộ luật hình sự năm 2015 là do sức ép quá lớn về thời gian và tránh những sai sót có thể tái diễn nếu thông qua luật một cách gấp gáp, thay vì trình Quốc hội xem xét thông qua dự thảo Luật này tại kỳ họp thứ 2-Quốc hội khóa XIV, đa số ý kiến trong Ủy ban Tư pháp đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình Quốc hội cho phép thông qua dự án Luật tại 2 kỳ họp (tại Kỳ họp thứ 2 Quốc hội thảo luận cho ý kiến và tại Kỳ họp thứ 3 thì thông qua).

Bà Lê Thị Nga tán thành với quan điểm của Chính phủ về phạm vi sửa đổi, bổ sung của dự án luật lần này theo hướng chỉ tập trung sửa đổi những quy định rõ ràng có sai sót dẫn đến bỏ lọt tội phạm (các điều luật bỏ trống mức định lượng), có thể dẫn đến tùy tiện trong áp dụng (cùng một đối tượng tác động nhưng lại quy định ở các điều luật khác nhau mà không có quy định loại trừ), hoặc thiếu nhất quán về chính sách hình sự, chưa phân hóa tội phạm…"Tuy nhiên, việc sửa đổi phải bảo đảm là đã khắc phục hết được những sai sót nêu trên, tránh tình trạng sau khi thi hành lại tiếp tục phát hiện có sai sót. Đồng thời, một số điều luật được sửa đổi lần này có liên quan đến chính sách hình sự như: Không xử lý hình sự đối với tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, hay bổ sung 2 loại chất ma túy mới, bổ sung hàng cấm là thuốc lá điếu có nguồn gốc, xuất xứ nước ngoài, pháo các loại… thì đề nghị Chính phủ cần giải trình cụ thể hơn nữa” - Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội nêu quan điểm.

Đề xuất bỏ tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng

Tờ trình của Chính phủ cũng đã chính thức đề xuất bỏ tội danh cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông. Tội danh này được quy định tại điều 292 Bộ luật Hình sự năm 2015. Đây cũng là điều duy nhất được đề xuất bãi bỏ khi sửa luật.

Cho ý kiến về đề xuất này, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, đa số ý kiến ủy ban tán thành với dự thảo luật về việc bỏ điều này. Nhưng, cũng có ý kiến đề nghị giữ lại và đưa vào các chương tương ứng quy định hành vi cấm kinh doanh vàng tài khoản (đã được quy định tại Nghị định số 24/2012/NĐ-CP của Chính phủ); kinh doanh đa cấp bất chính (được quy định tại Nghị định số 45/2014/NĐ-CP của Chính phủ)… trên mạng máy tính, mạng viễn thông vì phạm vi ảnh hưởng, tính chất và mức độ nguy hiểm cao cho xã hội, hậu quả lớn, rất khó khắc phục, cần phải có quy định để đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm. Đồng thời sửa đổi lại cấu thành mức thu lợi bất chính, doanh thu… cho phù hợp.

Bổ sung chất ma túy, cây có chứa chất ma túy mới xuất hiện

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cũng nhấn mạnh, trong quá trình soạn thảo, góp ý, đa số ý kiến thể hiện sự tán thành với nhiều nội dung của dự thảo Luật. Tuy nhiên, còn có ý kiến khác nhau về một số vấn đề rất quan trọng, Chính phủ báo cáo Quốc hội xem xét, cho ý kiến chỉ đạo.

Cụ thể, về việc bổ sung chất ma túy, cây có chứa chất ma túy mới xuất hiện vào Bộ luật hình sự năm 2015, trong quá trình xây dựng dự thảo Luật, các ý kiến đều thống nhất cao về việc bổ sung các chất ma túy, cây có chứa chất ma túy mới xuất hiện ở nước ta vào Bộ luật hình sự năm 2015 để có cơ sở xử lý. Tuy nhiên, phương án bổ sung cụ thể thì còn có ý kiến khác nhau.

Loại ý kiến thứ nhất cho rằng, trước mắt chỉ nên bổ sung những chất ma túy mà chúng ta đã biết rõ tên, nguồn gốc. Đó là chất XLR-11 (được tẩm ướp trong cỏ Mỹ) và lá KHAT - một loại lá đã xuất hiện ở nước ta. Còn những cây khác có chứa chất ma túy mà chúng ta chưa biết được thì chưa nên bổ sung vào Bộ luật hình sự. Trên tinh thần đó, không nên có quy định quét "cây khác có chứa chất ma túy" trong các điều luật của Bộ luật hình sự quy định các tội phạm về ma túy.

Theo loại ý kiến thứ hai thì ngoài việc bổ sung các cây, lá cụ thể mới xuất hiện trong thời gian gần đây thì cũng cần bổ sung quy định mang tính dự báo là “cây khác có chứa chất ma túy” để tạo điều kiện linh hoạt, thuận lợi trong việc xử lý tội phạm khi phát hiện một loại cây mới có chứa chất ma túy mà không cần phải sửa đổi, bổ sung Bộ luật hình sự.

Nêu quan điểm về nội dung này, Tờ trình nêu rõ, Chính phủ nhận thấy, chính sách xử lý hình sự đối với các tội phạm về ma túy là rất nghiêm khắc. Vì vậy, việc bổ sung chất ma túy nào, cây nào có chứa chất ma túy vào Bộ luật hình sự cần phải được cân nhắc hết sức thận trọng. "Do vậy, trước mắt, chỉ nên bổ sung chất XLR-11 (được tẩm ướp trong cỏ Mỹ) vì đây là chất ma túy thuộc Danh mục II - Các chất ma túy được dùng hạn chế trong phân tích, kiểm nghiệm, nghiên cứu hóa học, điều tra tội phạm hoặc trong lĩnh vực y tế theo quy định của cơ quan có thẩm quyền và lá KHAT - một loại lá mới xuất hiện ở nước ta và có chứa chất ma túy Cathinone thuộc Danh mục I - Các chất ma túy tuyệt đối cấm sử dụng trong y học và đời sống xã hội; việc sử dụng các chất này trong phân tích, kiểm nghiệm, nghiên cứu hóa học, điều tra tội phạm theo quy định đặc biệt của cơ quan có thẩm quyền’’- Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nói.

Cũng theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp, đối với những cây khác có chứa chất ma túy mà chúng ta chưa biết được thì chưa nên bổ sung vào Bộ luật hình sự. Nếu sau này xuất hiện các cây này ở nước ta thì có thể vận dụng các biện pháp xử lý khác đối với hành vi tàng trữ, vận chuyển, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt các cây này, đồng thời tiến hành phân tích, kiểm nghiệm để có kết luận cụ thể và nếu cần thì sẽ đề xuất bổ sung vào Bộ luật hình sự. Nếu bổ sung vào Bộ luật hình sự quy định "cây khác có chứa chất ma túy" thì dễ có nguy cơ bị lợi dụng, xử lý không đúng.

NAM TRỰC