Quyết tâm tìm kiếm đến hài cốt liệt sĩ cuối cùng

QĐND - Hà Nội - trung tuần tháng 10-2012 diễn ra hội nghị tổng kết công tác quy tập cấp nhà nước về công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ (HCLS) quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh ở Lào, Cam-pu-chia. Trong không khí nồng ấm, đoàn kết, thắm tình hữu nghị, hợp tác toàn diện, hội nghị đã thể hiện rõ trách nhiệm chính trị, thể hiện ước nguyện của 3 dân tộc trong việc tri ân các anh hùng liệt sĩ…

Ước nguyện của 3 dân tộc

Đồng chí Đuông Chít Chăng Xay Vàng, Phó tỉnh trưởng tỉnh Xiêng Khoảng- thành viên Ban công tác đặc biệt Chính phủ Lào dự hội nghị tổng kết công tác quy tập cấp nhà nước về công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sĩ (HCLS) quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh ở Lào, Cam-pu-chia vốn là cựu sinh viên Trường Đại học kinh tế Quốc dân (Hà Nội). Trở lại Hà Nội lần này, đồng chí Đuông Chít có rất nhiều cảm xúc, nhưng hình ảnh bà mẹ Việt Nam lưng còng, da nhăn nheo năm nào cũng đứng ở cổng Nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia Việt - Lào ngước nhìn đoàn xe chở HCLS quy tập ở Lào về như kiếm tìm người con hy sinh đã bao lâu không về làm anh thêm trăn trở và day dứt, không thể chợp mắt. Trong đầu anh hiện lên câu hỏi: Còn bao nhiêu bà mẹ Việt Nam như thế nữa? 

Khoảng không thinh lặng ùa vào căn phòng nhỏ. Là thành viên trong Ban công tác đặc biệt Chính phủ Lào sang dự hội nghị lần này, anh Đuông Chít có thể phần nào vơi bớt đi day dứt khi đã có 15.989 HCLS hy sinh ở Lào đã được tìm thấy và đưa về yên nghỉ trong lòng đất Mẹ, trong đó có 1.580 HCLS xác định được tên, quê quán. Con số trên có thể chưa đáp ứng đầy đủ lòng mong mỏi của thân nhân các gia đình liệt sĩ nhưng đó là nỗ lực cao nhất mà Đảng, Chính phủ và nhân dân các bộ tộc Lào đã giúp đỡ các đội quy tập mộ liệt sĩ của Việt Nam trong việc chỉ dẫn thông tin, dẫn đường cũng như tìm kiếm và đào bới. Anh Đuông Chít cho biết:

- Tỉnh ủy, UBND tỉnh Xiêng Khoảng xác định việc tìm kiếm HCLS quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hy sinh ở Lào là một trong ba nhiệm vụ quan trọng nhất hiện nay của tỉnh. Chính vì thế mà chúng tôi đã phát động đến cấp chi bộ và toàn dân cung cấp thông tin về mộ liệt sĩ và hiệu quả được thể hiện rất rõ qua từng mùa khô. Chúng tôi sẽ cố gắng cao nhất để cùng với các đội quy tập mộ liệt sĩ Việt Nam đưa hết HCLS quân tình nguyện và chuyên gia về Việt Nam.

Tình cảm, trách nhiệm của chính quyền và nhân dân các bộ tộc Lào dành cho các liệt sĩ đã vượt qua những quy định, tín ngưỡng tâm linh của người dân đất nước Triệu Voi. Người dân Lào vốn rất kiêng kỵ với việc đưa hài cốt về bản làng, nhưng câu chuyện của em Khăm - 13 tuổi ở bản Noọng Sen, huyện Bua-la-tha, tỉnh Khăm Muộn đã thể hiện được tình cảm đặc biệt mà người dân Lào dành cho các liệt sĩ. Quá trình đi tìm phế liệu, Khăm đã tìm thấy 4 hài cốt liệt sĩ và các di vật đi kèm. Khăm đã lượm lặt hài cốt và gói bọc cẩn thận đem về giấu kín trên nóc nhà. Khi Đội quy tập 589 đến bản tìm kiếm HCLS, Khăm đã dẫn các chú về nhà và bàn giao số hài cốt liệt sĩ cho Đội quy tập 589 trước sự cảm động vô bờ của những người lính đến từ Đông Trường Sơn. Và rất nhiều câu chuyện cảm động mà đến bất kỳ nơi nào trên đất nước Lào chúng ta đều bắt gặp, thể hiện tình cảm nhưng cũng mong muốn của chính quyền và người dân nước Bạn trong việc tìm kiếm và đưa HCLS trở về yên nghỉ trong lòng đất Mẹ.

Trên đất nước Chăm-pa tươi đẹp, trong các buổi lễ chùa, các sư trụ trì đều thông báo và vận động nhân dân ai biết thông tin cung cấp cho các đội quy tập mộ liệt sĩ của Việt Nam. Công tác tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân tốt nên 90% thông tin mà các đội quy tập của Việt Nam có được đều nhờ đồng bào Khơ Me cung cấp. Câu chuyện của Đại tướng Khum - Sol đang công tác tại Quân đội Hoàng gia Cam-pu-chia là minh chứng cụ thể. Trong dịp Đội K93 (Bộ CHQS tỉnh An Giang) khảo sát, tìm kiếm ở tỉnh Kompongspư, Đại tướng Khum - Sol đã tạo điều kiện để đội đóng quân trong khu vườn nhà mình và cử lực lượng hỗ trợ đội trong suốt quá trình tìm kiếm, kể cả việc đào bới dài ngày. Hay nhiều gia đình ở Cam-pu-chia sẵn sàng di chuyển nhà để các đội K đào bới vườn nhà mình mà không hề yêu cầu bồi thường. Đại tướng Pol Sarươn, Tổng tư lệnh Quân đội Hoàng gia Cam-pu-chia, Chủ tịch Ủy ban chuyên trách Chính phủ khẳng định: 

- Nhân dân Cam-pu-chia luôn khắc ghi công lao của quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam trong việc cứu dân tộc Khơ Me khỏi nạn diệt chủng. Việc tìm kiếm, hồi hương các liệt sĩ không chỉ là ước nguyện của dân tộc Việt Nam và Cam-pu-chia mà còn là tình cảm, trách nhiệm của chính quyền, quân đội và mỗi người dân Cam-pu-chia.

Cán bộ, chiến sĩ Đội quy tập Bộ CHQS tỉnh Thanh Hóa tìm kiếm, cất bốc HCLS ở tỉnh Hủa Phăn (Lào).

 “Nói” bằng tay

Có thể khẳng định, thành công trong công tác tìm kiếm, quy tập HCLS quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam ở Lào và Cam-pu-chia là các đội quy tập Việt Nam đã biết dựa vào dân. Trong điều kiện những cán bộ, chiến sĩ các đội quy tập sinh ra sau chiến tranh thì hành trình tìm lại chặng đường hành quân, chiến đấu đầy gian khổ của thế hệ cha anh đi trước gặp vô cùng khó khăn. Địa hình mới lạ, phong tục tập quán và ngôn ngữ địa phương chưa biết nhiều, thế nhưng trong cái khó không bó cái khôn, cán bộ, nhân viên các đội quy tập đã tiếp cận nhân dân với cách rất đặc trưng của Bộ đội Cụ Hồ: “Nói” bằng tay. Mỗi việc làm ở từng bản làng, phum sóc đã để lại những thiện cảm. Sư thầy Sau-Sol, phó trụ trì chùa Precputminbol cho biết:

- Nhiều hôm cán bộ, nhân viên đội quy tập vào ấp khảo sát, tìm thông tin, gặp khi người dân đang cày ruộng hoặc lúc cất nhà, phát rẫy, tỉa bắp… anh em không nề hà xắn tay áo làm cùng. Việc làm trên đã tạo sự tin tưởng, quý mến trong nhân dân và người dân sẵn lòng cung cấp thông tin, dẫn đường các đội quy tập.

Hay ở đất bạn Lào, ở bản Mường Khùn (Xiêng Khoảng) bà con lâu nay vốn quen sống với bữa cơm rau rừng. Thế nhưng khi Đoàn quy tập mộ liệt sĩ Bộ CHQS tỉnh Nghệ An đến bản tìm kiếm HCLS, chỉ trong thời gian ngắn đội đã xây dựng được vườn rau để làm mẫu và nhân rộng trong toàn bản. Từ đó, trong ba lô của mỗi người lính đi tìm đồng đội đều có những túi hạt rau giống để có điều kiện là bộ đội Việt Nam hướng dẫn dân bản trồng rau; trồng lúa nước, rồi việc khám bệnh, cấp thuốc miễn phí, xây dựng trường học tặng đồng bào…

Công tác dân vận theo phương pháp “nói” bằng tay đã thực sự hiệu quả, không chỉ là biện pháp tìm kiếm nguồn thông tin về nơi an táng các liệt sĩ mà còn trực tiếp giúp người dân Lào và Cam-pu-chia nâng cao đời sống, xây dựng bản làng, phum sóc giàu đẹp. Cứ thế, hành trình của những người lính quy tập mộ liệt sĩ sẽ vẫn còn cho đến khi tìm kiếm đến HCLS cuối cùng.

Bài và ảnh: Đức Dục