QĐND - Thế hệ trẻ là nhóm người trong giai đoạn tích lũy kiến thức và vốn xã hội nhiều nhất, đồng thời dễ bị tác động trước đời sống xã hội sôi động xung quanh. Do vậy, những gì mà người trẻ nhìn thấy, nghe thấy, cảm nhận, lĩnh hội hằng ngày... có tác động mạnh đến lối sống, tinh thần học tập, công tác, suy nghĩ và hành động của họ.
Với cách tiếp cận như vậy, để phát huy giá trị văn hóa, truyền thống Việt Nam và nuôi dưỡng tinh thần, khát vọng cống hiến của thế hệ trẻ xung kích đi đầu trong xây dựng đất nước, theo chúng tôi, trong Dự thảo Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI trình Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, cần có một số bổ sung, điều chỉnh, cụ thể như sau:
Thứ nhất, hiện nay chúng ta chưa có một hệ giá trị văn hóa chuẩn, cụ thể hơn là chưa có bộ quy tắc ứng xử cho người Việt Nam. Dự thảo Báo cáo chính trị lần này đặt ra nhiệm vụ “Hoàn thiện chuẩn mực giá trị văn hóa và con người Việt Nam”, “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị chuẩn của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế” (mục 2, phần VII-Phát triển văn hóa, xây dựng con người) là thực sự cần thiết. Tuy nhiên, theo chúng tôi, đây là nhiệm vụ cần được thực hiện sớm để có được một hệ chuẩn chung quy định hành vi ứng xử của mỗi người bởi “văn hóa ra sao thì ứng xử làm vậy”, xã hội phát triển đến đâu, văn minh đến đâu đều phụ thuộc vào ứng xử của mỗi cá nhân. Đồng thời, trong đoạn này của văn kiện (về xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, ở mục 2, phần VII-Phát triển văn hóa, xây dựng con người) đề cập đến vấn đề xây dựng hệ giá trị chuẩn của con người Việt Nam, nhưng lại diễn đạt thành hai phần tách rời nhau, bao gồm: “Hoàn thiện các chuẩn mực giá trị văn hóa và con người Việt Nam...”; “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị chuẩn của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”.
Theo chúng tôi, nên gộp lại và điều chỉnh đoạn này thành: “Sớm xây dựng và hoàn thiện bộ quy tắc ứng xử cho người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; tạo môi trường và điều kiện để phát triển về nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật. Tạo chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, ý thức tôn trọng pháp luật, mọi người Việt Nam đều hiểu biết sâu sắc, tự hào, tôn vinh lịch sử, văn hóa dân tộc”. Và như vậy, có thể bỏ câu: “Đúc kết và xây dựng hệ giá trị chuẩn của con người Việt Nam thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”. Cần khẳng định, tôn vinh cái đúng, cái tốt đẹp, tích cực, cao thượng; nhân rộng các giá trị cao đẹp, nhân văn; đấu tranh phê phán, đẩy lùi cái xấu, cái ác, thấp hèn, lạc hậu; chống các quan điểm, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng nền văn hóa, làm tha hóa con người. Có giải pháp ngăn chặn và đẩy lùi sự xuống cấp về đạo đức xã hội, khắc phục những mặt hạn chế của con người Việt Nam.
Thứ hai, để có được một bộ quy tắc ứng xử cho người Việt Nam, theo chúng tôi, cần chú ý hơn tới phạm vi và đối tượng áp dụng bộ quy tắc này. Theo đó, trước hết phạm vi và đối tượng áp dụng của bộ quy tắc ứng xử bắt đầu từ trong Đảng, các cơ quan Nhà nước, các tổ chức chính trị-xã hội (không chỉ là các tổ chức đoàn thể). Nói cách khác, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động công tác trong các cơ quan Đảng, cơ quan Nhà nước và các tổ chức chính trị-xã hội phải là những tấm gương đi đầu trong việc thực hiện các nguyên tắc này. Niềm tin của thế hệ trẻ vào Đảng và chính quyền ở mức độ nào sẽ tùy thuộc vào sự tuân thủ pháp luật, văn hóa ứng xử của các cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan, tổ chức này. Do vậy, theo chúng tôi, đoạn đầu của mục “Xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế (mục 2, phần VII-Phát triển văn hóa, xây dựng con người) nên chăng cần diễn đạt như sau: “Xây dựng bộ quy tắc ứng xử cho người Việt Nam trước hết trong Đảng, trong cơ quan Nhà nước và các tổ chức chính trị-xã hội, coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh...".
Thứ ba, liên quan trực tiếp đến thế hệ trẻ, việc xây dựng bộ quy tắc ứng xử cho người Việt Nam càng trở nên quan trọng và cấp thiết hơn. Chúng ta nói nhiều đến việc xây đựng đạo đức, lối sống lành mạnh cho thế hệ trẻ (khổ 8, mục 2, phần XII-Phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc), nhưng trên thực tế, một giá trị chuẩn của con người Việt Nam vẫn chưa được định hình và triển khai trong thực thế. Do vậy, theo chúng tôi, câu đầu của khổ 8 (mục 2, phần XII-Phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc) nên chăng diễn đạt lại như sau: “Đổi mới nội dung, phương thức giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng, truyền thống, bồi dưỡng cách mạng, sớm xây dựng bộ quy tắc ứng xử cho người Việt Nam để xây dựng lối sống, đạo đức, lành mạnh cho thế hệ trẻ”.
Thứ tư, việc giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống rất đáng tự hào của cha ông, như dự thảo văn kiện đã đề cập là rất cần thiết. Tuy nhiên, theo chúng tôi, trong thời đại hội nhập hiện nay, việc giáo dục lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa anh hùng cách mạng là chưa đủ, mà phải giáo dục tinh thần tự lực vươn lên cho thế hệ trẻ. Do vậy, theo tôi, ở khổ 10, phần nói về cựu chiến binh (mục 2, phần XII-Phát huy sức mạnh đại đoàn kết dân tộc) nên được bổ sung nội dung giáo dục tinh thần tự lực vươn lên. Mục này có thể diễn đạt như sau: “Đảng, Nhà nước có cơ chế, chính sách tạo điều kiện, đồng thời động viên cựu chiến binh tích cực tham gia xây dựng và bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa, giúp nhau làm kinh tế, cải thiện đời sống, tích cực tham gia giáo dục lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần tự lực vươn lên cho thế hệ trẻ; tích cực tham gia đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tội phạm và các tệ nạn xã hội; góp phần xây dựng, củng cố cơ sở chính trị, xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh”.
TS VÕ XUÂN VINH, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam