Những kỷ niệm khó quên với đồng chí Phan Văn Khải

Nụ cười đôn hậu bên chữ Đức, chữ Tâm

Lần đầu tiên tôi được đến nơi ở của Thủ tướng Phan Văn Khải (nhà công vụ của Thủ tướng tại Hà Nội) vào ngày 6-2-2005 tức ngày 28 tháng Chạp năm Giáp Thân. Hôm đó, tôi theo đoàn của Ban Biên tập Báo Quân đội nhân dân (QĐND) đến báo cáo Thủ tướng tình hình của báo kể từ ngày Thủ tướng đến thăm và ấn nút khai trương Báo Quân đội nhân dân Ðiện tử (năm 2002) và kế hoạch Cuộc hành quân “Vang mãi khúc quân hành” nhân kỷ niệm 30 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Đoàn của Báo QĐND hôm đó gồm có Tổng biên tập Nguyễn Quang Thống; hai phó tổng biên tập là Hồ Quang Lợi và Hồ Anh Thắng; anh Lê Quý Hoàng, Chủ nhiệm Chính trị. Tôi được giao nhiệm vụ ghi chép nội dung cuộc làm việc và viết bài. Anh Nguyễn Minh Trường làm nhiệm vụ chụp ảnh. Cùng dự buổi làm việc có anh Nguyễn Kinh Quốc, Người phát ngôn của Thủ tướng. Anh Kinh Quốc cũng có thời gian khá dài là phóng viên của Báo QĐND.    

Đến nơi, chúng tôi thật bất ngờ vì nơi ở của Thủ tướng rất giản dị. Đồ dùng trong nhà từ bàn ghế, giường tủ, đến chăn màn, bát, đũa đều là hàng Việt Nam. Nổi bật trong phòng khách là hai chữ Đức và Tâm bằng đồng trên nền đỏ.  

Bên chữ Đức và chữ Tâm này, Thủ tướng cười rất tươi khi nghe Thiếu tướng Nguyễn Quang Thống, Tổng biên tập báo cáo tình hình công việc của tòa soạn sau ngày Thủ tướng đến ấn nút khai trương báo điện tử. Trong không khí ấm áp của ngày giáp Tết, Thủ tướng nhắc lại những kỷ niệm với cán bộ, chiến sĩ trong quân đội nói chung và Báo QĐND nói riêng.

Thủ tướng Phan Văn Khải thăm Quân chủng Hải quân, ngày 2-8-2005. Ảnh: Thế Thuần

Thủ tướng kể rằng, dù công việc của người đứng đầu Chính phủ rất bận rộn, nhưng Thủ tướng vẫn dành thời gian đọc báo, nghe đài và coi đó là kênh thông tin quan trọng giúp cho quản lý, điều hành được sát, đúng. Trong số những tờ báo mà Thủ tướng đọc hằng ngày, có Báo QĐND. Thủ tướng khen Báo QĐND sau ngày ra 8 trang có những đổi mới đáng khích lệ. Tờ báo chững chạc, xứng đáng với truyền thống của Quân đội anh hùng. Chúng tôi xúc động vô cùng khi nghe Thủ tướng đọc đúng tên tít bài do mình viết ra. Về cơ chế phát hành Báo QĐND đến xã, phường và các cơ quan ngoài quân đội, Thủ tướng nói: “Tôi rất ủng hộ chủ trương phát hành Báo QĐND rộng rãi. Các xã, phường rất cần có Báo QĐND. Phải làm sao để Báo QĐND đến được các cán bộ chủ chốt ở cơ sở và các tầng lớp nhân dân. Bộ Quốc phòng cần có văn bản đề nghị về công tác phát hành Báo QĐND. Chính phủ sẵn sàng ủng hộ”.

Thủ tướng hoan nghênh Báo QĐND có nhiều hoạt động hướng tới kỷ niệm 30 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc (30-4-1975/30-4-2005). Thủ tướng chúc cuộc hành quân “Tiếp lửa truyền thống” do Báo QĐND phối hợp với Tập đoàn Mai Linh tổ chức thành công.

Thiếu tướng Nguyễn Quang Thống giao nhiệm vụ cho tôi tranh thủ những ngày nghỉ Tết viết bài đăng trên số báo tân niên ra ngày 11-2-2005 (tức mồng Ba Tết Ất Dậu), nhưng ngay đêm hôm đó tôi đã viết một mạch xong bài “Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải gặp gỡ Ban Biên tập Báo Quân đội nhân dân: Đầm ấm và tin yêu”. Phần kết của bài báo tôi nhớ như in: “Đã qua giờ ăn tối của Thủ tướng, chúng tôi xin phép ra về. Những người làm Báo QĐND ghi mãi lời căn dặn của Thủ tướng, nhớ mãi hình ảnh người đứng đầu Chính phủ với nụ cười đôn hậu bên cạnh chữ Đức, chữ Tâm”.

“Làm báo không được “nhanh nhảu đoảng”"

Trong những năm đương nhiệm, Thủ tướng Phan Văn Khải luôn quan tâm, ủng hộ giới báo chí làm việc, nhưng cũng thẳng thắn phê bình đến cùng nếu báo chí viết sai sự thật. Tôi là một trong những người được Thủ tướng phê bình và dạy bảo về phương pháp làm báo.

Chuyện xảy ra vào cuối tháng 2-2005, khi dự hội nghị về xuất nhập khẩu của Bộ Thương mại (nay là Bộ Công Thương), tôi có xin được một tài liệu bằng tiếng Anh về kim ngạch nhập khẩu 2 tháng đầu năm 2005. Với vốn liếng tiếng Anh hạn hẹp, tôi không biết dấu chấm (.) tiếng Anh là dấu phảy (,) tiếng Việt và ngược lại. Vì sai lầm này, tôi đã đưa số tiền nhập khẩu ô tô, xe máy tăng gấp 1.000 lần khi viết bài  "Xài sang đáng sợ" đăng trong chuyên mục “Cùng bàn luận” trên Báo QĐND ngày 2-3-2005. Cũng do hiểu sai về số tiền đó, bài báo đã bình luận không đúng về điều hành xuất, nhập khẩu của Bộ Thương mại. Đài Truyền hình Việt Nam trong buổi sáng hôm đó đã đọc gần hết bài báo này. Một đồng chí cán bộ lão thành cách mạng, sau khi nghe Đài Truyền hình Việt Nam điểm báo đã gọi điện cho đồng chí Phan Văn Khải phê bình Chính phủ và cá nhân Thủ tướng Chính phủ trong quản lý, chỉ đạo Bộ Thương mại điều hành xuất, nhập khẩu. Lúc đó, Báo QĐND ngày 2-3-2005 chưa đến bàn làm việc của Thủ tướng nên đồng chí Phan Văn Khải đã điện cho Bộ trưởng Bộ Thương mại và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng yêu cầu xác minh những vấn đề mà bài báo đưa ra.

Ngay trong chiều ngày hôm đó, tôi nhận lệnh của đồng chí Nguyễn Quang Thống, Tổng biên tập và điện của đồng chí Nguyễn Kinh Quốc, Người phát ngôn của Thủ tướng, yêu cầu mang bản tường trình đến báo cáo trực tiếp Thủ tướng. Tôi hiểu đây là trường hợp ngoại lệ, bởi lẽ thông thường thì phải báo cáo theo trình tự từ dưới lên trên. Trên đường đi, tôi rất lo bởi số liệu đã bị tôi “phổi phồng” tới nghìn lần. Đến Trụ sở Chính phủ, đồng chí Kinh Quốc đã đợi sẵn ở cổng và đưa tôi vào gặp Thủ tướng.

Sau khi nghe anh Kinh Quốc và tôi trình bày, nhận khuyết điểm, Thủ tướng nghiêm khắc nói: “Tôi không ngờ phóng viên chuyên trách của Thủ tướng lại sai nghiêm trọng đến thế. Làm báo không được “nhanh nhảu đoảng”.

Tôi xin lỗi Thủ tướng và xin hứa sẽ cố gắng nỗ lực sửa chữa. Đồng chí Phan Văn Khải nhắc nhở tiếp: “Báo QĐND là tờ báo giàu truyền thống, có uy tín lớn trong xã hội. Đồng chí phải rút kinh nghiệm, chịu khó học tập, rèn luyện tay nghề để xứng đáng với tờ báo”.

Những lời dạy bảo của đồng chí Phan Văn Khải, tôi không bao giờ quên.

Thủ tướng Phan Văn Khải bấm nút khai trương Báo Quân đội nhân dân điện tử, ngày 20-12-2002. Ảnh: Vũ Đạt

Quan tâm đặc biệt đến quân đội

Trong tâm thức của nhiều chuyên gia kinh tế đầu ngành, nguyên Thủ tướng Phan Văn Khải được đánh giá cao, nhất là khi nền kinh tế Việt Nam trong những năm tháng khó khăn của thời kỳ đầu hội nhập và mở cửa. Chính phủ nhiệm kỳ Thủ tướng Phan Văn Khải được đánh dấu bằng việc ban hành Luật Doanh nghiệp, đồng thời bãi bỏ hàng trăm loại "giấy phép mẹ", "giấy phép con"; trải qua nhiều vòng đàm phán gay go trong tiến trình Việt Nam gia nhập WTO... 

Bên cạnh đó, Thủ tướng Phan Văn Khải còn là người đặc biệt quan tâm đến quân sự, quốc phòng. Chính phủ nhiệm kỳ của đồng chí đã ban hành nhiều chính sách kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế, xây dựng khu vực phòng thủ, trong đó có Quyết định số 277/QĐ-TTg ngày 31-3-2000 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tổng thể quân đội tham gia xây dựng phát triển kinh tế-xã hội các xã đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa gắn với xây dựng các khu quốc phòng, an ninh trên địa bàn chiến lược, biên giới. Sau 18 năm thực hiện quyết định này, cả nước đã hình thành nhiều khu kinh tế-quốc phòng và các khu kinh tế-quốc phòng này đều đã phát huy hiệu quả tích cực cả về kinh tế-xã hội và quốc phòng, an ninh.

Là người đứng đầu Chính phủ, công việc rất bận rộn, nhưng đồng chí Phan Văn Khải vẫn dành nhiều thời gian đến thăm các đơn vị quân đội. Trong cuốn sổ tay của tôi trong giai đoạn từ tháng 12-2004 đến tháng 8-2005 đã ghi lại hơn chục lần đồng chí Phan Văn Khải đến thăm các đơn vị lực lượng vũ trang: Sáng 21-12-2004, Thủ tướng Phan Văn Khải đã đến thăm Quân chủng Phòng không-Không quân. Cùng ngày, Thủ tướng Phan Văn Khải đã gửi thư khen ngợi các cán bộ, chiến sĩ Trung tâm Công nghệ xử lý bom mìn thuộc Binh chủng Công binh đã tháo gỡ thành công ngòi nổ của quả bom nặng gần 10 tấn do Mỹ thả xuống núi Chúa, xã Ia Hrung, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai trong thời kỳ chiến tranh.

Nhân dịp kỷ niệm 75 năm Ngày thành lập Ðảng và chuẩn bị đón Tết Ất Dậu năm 2005, ngày 3-2-2005, Thủ tướng Phan Văn Khải đã đến thăm và chúc Tết cán bộ, chiến sĩ cơ quan Bộ tư lệnh Bộ đội Biên phòng và Công an quận Long Biên (Hà Nội). Qua hệ thống thông tin liên lạc, Thủ tướng Phan Văn Khải biểu dương thành tích và chúc Tết Bộ Chỉ huy Biên phòng tỉnh Quảng Nam; Ðồn Biên phòng 771-Bu Prăng (Ðắc Nông); Ðồn Biên phòng 297-Ma Lù Thàng (Lai Châu) và các già làng ở địa phương; Ðồn Biên phòng 563-Cầu Treo (Hà Tĩnh) cùng lãnh đạo chính quyền xã trên địa bàn; Ðồn Biên phòng 540-Côn Ðảo (Bà Rịa-Vũng Tàu). Ngày 2-8-2005, Thủ tướng Phan Văn Khải thăm Quân chủng Hải quân...

Tôi nhớ mãi hình ảnh Thủ tướng Phan Văn Khải phát biểu lần cuối cùng trước Quốc hội trên cương vị người đứng đầu Chính phủ, đó là buổi chiều ngày 16-6-2006. Trước Quốc hội, bên cạnh việc nhắc đến một cách xúc động những thành tựu của đất nước trong mấy năm qua có sự góp sức của bản thân mình, Thủ tướng Phan Văn Khải đã nhắc nhiều đến những cái chưa tốt, chưa được.  

Thủ tướng trầm giọng: "Tôi hết sức day dứt trước tệ quan liêu, lãng phí, tham nhũng, tiêu cực, đục khoét của công diễn ra có phần tệ hại hơn mấy năm qua. Trước những việc như vậy, có phần trách nhiệm của các bộ có trách nhiệm, của Chính phủ, của cá nhân tôi là người đứng đầu. Tôi xin nhận lỗi, nhận trách nhiệm trước nhân dân".

Đồng chí cũng đề nghị Quốc hội, Chính phủ nên tích cực đổi mới tư duy về quản lý hành chính, nghiên cứu và thực hiện triệt để hơn nữa việc phân cấp chức năng, quyền hạn, trách nhiệm, xây dựng hành lang pháp lý... để Thủ tướng và các phó thủ tướng không bị ngập vào các vụ việc cụ thể, có điều kiện dành thời gian và tâm sức cho các chiến lược lâu dài. Cuối cùng, đồng chí tâm sự: "Tôi mong đồng chí kế nhiệm sẽ rút ra được bài học từ những cái được và những cái yếu kém của tôi. Tôi cũng xin phép Quốc hội cho tôi được nghỉ trong thời gian sắp tới”.

Sau khi cảm ơn các đại biểu Quốc hội, đồng chí Phan Văn Khải khoan thai đi xuống hội trường và cười rất sảng khoái...

Hôm nay, về với thế giới Người Hiền, chắc đồng chí cũng mang theo nụ cười này bởi ước muốn của đồng chí đã, đang và sẽ chắc chắn thành hiện thực.

ĐỖ PHÚ THỌ