Lần gặp đầu vào tháng 5-1970, tại nhà riêng của Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam Hoàng Quốc Việt. Đồng chí Đỗ Mười khi đó là Phó thủ tướng kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Kiến thiết cơ bản Nhà nước, còn tôi là thư ký của đồng chí Hoàng Quốc Việt. Buổi gặp gỡ đầu tiên đó để lại trong tôi những ấn tượng đẹp về một đồng chí lãnh đạo gần dân, chân thành và tình nghĩa.

Lần đầu tiên tôi được làm việc với đồng chí Đỗ Mười là vào tháng 8-1988, khi ông vừa được Quốc hội bầu làm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (HĐBT). Ông mời Ban Thư ký Ủy ban Trung ương (UBTƯ) MTTQ sang để bàn về Quy chế phối hợp giữa Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam với HĐBT theo tinh thần đổi mới mà Đại hội VI của Đảng đã đề ra và việc chuẩn bị Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IV MTTQ Việt Nam. Ông đề nghị Ban Thư ký UBTƯ MTTQ quán triệt tư tưởng “lấy dân làm gốc” của Đại hội VI, động viên, khuyến khích các đại biểu với “tâm sáng, lòng trong” mạnh dạn đóng góp giúp Chính phủ thấy được mặt mạnh, mặt yếu trong điều hành, quản lý; với tinh thần nói thẳng, nói thật.

Chủ tịch HĐBT cũng góp ý với Tổng Thư ký UBTƯ MTTQ Việt Nam Phạm Văn Kiết (tức Năm Vận) trong báo cáo đại hội lần này nên mang “hơi thở” của tinh thần đổi mới, tránh lối mòn, tránh rập khuôn; cần nói rõ cái được sau gần hai năm tiến hành công cuộc đổi mới để dân tin, song cũng phải nói hết những khó khăn hiện tại để các đại biểu bàn và cùng nhau tháo gỡ, khắc phục. Cuối cùng, ông đề nghị mặt trận nghiên cứu để sau đại hội, Chính phủ cùng mặt trận xây dựng và ký kết Quy chế phối hợp công tác giữa Đoàn Chủ tịch và Chính phủ.

Buổi làm việc hôm đó giúp chúng tôi hiểu thêm nhiều về ông-một nhà lãnh đạo sát thực tiễn, quyết đoán và chân thành.

Lần thứ hai tôi được làm việc với đồng chí Đỗ Mười là vào giữa năm 1993, khi đồng chí là Tổng Bí thư của Đảng. Triển khai Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, được Đại hội VII thông qua, đầu năm 1993 Bộ Chính trị giao Đảng đoàn Mặt trận và Ban Dân vận Trung ương, giúp Bộ Chính trị chuẩn bị Nghị quyết “Về đại đoàn kết dân tộc và tăng cường Mặt trận Dân tộc thống nhất”. Sau gần 3 tháng triển khai công việc, đồng chí Tổng Bí thư triệu tập cuộc họp để kiểm điểm công việc. Tham dự cuộc họp có các đồng chí: Vũ Oanh, Ủy viên Bộ Chính trị phụ trách dân vận-mặt trận; đồng chí Nguyễn Đức Bình, Ủy viên Bộ Chính trị, phụ trách công tác lý luận-tư tưởng. Tại buổi làm việc, đồng chí Lê Quang Đạo, Trưởng tiểu ban biên tập nêu những việc đã làm trong 3 tháng qua, những cán bộ đã gặp và dự định công việc sắp tới. Đồng chí Tổng Bí thư yêu cầu anh Đạo nói cụ thể đã gặp và lấy ý kiến những ai. Danh sách mà anh Lê Quang Đạo đọc khá dài, gồm các đồng chí và các vị từng là lãnh đạo Đảng, Nhà nước; các đồng chí phụ trách Đảng đoàn mặt trận, đảng đoàn các tổ chức thành viên, các đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư các khóa trước, các đồng chí lão thành trong công tác dân vận-mặt trận qua các thời kỳ, các đồng chí cán bộ mặt trận có lý luận và khả năng tổng kết thực tiễn, đã nghỉ hưu, các nhân sĩ trí thức tiêu biểu, người Việt Nam định cư ở nước ngoài…

Đồng chí Tổng Bí thư đánh giá cao công việc của tiểu ban, khen đồng chí Lê Quang Đạo là “nhà lý luận của Đảng ta” và nhấn mạnh: Đây là Nghị quyết chuyên đề lần thứ hai của Bộ Chính trị về “Đại đoàn kết dân tộc và tăng cường Mặt trận Dân tộc thống nhất” từ ngày thành lập Đảng. Nghị quyết chuyên đề lần thứ nhất về “Đại đoàn kết dân tộc và tăng cường Mặt trận Dân tộc thống nhất” được ban hành năm 1962, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Bác Hồ và đồng chí Bí thư thứ nhất Lê Duẩn, đã đoàn kết toàn Đảng, đoàn kết quân-dân, đoàn kết toàn dân, góp phần quyết định vào sự nghiệp xây dựng cơ sở vật chất-kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà.

Tháng 10-1993, Bộ Chính trị có phiên họp đầu tiên để cho ý kiến vào Dự thảo Nghị quyết. Hội nghị đánh giá cao chất lượng chuẩn bị dự thảo cùng một số ý kiến cần trả lời, giải đáp. Đồng chí Lê Quang Đạo trình bày, trước hết về mục tiêu: Dự thảo viết: “Đoàn kết mọi người Việt Nam tán thành công cuộc đổi mới vì mục tiêu giữ vững độc lập, thống nhất, chủ quyền quốc gia và toàn vẹn lãnh thổ, phấn đấu sớm thoát khỏi nghèo nàn, lạc hậu, tiến lên dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, thực hiện Di chúc thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh”, góp phần tích cực vào sự nghiệp hòa bình, độc lập, dân chủ và tiến bộ thế giới”.

Sau nhiều lần chỉnh sửa, ngày 17-11-1993, đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười đã ký ban hành Nghị quyết. Đây là bước đột phá trong quan điểm, nhận thức về đại đoàn kết dân tộc và Mặt trận Dân tộc thống nhất. Đoàn kết, hòa hợp dân tộc-một chủ trương lớn của Đảng đã được đặt ra từ ngay khi đất nước thống nhất, nhưng đến thời điểm đó còn nhiều nhận thức khác nhau. Đến lần này, những quan điểm đúng đắn đã được Nghị quyết khẳng định như: “Chấp nhận những điểm khác nhau không trái lợi ích chung của dân tộc; cùng nhau xóa bỏ định kiến, mặc cảm, hận thù, hướng tới tương lai; xây dựng tinh thần đoàn kết, cởi mở, tin cậy lẫn nhau, tất cả vì độc lập của Tổ quốc, tự do và hạnh phúc của nhân dân”.

Không chỉ ban hành Nghị quyết, đồng chí Tổng Bí thư Đỗ Mười còn trực tiếp chỉ đạo Đại hội IV của MTTQ Việt Nam, với quyết tâm: Thực hiện đại đoàn kết dân tộc ở tầm cao mới và chiều sâu mới, đưa tư tưởng đại đoàn kết vào mọi chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước, trên mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại. Đại hội IV MTTQ Việt Nam đã thông qua Chương trình MTTQ Việt Nam về đại đoàn kết dân tộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, gồm 12 điểm, thể hiện những nội dung chủ yếu của Nghị quyết Bộ Chính trị.

Trong những năm giữ cương vị Tổng Bí thư, đồng chí Đỗ Mười đã 7 lần đến thăm và làm việc với MTTQ Việt Nam và trở thành “người của nhân dân”, “người của mặt trận”, như các vị nhân sĩ, trí thức tiêu biểu trong mặt trận thường trân quý gọi đồng chí.

Tổng Bí thư Đỗ Mười-người cộng sản kiên cường, nhà lãnh đạo tài năng và kiên định, người học trò xuất sắc của Bác Hồ, một tấm gương sáng về “cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư” suốt đời vì Đảng, vì dân, vì nước; người có công lớn đối với sự nghiệp đại đoàn kết dân tộc và Mặt trận Dân tộc thống nhất, đã ra đi. Mong đồng chí yên nghỉ ngàn thu ở cõi vĩnh hằng!

NGUYỄN TÚC, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam