Nhà chống bão nên xây như thế nào?

Ông Nguyễn Điểu, 78 tuổi, ở xã Đại Hồng, huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam cùng đứa cháu nội trước ngôi nhà bị đổ sập tháng 4-2007

Ý tưởng xây nhà chống bão cho đồng bào vùng bão đã có từ lâu và nhân dân vẫn khao khát đợi chờ nhưng nó vẫn chưa thành hiện thực. Đã đến lúc “kiểu” nhà chống bão cho đồng bào vùng bão phải được đặt ra một cách nghiêm túc ở quy mô quốc gia. Đặt vấn đề như vậy bởi một thực tế, mùa bão ở nước ta chiếm tới quá nửa thời gian trong năm (từ tháng 5 đến tháng 12) với tần suất cao. Việt Nam cũng là quốc gia có số địa phương và số người dân sống trải dọc theo bờ biển rất lớn.

Đòi hỏi từ thực tiễn

Mùa bão năm 2007 bắt đầu bằng cơn bão số 1 vừa đổ vào Quảng Ninh và hiện tại bão số 4 đang đe dọa tính mạng, tài sản của nhân dân các tỉnh từ Quảng Ninh đến Thanh Hóa. Người dân cả nước vẫn canh cánh một nỗi lo: Liệu từ giờ đến hết năm có bão lớn không? Nếu bão vào mình sẽ chạy đi đâu? Nhà mình liệu có trụ được trong bão tố?...

Năm nào cũng vậy, cứ mỗi cơn bão đổ vào đất liền người ta lại thống kê tới hàng vạn căn nhà bị bão quật đổ hoàn toàn. Số nhà bị tốc mái, mất nóc, hư hỏng thì lên tới hàng chục vạn. Không chỉ riêng những căn nhà tranh, tre, nứa, lá (nhà đơn giản) mà có cả những căn nhà xây một tầng, hai tầng cũng không trụ được sức tàn phá ghê gớm của thiên nhiên. Những siêu bão trên cấp 12 mang tính huỷ diệt gây thiệt hại cực lớn đổ vào nước ta có thể kể ra như: Bão số 6 (năm 2006) đổ vào miền Trung, bão số 7 năm 2005 đổ vào Nam Định, Thanh Hoá… Phải rất nhiều năm sau người dân vùng bão mới gượng dậy được và cũng có không ít người không bao giờ gượng dậy được do mất tất cả nhà cửa, tài sản, người thân. Hầu hết nhà bị sập, hư hỏng là của những người dân nghèo không có điều kiện xây kiên cố. Hậu quả nghiêm trọng hơn, mỗi căn nhà bị sập còn kéo theo rất nhiều vấn đề với một gia đình. Với họ, cảnh màn trời chiếu đất sẽ còn ám ảnh họ suốt quãng đời còn lại.

Trước khi mỗi cơn bão sắp đổ bộ, chúng ta lại phải huy động hàng chục nghìn lượt người để di dời dân, sơ tán tài sản nhằm giảm thiệt hại. Điều này là rất cần thiết, nhưng cũng có ý kiến đặt vấn đề: Nên bắt buộc người dân xây nhà phải lùi sâu vào trong đất liền, không được bám theo bờ biển. Tuy nhiên, đây là vấn đề không khả thi bởi lùi sâu vào bao nhiêu cho đủ? Có những cơn bão sức tàn phá sâu vào hàng chục ki-lô-mét trong thành phố như Đà Nẵng, Thừa Thiên-Huế, Nam Định, Thanh Hoá, Hải Phòng… Hơn nữa, phương thức kinh tế biển, bám biển đã là truyền thống lâu đời của người dân đất Việt, không dễ gì để họ bỏ mà đi. Đó là chưa nói tới yêu cầu nhiệm vụ quốc phòng-an ninh và nếu tất cả cùng di chuyển vào sâu trong đất liền, chắc chắc chúng ta cũng không đủ quỹ đất.

Ở một khía cạnh khác thấy rằng, việc thiết kế những căn nhà theo kiểu chống bão là hoàn toàn khả thi và nên làm. Trên thế giới có những mô hình nhà chống động đất ở Nhật Bản. Đồng bằng Sông Cửu Long nước ta có mô hình nhà “sống chung với lũ” thì mô hình nhà “sống chung với bão” là có thể. Xét cả về ý nghĩa kinh tế và ý nghĩa xã hội thì đây là đòi hỏi cấp thiết.

Nhà chống bão, xây như thế nào?

Tại cuộc hội thảo “Xây dựng nhà cho đồng bào vùng bão” do Bộ Xây dựng bảo trợ tổ chức gần đây, nhiều đại biểu đồng tình với quan điểm: Bất luận căn nhà ấy được thiết kế xây dựng theo mẫu nào thì nó vẫn phải đáp ứng được các yếu tố thẩm mĩ, chắc chắn, giá thành không quá cao (chỉ khoảng 20 đến 30 triệu đồng) thì người nghèo mới có khả năng làm được. Vẫn những vật liệu xây dựng một căn nhà bị bão đánh sập, người ta có thể hạn chế được rất nhiều thiệt hại, hoặc nó có thể không bị sập nếu được xây dựng đúng cách thức để phòng, chống bão, hợp lý trong quy hoạch, kiến trúc, kết cấu, vật liệu thi công và chằng chống khi có bão.

Dân quân tự vệ huyện Đại Lộc dựng lại nhà tạm cho dân sau bão

Đi tìm nguyên nhân những căn nhà bị sập, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Trần Chủng, Cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng, Bộ Xây dựng, chỉ ra 4 nguyên nhân gồm: nguyên nhân về tải trọng gió; nguyên nhân thay đổi sơ đồ làm việc của kết cấu; nguyên nhân do các yếu tố ngẫu nhiên; nguyên nhân về chất lượng vật liệu và kỹ thuật thi công. Từ các nguyên nhân này, ông đưa ra một số giải pháp khắc phục. Nhiều ý kiến, trong đó có Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Văn Phó thuộc Hội Kết cấu - Công nghệ xây dựng Việt Nam, Trường đại học Xây dựng; Giáo sư Đoàn Định Kiến, Trường đại học Xây dựng… cũng đưa ra nhiều giải pháp. Phân tích của các chuyên gia về giải pháp khắc phục có nhiều điểm thống nhất và rất đáng quan tâm.

Đối với mái nhà, tuỳ theo độ dốc, áp lực gió thay đổi theo thời gian, hiện tượng gió giật (do áp lực không đều) đã gây ra hiện tượng dao động mái nhà và là nguyên nhân làm thay đổi trạng thái chịu lực, sự ổn định của từng bộ phận kết cấu. Áp lực đẩy, hút và lực nâng của gió làm ảnh hưởng hệ kết cấu chịu lực khung tường, cùng với hiện tượng gió lùa qua lỗ cửa với tốc độ lớn phá hoại kết cấu mái là nguyên nhân gây sập tường, đổ nhà trong bão. Như vậy, để bảo vệ mái nhà, chống tốc mái phải dùng nẹp mái bằng sắt, bắt vít lên nẹp, mái, xà gồ. Khi có bão phải dùng dây thép giữ mái nhà, bao cát đặt ép sát trên mái hoặc đặt dưới mặt đất đè lên dây thép. Đối với mái độ dốc lớn, sử dụng nẹp cách nhau từ 1,2m đến 1,5m cho mái phi-brô xi măng, từ 1,5m đến 2m cho mái tôn. Mái nhà tốt nhất là bằng bê tông cốt thép, nếu mái dốc phải có trần, độ dốc mái chỉ ở khoảng 20 đến 30 độ, kèo đỡ mái bằng gỗ nhóm 1 hoặc 2, mộng cứng. Giữa các kết cấu phải có giằng liên kết theo hai phương đứng và ngang, xà gồ, cầu phong, li tô phải neo chắc với kết cấu mái và tường hồi. Nên có giằng chéo ở các góc mái. Mái phải được liên kết bắt chặt với tường, cột trụ và mặt đất.

Khi thi công, đặc biệt chú ý một số chi tiết như, kèo gác lên tường phải có bản đệm, có neo chốt, liên kết tường ngang với tường dọc, bu-lông vít phải có gioăng đệm. Nhà làm phải có trần để hạn chế lực nâng của gió khi bão. Khi có bão phải đóng chặt các cửa, chèn chặt các lỗ thông hơi để chống gió lùa vào gây dao động cộng lực, bịt kín các khe hở, dán cửa kính bằng băng dính rộng bản để giảm kính vỡ. Các chuyên gia cũng đưa ra kiến trúc xây dựng nhà để chống bão nhưtránh xây kiểu nhà mảnh và dài, chiều dài nhà không quá 3 lần chiều rộng. Bố trí mặt bằng các bộ phận phải hợp lý, hết sức tránh mặt bằng theo kiểu tạo túi gió như hình chữ U hay chữ L. Trong nhà nên có một nơi kiên cố để tránh bão (phòng, hầm tránh bão). Nên dùng cột chống đứng bên trong nhà và những vùng mở rộng, phải có giằng móng bê tông cốt thép đặt trên móng gạch chạy quanhnhà để tạo khả năng chịu lực tổng thể theo các phương. Vật liệu làm móng tốt nhất là bằng đá và gạch đất sét nung xây bằng vữa tam hợp (vữa ba ta)... Nền nhà phải được đầm kỹ, thật chặt hoặc đóng cọc tre. Nếu bão tới, tường nhà yếu phải có giằng chéo trong tường, các góc tường. Các tường dài cần được tăng lực bằng cách bổ trụ hoặc bố trí các dầm, các cột liên kết.

Như vậy, một kiểu nhà “sống chung với bão” thực tế giá thành không cao hơn kiểu nhà truyền thống bao nhiêu. Quan trọng nhất là trong thiết kế, thi công phải chú ý tới các kết cấu để bảo đảm khả năng chống bão. Chúng ta đang ở thời kỳ cao điểm của mùa mưa bão năm 2007. Hy vọng kiểu nhà mới cùng những biện pháp giằng chống sẽ giúp người dân bớt đi nỗi lo và những thiệt hại.

Bài và ảnh: NGUYỄN TUẤN