Nguy cơ ung thư phổi vì bụi amiăng

Các tấm lợp fibroximăng hiện nay đều có chứa thành phần nguyên liệu là amiăng.

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WTO), không có ngưỡng nào thật sự an toàn khi tiếp xúc với amiăng. Tất cả các dạng amăng đều có thể gây ung thư và các bệnh trầm trọng khác cho con người, nhất là amiăng xanh và nâu. Vậy nhưng, hiện nay hầu hết các cơ sở sản xuất tấm lợp fibroximăng ở nước ta đều sử dụng chất amiăng làm nguyên liệu. Nếu không được bảo hộ tuyệt đối an toàn, nguy cơ mang mầm bệnh cho những lao động trực tiếp tiếp xúc với amiăng là không thể tránh khỏi.

Sự độc hại của amiăng

Việt Nam có 17 mỏ amiăng, song trữ lượng không lớn và chất lượng không cao nên công nghiệp khai thác amiăng nội địa không phát triển. Hiện nay, chúng ta vẫn nhập amiăng chủ yếu từ nước ngoài như Liên bang Nga và Canada….

Từ amiăng, người ta đã sản xuất ra gần 3.000 thành phẩm khác nhau phục vụ cho nhu cầu đa dạng của công nghiệp và đời sống. Nhưng chủ yếu vẫn là các vật liệu xây dựng như tấm lợp, tấm lát gạch, ngói, ống đúc….chiếm đến 2/3 nhu cầu tiêu thụ amiăng.

Ở Việt Nam, từ lâu amiăng đã được sử dụng để sản xuất tấm lợp ximăng- amiăng, hay còn gọi là tấm lợp fibroximăng (viết tắt là AC) Mỗi năm, Việt Nam nhập khẩu trung bình trên 70.000 tấn amiăng, ước tính trên 95% dùng cho sản xuất tấm lợp fibroximăng. Nước ta hiện nay có khoảng 40 cơ sở sản xuất tấm lợp AC đang hoạt động, trong đó có 17 doanh nghiệp nhà nước, với năng lực sản xuất khoảng 70 triệu mét vuông tấm lợp/năm; sử dụng hơn 10.000 lao động trực tiếp. Điều đáng nói là rất ít cơ sở có công nghệ kín, còn lại hầu hết công nghệ của các cơ sở sản xuất tấm lợp AC đều ở trình độ những năm 70 của thế kỷ trước, nói chung là rất lạc hậu.….Với trình độ công nghệ như vậy nên môi trường lao động đều có nồng độ amiăng cao gấp nhiều lần so với tiêu chuẩn cho phép (TCVN là nhỏ hơn 0,5 sợi/ml.h).

Đề tài “Nghiên cứu, đánh giá hiện trạng môi trường các cơ sở sản xuất tấm lợp AC và ảnh hưởng của amiăng đối với sức khỏe con người. Kiến nghị các giải pháp” do Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện cho 35 cơ sở sản xuất tấm lợp AC cho thấy, ở khâu nghiền amiăng và khâu trộn nguyên liệu có đến hơn 40% cơ sở sử dụng công nghệ hở, gây phát tán bụi rất nhiều. Việc áp dụng các công nghệ xử lý bụi, xử lý nước thải chỉ chiếm khoảng 30%. Hầu như toàn bộ các cơ sở sản xuất đều bị ô nhiễm, đặc biệt có đến 78% số cơ sở bị ô nhiễm bụi amiăng trong phân xưởng sản xuất, nơi bị ô nhiễm nặng nhất có đến 4,2 sợi amiăng/cm3 (vượt quá mức cho phép đến 8,7 lần).

Qua một số điều tra và nghiên cứu của Viện Y học lao động và Vệ sinh môi trường, kết quả khám lâm sàng cho công nhân làm việc tại các nhà máy tấm lợp AC đã cho thấy có 09 dấu hiệu về triệu chứng và bệnh đường hô hấp là ho thường xuyên, khạc nhổ đờm thường xuyên, tức ngực khó thở, đau ngực, viêm mũi họng, viêm xoang, viêm phế quản cấp, viêm phế quản mãn, viêm phổi…. Bệnh nghề nghiệp tại các nhà máy tấm lợp AC chủ yếu là bệnh bụi phổi silic.

Từ năm 1976, Việt Nam đã công nhận bệnh bụi phổi amiăng là bệnh nghề nghiệp và được đền bù, nhưng cho đến năm 2006 nước ta cũng chỉ mới giám định và công nhận 03 trường hợp được bồi thường ở các cơ sở sản xuất tấm lợp AC.

Theo PGS.TS Nguyễn Vân Trình, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học kỹ thuật- Bảo hộ lao động (Tổng LĐLĐVN), amiăng không gây bệnh tức thì cho những người tiếp xúc với chúng, tác hại của amiăng thường kéo dài từ 15-40 năm sau mới xuất hiện. Cho đến nay chưa có nghiên cứu nào về tác dụng cấp tính của amiăng đối với con người và động vật. Tuy nhiên, mặc dù ở Mỹ và các nước Châu Âu, amiăng đã bị cấm sử dụng từ đầu những năm 70, song vào cuối những năm 80 của thế kỷ trước, người ta bắt đầu phát hiện hàng loạt bệnh nhân bị tử vong do các bệnh về phổi đều đã từng làm việc ở các cơ sở sản xuất amiăng. Amiăng khi đã khu trú trong niêm mạc phổi (do con người hít phải), chúng không bị phân huỷ theo thời gian. Đến một lúc nào đó, khi đã tích tụ được một lượng nớât định, những hạtubụi amiăng sẽ góp phần làm suy hô hấp một cách từ từ và trở thành một trong những tác nhân gây nên bệnh ung thư phổi.

Vào năm 1918, hãng bảo hiểm Prudential đã chính thức thông báo từ chối bảo hiểm nhân thọ cho những người làm việc với amiăng.

Cần nói không với amiăng trong sản xuất tấm lợp

Trên thế giới, hầu hết các sản phẩm sản xuất trong giai đoạn hiện nay đều không chứa amăng. Quyết tâm đoạn tuyệt với amiăng có thể kể đến nước Đức, đó là sau khi thống nhất đất nước, toà nhà nguy nga tráng lệ và tiện nghi có diện tích sử dụng lên tới hàng chục nghìn mét vuông vốn là Nhà Quốc hội của CHDC Đức cũ đã bị phá để xây dựng lại chỉ vì đã sử dụng vật liệu xây dựng có thành phần amiăng.

Dưới sức ép của các Tổ chức công đoàn, hàng loạt nước Châu Âu, Châu Mỹ và các nước khác như Argentina, Brazile, Chile, Nam Phi….đã cấm sử dụng amiăng. Một số nước khác trong giai đoạn quá độ đã đưa ra những văn bản luật quy định ngặt nghèo về sản xuất vật liệu lợp amiăng, bên cạnh đó cũng đề ra các tiêu chuẩn sử dụng và biện pháp quản lý môi trường khắt khe.

Tại Việt Nam, ngày 01/08/2001, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 115/QĐ-TTG, trong đó có nội dung: Ngành công nghiệp vật liệu xây dựng cần có kế hoạch nghiên cứu và sử dụng vật liệu thay thế cho amiăng trong sản xuất tấm lợp, đồng thời không tăng sản lượng và không đầu tư mới cơ sở sản xuất tấm lợp amiăng. Từ năm 2004, không được sử dụng vật liệu amiăng trong tấm lợp.….

Khi thời hạn cấm sử dụng amiăng trong sản xuất đã đến, đầu năm 2004, Chính phủ đã họp các Bộ, ngành liên quan để xem xét lại Quyết định 115/QĐ-TTg. Sau khi tham khảo ý kiến của Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, ngày 20/7/2004, Chính phủ đã có Quyết định số 113/QĐ-TTg sửa đổi một số điều của Quyết định 115. Theo đó, chỉ nghiêm cấm việc sử dụng amiăng amphibole (amiăng xanh và nâu) và vẫn cho phép sử dụng amiăng Chrysotyle (amiăng trắng) để sản xuất tấm lợp AC, song phải đảm bảo các yêu cầu nghiêm ngặt về tiêu chuẩn môi trường và y tế. Đồng thời cũng đề ra lộ trình cải tạo, xử lý môi trường và tiến dần tới thay thế hoàn toàn amiăng bằng các loại vật liệu khác an toàn hơn.