QĐND - Trong khi mô hình hợp tác xã (HTX) nông nghiệp không còn phổ biến nữa ở miền xuôi, thì tại xã Thượng Hóa, huyện Minh Hóa, Quảng Bình, mô hình này đang được bà con người Rục hồ hởi đón nhận!

Thay cách nghĩ, cách làm 

Đến công tác ở Đồn biên phòng Cà Xèng đóng quân trên địa bàn xã Thượng Hóa, huyện Minh Hóa, Quảng Bình, chúng tôi rất ngạc nhiên khi được chứng kiến Ban chỉ huy đồn tổ chức họp, hội ý liên quan đến một HTX nông nghiệp nào đó? Thiếu tá, Đồn trưởng Trịnh Thanh Bình mới về nhận công tác ở đây chưa đầy một tháng, mà tất bật như một… Chủ nhiệm HTX thực sự. Anh xắn quần lội ruộng kiểm tra đất đai, rồi đi một vòng quanh bản xem xét các hố ủ phân xanh. Tối đến, anh mở máy tính truy cập internet tìm thông tin về giống lúa, phương pháp canh tác; tham khảo các mô hình, cách tổ chức HTX nông nghiệp!

Bộ đội biên phòng làm đất giúp bà con

 

Như vậy vẫn là chưa đủ, trước khi bắt tay xây dựng mô hình HTX, Đồn biên phòng Cà Xèng tổ chức khảo sát năng lực sản xuất ở từng bản. Số liệu thu thập được cho thấy công cụ lao động và sức kéo trong bà con thật ít ỏi. Bản Ón: 97 lao động trong số 258 nhân khẩu, có 2 trong số 5 con trâu. Bản Mò O Ồ Ồ có 145 lao động với hơn 245 nhân khẩu và 2 con trâu kéo, bình quân mỗi hộ có một, hai chiếc cuốc; hoàn toàn không có cày, bừa, liềm gặt. Từ thực tế này, Ban chỉ huy Đồn biên phòng Cà Xèng đề xuất với cấp trên khai thác các nguồn kinh phí mua sắm dụng cụ lao động trang bị cho bà con…

Địa bàn Đồn biên phòng Cà Xèng đảm nhiệm là nơi cư trú của đồng bào Rục. Sau hơn nửa thế kỷ ra khỏi hang đá, cuộc sống bà con người Rục đã khá lên rất nhiều, nhưng vẫn còn không ít khó khăn, vất vả. Mỗi năm, người dân ở Cà Xèng được Nhà nước trợ cấp 15kg gạo/người/tháng (thời gian trợ cấp trong 6 tháng). Vì thế, 6 tháng còn lại, bà con tự sản xuất, chăn nuôi, trồng trọt… Tuy nhiên, với sự giúp đỡ của bộ đội biên phòng, từ mô hình ruộng lúa nước của người Rục đầu tiên - ông Trần Trung Trực - thành công, mở ra hướng mới trong phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo cho bà con nơi đây. Ngoài ra, Bộ chỉ huy Biên phòng Quảng Bình còn triển khai, xây dựng dự án công trình thủy lợi Rục Làn, dẫn nước về 8ha đất làm lúa nước… Mục tiêu của dự án là hướng dẫn cho bà con làm được lúa nước để tự túc một phần lương thực; qua đó, làm thay đổi cách nghĩ, cách làm của bà con…         

Không có tên trong sổ chấm công

Tìm hiểu kết quả bước đầu trong xây dựng mô hình HTX ở Thượng Hóa, những ngày đầu tháng 12-2010 chúng tôi ngược đường về Cà Xèng. Đây cũng là thời điểm mà 8ha ruộng đã được bộ đội biên phòng và bà con san, ủi, đắp bờ thẳng hàng, thẳng lối. Hệ thống dẫn nước từ công trình thủy lợi Rục Làn cũng đã được bộ đội biên phòng lắp đặt xong. Tất cả đã sẵn sàng cho một mùa sản xuất mới. 

Bà con người Rục và bộ đội biên phòng làm đất chuẩn bị vụ đông xuân

 

Một tổ công tác “đặc biệt” của đồn bao gồm 10 cán bộ, chiến sĩ do đồng chí Nguyễn Thái Dương, Chính trị viên phó phụ trách, có nhiệm vụ tổ chức, hướng dẫn và tham gia giúp bà con người Rục trồng lúa nước. Bà con người Rục ở các bản: Mò O Ồ Ồ, Ón và Yên Hợp được chia thành 11 đội sản xuất, mỗi đội từ 10 đến 12 hộ dân, do một cán bộ biên phòng trực tiếp làm đội trưởng. Thiếu úy Võ Công Thức là một đội trưởng như thế. Hằng ngày, cứ vào cuối chiều, qua hệ thống loa phát thanh, anh thông báo kế hoạch lao động sản xuất ngày mai cho các thành viên, phân công công việc cụ thể cho từng người dân. Tối đến, anh đến từng nhà dân tiếp tục phổ biến, hướng dẫn bà con chuẩn bị dụng cụ lao động. Sáng hôm sau, anh trực tiếp đánh kẻng, tập trung mọi người ra đồng. Sau khi điểm danh, anh phân công công việc, chỉ vị trí, hướng dẫn mọi người cách làm đất, làm bờ, làm phân xanh. Đến chiều, anh mở cuốn sổ lấm lem bùn đất, chấm công cho mọi người và lại thông báo công việc ngày mai…

Chúng tôi thắc mắc: “Mô hình HTX nông nghiệp từ lâu dường như không còn phù hợp với thực tiễn, sao các anh không tổ chức một hình thức khác “hiện đại” hơn?”. Thiếu tá Trịnh Thanh Bình nói: “Chúng tôi đã nghĩ nhiều đến điều này. Thực ra, cho đến nay, bà con người Rục chưa trải qua bất kỳ hình thức sản xuất tập trung nào cả. Họ như vừa thoát ra khỏi “săn, bắt, hái, lượm”, nên những năm qua, nguồn lương thực chủ yếu của đồng bào dựa vào khoản trợ cấp của Nhà nước, của bộ đội biên phòng và nhờ một ít ngô, sắn thu hoạch trên nương rẫy. Hoạt động sản xuất, chăn nuôi của bà con còn rất sơ khai; phương pháp canh tác lạc hậu, hoàn toàn chưa tiếp cận được mô hình quản lý khoán sản phẩm như đồng bào miền xuôi. Do vậy, chỉ bằng cách tổ chức của HTX, tổ chức cho bà con làm ăn tập thể, phân phối sản phẩm theo ngày công lao động, trong đó, cán bộ, chiến sĩ đơn vị trực tiếp “cầm tay chỉ việc”, hướng dẫn bà con từng ly từng tý thì mới đạt được kết quả. Chúng tôi cho rằng: Thực hiện mô hình HTX đối với bà con người Rục nói riêng, đồng bào dân tộc ít người nói chung vừa để tập cho bà con quen dần cách làm lúa nước, mặt khác nhằm phát triển tư duy sinh sống cộng đồng, tạo điều kiện để bà con hòa nhập nhanh với cuộc sống…”.

Anh Hồ Liêu đang tập cày

 

Khi được cán bộ biên phòng nói về việc ghi điểm, chấm công theo kiểu làm ăn HTX, hầu hết bà con người Rục đều không hiểu. Sau khi được bộ đội biên phòng giải thích, bà con người Rục bây giờ đã hiểu. Trên thửa ruộng đang cày ải, ông Cao Tiến Thuỳnh, Bí thư Chi bộ bản Mò O Ồ Ồ nói: “Tui đã làm được hơn 40 ngày công rồi. Từ ngày làm ăn theo “kiểu mới”, mệt nhưng thấy vui hơn, ai cũng phấn khởi, tin tưởng vụ mùa sẽ bội thu. Bà con tích cực lao động sản xuất, ít người uống rượu say như ngày trước…”.

Trên bãi cỏ rộng bên dòng suối chảy qua bản Ón, anh Hồ Liêu, 38 tuổi, đang điều khiển chú trâu béo, kéo theo một cành cây to phía sau cứ đi vòng quanh. Tôi nói: “Hồ Liêu tập cày cho trâu thế này có được chấm công không?”. Hồ Liêu hồn nhiên trả lời: “Ồ, cả trâu và mình đều được tổ trưởng chấm công đấy. Chỉ có bộ đội biên phòng làm nhiều mà không được chấm công thôi”. Nghe Hồ Liêu nói, tôi mới nhận ra: Trong 11 cuốn sổ chấm công của các đội sản xuất không hề có tên cán bộ, chiến sĩ Đồn biên phòng Cà Xèng… 

Theo kế hoạch, ngày 20-1-2011, bà con người Rục sẽ đồng loạt xuống giống. Được sự tư vấn, trợ giúp của Phòng Nông nghiệp huyện Minh Hóa, cùng với kết quả tham khảo qua internet, căn cứ vào tính chất thổ nhưỡng, thời tiết, vụ đông xuân này cán bộ Đồn biên phòng Cà Xèng và chính quyền địa phương quyết định gieo giống lúa Khang Dân M8 và DV-108. Cũng theo kế hoạch, tối hôm đó, cán bộ, chiến sĩ Đồn biên phòng Cà Xèng và toàn thể bà con xã viên tổ chức buổi phát động đợt thi đua đột kích “Quyết tâm giành thắng lợi vụ đông xuân”.

Bài và ảnh: Trần Hoài