Nâng cao hiệu quả công tác thẩm định để hạn chế tình trạng xin lùi, xin rút các dự án luật

Bảo đảm kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng, ban hành VBQPPL

Mở đầu phiên chất vấn, đại biểu Lưu Bình Nhưỡng (Đoàn Bến Tre) chất vấn về việc làm thế nào để bảo đảm chất lượng ban hành, thực thi văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) tại các bộ, ngành, địa phương. Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng, việc đầu tiên ban hành VBQPPL phải bảo đảm tính khả thi, đồng bộ, không chồng chéo, dễ tiếp cận. Đối với việc thực thi, các cơ quan Nhà nước phải nêu cao tinh thần gương mẫu, nắm vững quy định của pháp luật, thực hiện đúng chức trách, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật... Có như  vậy, một đạo luật được ban hành mới đi vào cuộc sống, tránh tình trạng “trên nóng dưới lạnh”.

Đại biểu Trương Minh Hoàng (Phó chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội-Đoàn Cà Mau) đặt vấn đề: Thời gian qua, có những dự án luật phải thay đổi, đưa ra khỏi chương trình. Việc này lặp đi lặp lại khá nhiều, là những tồn tại trong nhiều năm qua. Xin Bộ trưởng cho biết nguyên nhân, giải pháp và khắc phục tình trạng là gì, trách nhiệm thuộc về ai.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long trả lời chất vấn tại phiên họp thứ 22 Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Thừa nhận chưa khắc phục được tình trạng xin lùi, rút, điều chỉnh các dự án luật nhưng Bộ trưởng nhận định rằng, tình trạng xin lùi, rút bớt đi. Ví dụ, từ 11 dự án xin lùi, rút (năm 2016) còn 3 dự án (năm 2017) và đến năm 2018 chỉ còn 1 dự án. Tuy nhiên, năm 2018, Chính phủ đã trình bổ sung đột biến trên dưới 10 dự án.

Lý giải nguyên nhân của tình trạng này, Bộ trưởng Lê Thành Long cho rằng, khi lập các dự án luật để trình, các cơ quan chưa trù liệu hết các khó khăn, tình huống phát sinh. Ví dụ, Luật Quy hoạch sẽ kéo theo việc sửa đổi 25 luật khác. Nguyên nhân nữa là do số lượng dự án luật, pháp lệnh đưa vào chương trình trong thời gian qua khá lớn.…. Nguyên nhân thứ ba là quy định trong luật ban hành văn bản năm 2015 chặt chẽ  hơn. Bên cạnh đó, một số lãnh đạo cơ quan, ban ngành chưa chú trọng đến công tác này....

Đưa ra những giải pháp khắc phục tình trạng này, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết thời gian tới Bộ sẽ chủ động làm sớm, rà soát kỹ, nâng cao hiệu quả công tác thẩm định, cố gắng ra những văn bản thẩm định có chất lượng, thể hiện rõ quan điểm của mình là “đủ điều kiện trình” hay “chưa đủ điều kiện” trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Bộ Tư pháp sẽ đốc thúc các bộ phận, phát hiện ra vấn đề thật sớm; bản thân Bộ trưởng cũng cho biết sẽ nhắc nhở các bộ, ngành báo cáo Thủ tướng Chính phủ để xem xét lại trong các phiên họp Chính phủ thường kỳ.

Toàn cảnh phiên chất vấn.

Dự án luật không đúng tiến độ: Có trách nhiệm người đứng đầu

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga thì đặt vấn đề: Tiến độ nhiều dự án luật trình Quốc hội quá chậm so với yêu cầu, thậm chí có dự án luật từ khi trình đến trước khi họp chỉ được báo trước 2 ngày. Về chất lượng, có nhiều dự án có “vấn đề” lớn, nhiều báo cáo tổng kết còn hình thức, không ký, không đóng dấu, hoặc đánh giá tác động “chay”-không có số lượng kèm theo, sự tham gia của một số bộ ngành còn hình thức. Ngoài ra, một số dự án Luật chưa có dự thảo Nghị định hướng dẫn kèm theo, chưa được lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động của các chính sách. Trước thực trạng này, đại biểu Lê Thị Nga đề nghị “Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long và Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng chấn chỉnh tình trạng này”. 

Thừa nhận đại biểu Lê Thị Nga đã đánh giá “rất chính xác, đích đáng” tình hình về hồ sơ, thủ tục trình các dự án Luật, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, “ở đây có trách nhiệm người đứng đầu các bộ, ngành khi trình hồ sơ dự án luật không đúng tiến độ, không bảo đảm quy trình”.

“Vì trên thực tế, Quốc hội đã có Nghị quyết liên quan đến xây dựng văn bản pháp luật. Còn xét về nhiệm vụ chính trị, các bộ trưởng, trưởng ngành đã không thực hiện đúng chức trách của mình trong công tác xây dựng pháp luật. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để các Đại biểu Quốc hội đánh giá khả năng hoàn thành vai trò, nhiệm vụ của các bộ trưởng khi tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm”, Bộ trưởng Lê Thành Long chỉ rõ.

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng cho biết, trong các phiên họp thường kỳ, chuyên đề của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu rất rõ các bộ trưởng, trưởng ngành phải là người trực tiếp chỉ đạo công tác xây dựng văn bản, chịu trách nhiệm về việc trình không đúng thời hạn, không đúng tiến độ, không bảo đảm chất lượng dự án luật.

Trên thực tế, Chính phủ cũng có xem xét việc kiểm điểm trách nhiệm, đôn đốc, nhắc nhở các trưởng ngành trong các phiên họp của Chính phủ, công bố công khai các dữ liệu về văn bản pháp luật xây dựng chậm và nợ đọng.

Bộ trưởng Lê Thành Long nhấn mạnh: Bộ Tư pháp cùng với Văn phòng Chính phủ cũng có đôn đốc, nhắc nhở, rà soát và có kiến nghị kịp thời.

Thực hiện quy trình tố tụng tư pháp đối với tài sản không chứng minh được nguồn gốc

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng nêu chất vấn quan điểm của Bộ Tư pháp về việc xử lý đối với hành vi kê khai không trung thực, không giải trình được về tài sản, thu nhập tăng thêm một cách hợp lý được đề cập trong dự thảo Luật Phòng, chống tham nhũng (sửa đổi). Về vấn đề này, Bộ trưởng Lê Thành Long cho hay, dự thảo Luật có nội dung khó và còn ý kiến khác nhau. Bộ Tư pháp đã báo cáo thẩm định từ trước, quá trình soạn thảo cũng tham gia ý kiến cụ thể.

“Chính phủ có đề xuất là đối với thu nhập, tài sản nguồn gốc bất minh, không giải trình được phần tăng thêm thì đánh thuế thu nhập cá nhân, mức thuế suất 45%. Đây là quan điểm của Chính phủ, tôi với tư cách thành viên Chính phủ tuân thủ ý kiến này. Tuy nhiên, trong quá trình thảo luận thì chúng tôi có ý kiến bổ sung”, Bộ trưởng cho hay.

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng cho biết, theo công ước của Liên hợp quốc về phòng, chống tham nhũng thì tài sản chứng minh được thì không sao; còn tài sản chưa chứng minh được nguồn gốc thì bị tịch thu hoặc bị xử lý hình sự. Tuy nhiên, ở nước ta thực hiện ngay thì chưa khả thi. “Do đó, quan điểm của Bộ Tư pháp là những tài sản chưa chứng minh được nguồn gốc thì phải thực hiện quy trình tố tụng tư pháp, đưa ra tòa để xem xét, giống như đưa ra tòa các trường hợp chiếm hữu tài sản không có căn cứ”, Bộ trưởng Lê Thành Long nhấn mạnh.

Có hay không tình trạng đối phó?

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Trường Giang (Đoàn Đắk Nông) hỏi: Vai trò của Bộ Tư pháp, của Bộ trưởng Bộ Tư pháp trong việc kiểm soát các dự thảo các văn bản quy định chi tiết khi trình Quốc hội như thế nào? Qua theo dõi một số hồ sơ của một số cơ quan trong trình hồ sơ đó có hiện tượng “đối phó”, Bộ trưởng đánh giá về vấn đề này như thế nào.

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết, “trên thực tế, chúng ta có độ trễ nhất định, nhưng cũng có những trường hợp cơ quan chủ trì soạn thảo chưa dự trù hết thông tin”. Thực tế, Chính phủ đã trình được 10 văn bản quy định chi tiết kèm theo dự án luật gồm: Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cơ quan đại diện của Việt Nam ở nước ngoài; Luật Thủy sản; Luật Lâm nghiệp; Luật Trách nhiệm bồi thường nhà nước...

Bộ trưởng Lê Thành Long cũng mong muốn các Đại biểu Quốc hội chia sẻ với thực tế là, với quy trình làm luật chặt chẽ như vậy, cùng một lúc, trong thời gian ngắn phải trình cả dự thảo quy định chi tiết thì thời gian, vật chất có những hạn chế. Do vậy, Bộ Tư pháp cũng cố gắng thẩm định kỹ, soi kỹ từng nội dung, từng chính sách để làm sao quy định chi tiết ở mức cao nhất trong luật, pháp lệnh là tốt nhất, còn nếu không thì cần tiếp tục quy định nội dung quy định chi tiết nhưng phải kiểm soát về số lượng.

Bài, ảnh: NGUYỄN THẢO