QĐND - Lúa chất lượng cao cho năng suất cao, chất lượng tốt, lợi nhuận nhiều, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ gạo trong nước và xuất khẩu. Đó là kết quả nghiên cứu, ứng dụng của các nhà khoa học, các viện nghiên cứu trong lai tạo, sản xuất nhiều giống lúa có chất lượng cao thời gian qua ở Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Hạ giá thành, tăng năng suất

Thời điểm này, nông dân các huyện trồng lúa trọng điểm của TP Cần Thơ như: Cờ Đỏ, Vĩnh Thạnh, Thới Lai,… đang khẩn trương thu hoạch dứt điểm diện tích lúa đông xuân năm 2012-2013. Vụ lúa năm nay đạt năng suất bình quân 7,2 tấn/ha, giá các giống lúa khô dao động từ 6.500 đến 6.700 đồng/kg, người dân có lãi từ 30% trở lên, nhất là những hộ dân sản xuất các giống lúa chất lượng cao.

Ông Huỳnh Thành Nhân, ở xã Đông Thắng, huyện Cờ Đỏ (Cần Thơ) vừa thu hoạch 5 công (5 nghìn mét vuông) lúa đông xuân, khoe:

- Vụ lúa này gia đình tôi toàn trồng lúa chất lượng cao, các giống lúa này thường có thời gian sinh trưởng ngắn, chịu được hạn và ít bị sâu rầy tấn công. Hơn nữa, lúa chất lượng cao thường có giá hơn lúa thường từ 200 đến 500 đồng/kg. Trong vụ lúa đông xuân năm 2012-2013 này, tôi sạ giống Jasmine 85 cho 5 công đất, thu hoạch được 3,6 tấn lúa, trừ chi phí tôi lời khoảng 11 triệu đồng.

Ông Phạm Văn Quỳnh, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) TP Cần Thơ cho biết:

- Theo chủ trương của Bộ NN&PTNT, TP Cần Thơ đang đẩy mạnh việc sản xuất lúa chất lượng cao. Riêng trong vụ đông xuân 2012-2013 này, có khoảng 80% giống lúa chất lượng cao trong tổng số 88.000ha diện tích lúa đã xuống giống, đạt năng suất bình quân 7,2 tấn/ha, với tổng sản lượng khoảng 600.000 tấn. Ngoài việc giảm dịch bệnh, khả năng chống chịu với nước mặn xâm nhập và tác động bất lợi của biến đổi khí hậu, việc sản xuất lúa chất lượng cao còn giúp cho việc xây dựng cánh đồng mẫu lớn thành công, góp phần đẩy mạnh chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới.

Nhiều năm qua, tỉnh An Giang đã thành lập được 206 tổ hợp tác, hợp tác xã, câu lạc bộ nông dân sản xuất giống lúa chất lượng cao, cung ứng đến 90% giống lúa xác nhận phục vụ sản xuất trong tỉnh mỗi năm, với các giống lúa chủ yếu như: OM 2517, OM 2514, OM 4218, OM 4900, Jasmine 85,... Cũng chính vì vậy, nhiều hộ dân ở An Giang đang rất vui mừng từ việc sản xuất các giống lúa có chất lượng cao trong vụ lúa đông xuân năm 2012-2013 này bởi không chỉ có năng suất và giá lúa bán cao mà còn bớt được công chăm sóc lúa và phòng trừ dịch bệnh.

Ông Nguyễn Sĩ Lâm, Giám đốc Trung tâm Kiểm định và Kiểm nghiệm giống nông nghiệp tỉnh An Giang cho biết:

- Để nâng cao hiệu quả sản xuất lúa chất lượng cao, mỗi vụ lúa, ngành nông nghiệp tỉnh đều tổ chức các buổi hội thảo, tham quan các mô hình sản xuất giống, đánh giá các giống lúa triển vọng,… giúp nông dân các địa phương có cơ hội tìm hiểu thêm các giống lúa và khả năng thích nghi của chúng. Nhờ vậy việc sản xuất các giống lúa được thuận lợi hơn so với các giống lúa truyền thống.

Có được kết quả trên, phải kể đến sự hỗ trợ đắc lực của Viện Lúa ĐBSCL trong việc nghiên cứu và chuyển giao các giống lúa mới, triển vọng trong nhiều năm qua. Đến nay Viện đã chuyển giao 132 giống lúa mới mang tên gọi OM cho nông dân sản xuất, trong đó có 45 giống được công nhận là giống lúa quốc gia. Riêng năm 2012, Viện đã đề xuất công nhận 36 giống lúa và đang chờ được chuyển giao cho nông dân. Hiện có 80% diện tích đất lúa trong vùng sử dụng các giống lúa do viện lai tạo, đây là những giống ngắn ngày, khả năng kháng sâu bệnh mạnh, phẩm chất gạo tốt, cho năng suất từ 6 đến 8 tấn/ha.

Cùng với Viện Lúa ĐBSCL, Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL (IDI) thuộc Trường Đại học Cần Thơ cũng phối hợp với ngành nông nghiệp các địa phương trong vùng tập huấn kỹ năng chọn, tạo giống lúa và cung ứng giống có chất lượng cao thông qua dự án “Tăng cường hợp tác nông dân trong nghiên cứu nông nghiệp và khuyến nông”. Đến nay, đã có hơn 15 nghìn nông dân có kiến thức chọn giống và có gần 360 tổ sản xuất, cung cấp khoảng 85.000 tấn lúa giống, đáp ứng khoảng 30% nhu cầu giống có chất lượng cho vùng ĐBSCL, góp phần tăng năng suất từ 0,6-1 tấn/ha. Nhiều nông dân đam mê công tác lai, chọn giống đã thực hiện nghiên cứu ra nhiều giống lúa mới có triển vọng như: Hòn Đất 1 (HĐ1), Núi Voi 1 (NV1), Hồng Ngọc Óc Eo (HNOE1), TM 1,…

Nông dân TP Cần Thơ tham quan, học tập trên cánh đồng lúa chất lượng cao ở xã Tân Thạnh, huyện Thới Lai.

Xã hội hóa sản xuất lúa giống chất lượng cao

Theo Trung tâm Kiểm định và Kiểm nghiệm giống nông nghiệp An Giang, trung tâm đã và đang phối hợp với Trung tâm Khuyến nông tỉnh thực hiện dự án “Xã hội hóa công tác sản xuất giống giai đoạn 2011-2013”. Dự án hỗ trợ một phần chi phí kiểm định, kiểm nghiệm giống xác nhận của các tổ, cơ sở kinh doanh giống nhằm mục tiêu duy trì, nâng cấp hoạt động của mạng lưới sản xuất giống lúa trong cộng đồng theo hướng chứng nhận chất lượng lúa giống.

Ông Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL cho biết:

- Công tác sản xuất giống theo hệ thống giống 3 cấp là nhu cầu bức thiết để đáp ứng nhu cầu sản xuất lúa ở ĐBSCL nói riêng và cả nước nói chung. Đặc biệt, trong quá trình xây dựng cánh đồng mẫu lớn thì yêu cầu về nguồn giống chất lượng cao càng phải được chú trọng. Tuy nhiên, việc sản xuất và nhân rộng lúa chất lượng cao đang gặp nhiều khó khăn nhất định như: Người dân ở ĐBSCL đã có ý thức sử dụng giống lúa xác nhận, theo đó nhiều tổ hợp tác, hợp tác xã sản xuất giống được hình thành đáp ứng nhu cầu này nhưng chưa có đơn vị kiểm định chất lượng hạt giống khi đưa ra thị trường. Song song đó, tình trạng xâm nhập mặn, biến đổi khí hậu ngày càng nguy hiểm nên gây áp lực rất nhiều cho việc sản xuất giống phù hợp với điều kiện trên...

Để bảo đảm an ninh lương thực trong nước và xuất khẩu, trước ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, tính cạnh tranh gay gắt của thị trường thì việc lựa chọn tạo giống lúa có chất lượng cao là một nhu cầu cấp thiết. Ngoài những giải pháp cũng như định hướng trên, để việc sản xuất lúa chất lượng cao ngày càng hiệu quả thì chính quyền các địa phương, các viện, trường và người dân trong vùng cần phải chủ động và đầu tư hơn nữa cho công tác nghiên cứu khoa học, chuyển giao kỹ thuật, đầu tư cơ sở vật chất cho việc trồng lúa.

Bài và ảnh: VĂN XÂY