“Phi-đen đã qua đời!”, một mẩu tin ngắn ngủi mà như có sức nặng tựa ngàn cân đè nặng con tim của hàng triệu triệu người yêu mến Cu-ba, hâm mộ vị lãnh tụ cách mạng mà tên tuổi đã thành huyền thoại ngay từ khi ông xuất hiện trên vũ đài chính trị ở Tây bán cầu với tư cách là Tổng Tư lệnh của đội quân khởi nghĩa đã lật đổ chế độ độc tài tay sai của đế quốc Mỹ giành lại nền độc lập chân chính cho đảo quốc nhỏ bé trên biển Ca-ri-bê, để từ đó người dân nơi đây tự hào gọi tổ quốc của mình là “lãnh thổ tự do đầu tiên ở Mỹ La-tinh”.
Ông là người lãnh đạo cuộc cách mạng lật đổ chế độ độc tài Batista ở Cu-ba và khởi xướng công cuộc xây dựng nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên ở Tây bán cầu. Hơn 50 năm qua dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Cu-ba do ông đứng đầu, đất nước Cu-ba đã có những thay đổi sâu sắc chưa từng có trong lịch sử.
Lãnh tụ Phi-đen Ca-xtơ-rô tuyên thệ nhậm chức Thủ tướng Cu-ba vào tháng 2-1959. Ông được người Cu-ba coi là anh hùng dân tộc. Ảnh: AP
Tên ông là Phi-đen Ca-xtơ-rô Ru-xơ.
Trong hơn nửa thế kỷ đứng đầu ban lãnh đạo tối cao của Đảng và Nhà nước với các chức danh Bí thư thứ nhất BCHTƯ Đảng Cộng sản Cu-ba, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước và Hội đồng Bộ trưởng đồng thời là Tổng Tư lệnh các lực lượng vũ trang cách mạng Cu-ba… Một loạt chức danh cao quý nhất nhưng trong sinh hoạt đời thường ở đất nước này người dân từng gọi ông một cách mộc mạc mà thân tình: “Vị Tổng Tư lệnh” hoặc đơn giản hơn với hai tiếng “Phi-đen”, như cách xưng hô trìu mến, tin cậy giữa những người thân trong gia đình.
Giản dị, cởi mở và tinh tế là phong cách sống của Phi-đen. Hình ảnh quen thuộc của ông cả trong đời thường cũng như trong các hoạt động công quyền, kể cả trong các sự kiện lễ tân cấp quốc gia, luôn gắn liền với bộ quân phục màu xanh ô liu. Bên trong bộ quân phục đó là một vĩ nhân với trí tuệ uyên bác, một nhà hùng biện, sâu sắc trong lập luận, thẳng thắn khi phê phán nhưng nhân ái với mọi người. Lôi cuốn người nghe, một chiến binh quả cảm, kiên định với lý tưởng của mình, một nhà lãnh đạo sáng suốt có tầm nhìn xa trông rộng, đấu tranh không khoan nhượng với kẻ thù và cái ác nhưng cũng rất nhân ái, đồng lòng vị tha đối với bạn bè, đồng đội và quần chúng nhân dân. Nhà báo Pháp gốc Tây Ban Nha I-gna-xi-ô Ra-mô-nét (Ignacio Ramonet), người đã vinh dự có những cuộc trò chuyện với Phi-đen diễn ra trong nhiều thời điểm khác nhau kéo dài từ đầu năm 2003 đến giữa năm 2005, tổng cộng tới 100 giờ đã nhận xét: “Ít người đạt được niềm vinh quang ghi tên mình vào lịch sử và huyền thoại ngay khi đang sống. Phi-đen là một trong những người đó” và “Dưới sự lãnh đạo của Phi-đen, đất nước Cu-ba nhỏ bé (hơn 100.000 cây số vuông và 11 triệu dân) đã có thể thực thi chính sách của một cường quốc ở cấp độ thế giới, thậm chí dám đọ tay với Mỹ, mà những nhà lãnh đạo của nước đó không thể nào lật đổ được ông, cũng không thể nào tiêu diệt được ông, thậm chí không thể làm thay đổi được hướng đi của cách mạng Cu-ba”.
Khi nói về thực thi chính sách của một cường quốc ở cấp độ thế giới, tác giả Ra-mô-nét muốn đề cập tới việc “chính quyền Cu-ba trong những năm 60-70 của thế kỷ trước đã ủng hộ tích cực các phong trào du kích ở nhiều nước Mỹ La-tinh như: Goa-tê-ma-la, Ni-ca-ra-goa, Cô-lôm-bi-a, Vê-nê-du-ê-la, Bô-li-vi-a và Ác-hen-ti-na” cùng với việc Cu-ba gửi quân tình nguyện vượt đại dương sang châu Phi sát cánh cùng quân đội Ăng-gô-la đánh bại cuộc xâm lăng của các sư đoàn tinh nhuệ của chế độ A-pác-thai Nam Phi.
Quyết đoán của Phi-đen và hành động quả cảm của Quân tình nguyện Cu-ba thực sự là đỉnh cao của tinh thần quốc tế chủ nghĩa và là một sự đóng góp quý báu đối với phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Cu-ba trở thành một lá cờ, một tấm gương của chủ nghĩa quốc tế vô sản. Phi-đen còn là một nhà hoạt động quốc tế lỗi lạc. Ông luôn là biểu tượng cao đẹp, tuyệt vời của một chiến sĩ cách mạng kiên cường, bất khuất, đấu tranh cho độc lập dân tộc không những của nhân dân mình mà của cả các dân tộc bị áp bức trên thế giới.
Đối với nhân dân Việt Nam, Phi-đen là người bạn lớn vô cùng thân thiết. Ông có công lao to lớn trong việc xây dựng, củng cố và phát triển mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị và hợp tác anh em Việt Nam - Cu-ba. Câu nói bất hủ của ông “Vì Việt Nam nhân dân Cu-ba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình” thể hiện sự ủng hộ và giúp đỡ chí tình của nhân dân Cu-ba đối với sự nghiệp đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta.
Ông đã đến thăm Việt Nam ba lần đều vào những thời điểm có ý nghĩa lịch sử. Lần đầu tiên vào năm 1973 khi cuộc đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước của nhân dân ta bước vào giai đoạn mới mang tính quyết định. Ông là nguyên thủ quốc gia nước ngoài đầu tiên và duy nhất đến thăm vùng mới giải phóng trên tuyến lửa Quảng Trị, một sự kiện có ý nghĩa chính trị đặc biệt trong quan hệ hữu nghị giữa hai nước và đã gây tiếng vang trong dư luận quốc tế. Chuyến thăm Việt Nam thứ hai của Phi-đen vào năm 1995 khi đất nước ta triển khai sâu rộng công cuộc Đổi mới và chuyến thứ ba vào năm 2003 khi chúng ta bước vào thiên niên kỷ mới tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, thực hiện công nghiệp hóa-hiện đại hóa đất nước.
Trong trái tim mỗi người Việt Nam, hình ảnh và tình cảm của Phi-đen là hiện thân cao đẹp của tình đoàn kết, hữu nghị đặc biệt thủy chung, trong sáng, của tình đồng chí, anh em thắm thiết, một hình mẫu cao đẹp trong quan hệ quốc tế ở thời đại ngày nay.
Phi-đen ra đi là một tổn thất vô cùng to lớn đối với cách mạng, đất nước và nhân dân Cu-ba, cũng là sự mất mát lớn lao của nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới, trong đó có Việt Nam.
Đối với tôi, người đã có sự may mắn và vinh dự được gặp Phi-đen nhiều lần trong thời gian học tập và công tác ở Cu-ba, những ấn tượng về vị lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Cu-ba anh em thật sâu sắc, khó phai. Cũng giống như Bác Hồ kính yêu của chúng ta, Phi-đen thực sự là một anh hùng của thời đại, một trong những vĩ nhân đã góp phần kiến tạo nên lịch sử và sẽ sống mãi cùng lịch sử.
Dù ở cách xa nửa vòng Trái Đất, nhưng những tình cảm trân quý, sự gắn bó thủy chung của Lãnh tụ Phi-đen Ca-xtơ-rô đối với cách mạng Việt Nam sẽ sống mãi trong lòng các thế hệ người dân Việt Nam. Ông mãi mãi là người bạn lớn, người bạn vĩ đại của nhân dân Việt Nam. Cho phép tôi thay mặt Hội Hữu nghị Việt Nam - Cu-ba, bằng những dòng viết này thay cho nén nhang tưởng nhớ tới ông và gửi lời chia buồn sâu sắc tới nhân dân Cu-ba anh em.
NGUYỄN DUY CƯƠNG
(Phó chủ tịch Thường trực Hội Hữu nghị Việt Nam - Cu-ba)