Theo nhiều chuyên gia kinh tế, để phát triển sản xuất theo hướng công nghiệp hóa – hiện đại hóa, trước hết phải tập trung đẩy mạnh đầu tư ứng dụng khoa học - công nghệ. Thế nhưng hiện nay, việc đầu tư cho khoa học - công nghệ trong phần lớn các DN ở nước ta còn rất ít, dàn trải và thiếu chiến lược đầu tư dài hạn.
Doanh nghiệp thờ ơ
Việc nhập khẩu công nghệ hàng năm của DN Việt Nam chỉ đạt dưới 10% tổng kim ngạch nhập khẩu và chỉ bằng 1/4 của các nước phát triển. Đáng chú ý, 80% các DN Việt Nam đang sử dụng công nghệ lạc hậu từ 3 - 4 thế hệ so với thế giới, đa số DN sử dụng công nghệ của những năm 1980 và năng lực nghiên cứu đổi mới công nghệ rất hạn chế. Đơn cử như tại TP.Hồ Chí Minh - địa phương đứng đầu cả nước về phát triển kinh tế - qua khảo sát tại gần 500 DN ở các khu chế xuất, khu công nghiệp (55% DN trong nước và 45% DN có yếu tố nước ngoài) cho thấy con số thật đáng buồn: Chỉ có 3 DN (chưa đến 1% DN) có trình độ công nghệ ở mức tiên tiến, có đến hơn một nửa số DN có trình độ khoa học ở mức yếu, còn lại là trung bình và trung bình khá. Về thiết bị và nhân lực cũng vậy, chỉ 4% thiết bị tiên tiến và gần 80% nhân lực yếu.
 |
| Ảnh minh họa/internet. |
Theo kết quả khảo sát, nguyên nhân thiết bị không đạt chuẩn do hầu hết DN đầu tư nhập thiết bị đã qua sử dụng. Mà nguồn gốc xuất xứ lại từ Trung Quốc (chiếm đến 80%). Để giảm chi phí, nhiều DN nhập thiết bị chỉ còn khoảng 50 - 90% giá trị, đặc biệt có 10% DN mua lại thiết bị và công nghệ khi giá trị kỹ thuật còn dưới 50%. Do vậy, tuổi thọ các thiết bị và dây chuyền sản xuất chính trong các DN rất thấp. Gần 70% DN sử dụng thiết bị sản xuất từ sau năm 2000 và rất ít DN sử dụng thiết bị có tuổi thọ cao hơn 20 năm. Việc ứng dụng thiết bị tự động hóa hoàn toàn chỉ chiếm 25% số DN, còn lại sử dụng dây chuyền sản xuất bán tự động. DN dành kinh phí cho hoạt động nghiên cứu ứng dụng rất khiêm tốn. Cụ thể trong vòng 3 năm gần đây, chi phí mà các DN này dành cho nghiên cứu ứng dụng chỉ có 85 tỷ đồng.
Nguyên nhân việc DN chưa đầu tư cho khoa học-công nghệ phần lớn xuất phát từ cơ chế quản lý DN Nhà nước hiện nay còn gò bó các giám đốc, trao cho họ quá ít quyền tự chủ, nhất là trong việc quyết định những khoản đầu tư lớn, trong đó có đầu tư cho đổi mới công nghệ. Thủ tục xét duyệt, thẩm định các dự án đầu tư đổi mới công nghệ trong DN kéo dài, khiến nhiều đơn vị không hào hứng tham gia hoặc khó khuyến khích họ có chiến lược đầu tư dài hạn. Cơ chế hiện nay lấy tình hình lỗ lãi hằng năm của DN làm thước đo hiệu quả khiến họ ngại xây dựng chiến lược đổi mới công nghệ. Ngoài ra, một thực tế đã được chứng minh là muốn thành công trong phát triển sản phẩm, đặc biệt là sản phẩm công nghệ cao, cần phải thành lập các trung tâm nghiên cứu, thế nhưng, số trung tâm hiện nay trên cả nước không nhiều. Đối với DN, việc đổi mới công nghệ, mua sắm trang thiết bị đòi hỏi lượng vốn lớn – điều mà không phải DN nào cũng có khả năng đáp ứng.
Muốn nâng cao sức cạnh tranh, phải đầu tư vào khoa học-công nghệ
Bộ trưởng KH&CN Hoàng Văn Phong cho rằng, với chức năng quản lý Nhà nước về khoa học - công nghệ, Bộ đã tham mưu cho Chính phủ đề ra những chính sách hỗ trợ, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của DN. Ngoài ra, Chương trình quốc gia nâng cao năng suất, chất lượng hàng hóa sản phẩm đến năm 2020 đang được Thủ tướng xem xét ban hành. Tuy nhiên, để cùng nhau thực hiện tốt các chương trình đổi mới này, các DN nên chủ động hơn nữa trong việc tiếp cận các nguồn tri thức về khoa học - công nghệ, các phương pháp quản lý tiên tiến để áp dụng vào sản xuất, kinh doanh, nâng cao năng suất chất lượng sản phẩm, hàng hóa của Việt Nam.
Một trong những vấn đề đặt ra trước mắt cũng như về lâu dài là ngành khoa học – công nghệ cần đẩy mạnh và phát triển thị trường khoa học - công nghệ để từ nghiên cứu cơ bản chuyển giao nhanh sang DN tạo ra sản phẩm phục vụ đời sống xã hội. Trong đó cần thúc đẩy liên kết “ba nhà”: Nhà nước - Nhà DN - Nhà khoa học. Trong mối liên kết này, nhà DN giữ vai trò trung tâm, chủ động đầu tư nghiên cứu, ứng dụng kết quả nghiên cứu vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước phải đóng vai trò là lực lượng chủ lực và tiên phong trong việc đầu tư cho đào tạo, nghiên cứu làm chủ những công nghệ chiến lược và công nghệ mũi nhọn để sản xuất sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao theo định hướng xuất khẩu.
Theo Báo Công thương