QĐND - “Kiện toàn tổ chức và hoạt động của Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) trong thời gian tới là công việc rất quan trọng và rất cấp bách”. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh như vậy tại Hội nghị toàn quốc về hoạt động của HĐND và UBND tổ chức trong hai ngày 11 và 12-9. Đây là Hội nghị quan trọng có sự tham dự của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng và Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng.  

Các đại biểu chăm chú nghe chủ tịch Nguyễn Phú Trọng kết luận hội nghị. Ảnh: TTXVN

 

UBND - Chưa làm rõ trách nhiệm của tập thể và cá nhân 

Hội nghị nhằm đánh giá những mặt mạnh, điểm yếu của hệ thống chính quyền địa phương bao gồm HĐND và UBND trong nhiệm kỳ 2004-2011. Hội nghị cũng thảo luận về kết quả thí điểm không tổ chức HĐND huyện, quận, phường tại 10 tỉnh, thành phố trong hơn một năm qua.

Trình bày báo cáo của Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Trần Văn Tuấn cho biết, bên cạnh nhiều kết quả tích cực, đáng khích lệ, hoạt động của UBND các cấp còn bộc lộ một số hạn chế như: quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế được xây dựng còn thiếu cơ sở khoa học, phải điều chỉnh nhiều lần; quy hoạch đô thị thiếu đồng bộ, tình trạng quy hoạch “treo” các công trình, dự án đầu tư diễn ra ở nhiều địa phương. Chất lượng một số đề án, chương trình, kế hoạch chưa cao do năng lực tham mưu của một số cơ quan chuyên môn các cấp địa phương còn hạn chế.

 Quan trọng nhất là trách nhiệm của tập thể và cá nhân, của người đứng đầu UBND với cấp phó và các thành viên UBND chưa thật sự rõ ràng, cụ thể, khó quy trách nhiệm khi xảy ra các vụ việc. Tình trạng vi phạm kỷ luật, kỷ cương hành chính còn nhiều, việc chấp hành các quyết định, chỉ thị của cấp trên còn thiếu nghiêm túc.

Một trong các nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, theo báo cáo của Chính phủ là do công tác thanh tra, kiểm tra công vụ chưa được quan tâm chỉ đạo thường xuyên; việc xử lý cán bộ, công chức vi phạm kỷ luật còn chưa cương quyết; vẫn còn xảy ra tình trạng nể nang, bao che đối với các sai phạm. Cũng vì việc kiểm tra, đôn đốc của các cấp, các ngành chưa thường xuyên, thiếu triệt để nên dẫn đến hiệu quả chỉ đạo, điều hành một số địa phương chưa cao.

HĐND - Hoạt động còn mang tính hình thức 

Trong 7 năm qua, HĐND các cấp đã có những đổi mới nhất định về cơ cấu tổ chức cũng như về phương thức hoạt động. Kỳ họp đã có những cải tiến cả về công tác chuẩn bị, cách thức điều hành, trình tự và thủ tục tiến hành nên chất lượng được nâng lên. Công tác giám sát có những chuyển biến tích cực, có trọng tâm, đã kịp thời phát hiện các thiếu sót, bất cập, vướng mắc và đưa ra được kiến nghị khả thi. Các hoạt động tiếp xúc cử tri, tiếp công dân đã phản ánh được nhiều tâm tư, nguyện vọng, ý kiến của cử tri tới HĐND và các cơ quan, tổ chức hữu quan.

Tuy nhiên, báo cáo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho thấy hiện vẫn chưa giải quyết được một cách căn bản mối quan hệ giữa cơ cấu và chất lượng đại biểu, giữa tính đại diện và khả năng thực hiện nhiệm vụ. Tỷ lệ đại biểu HĐND làm việc ở cơ quan hành chính là khá cao. Đội ngũ nhân sự lãnh đạo thường trực và các ban của HĐND không ổn định, thường xuyên có sự luân chuyển. Một bộ phận cán bộ có tâm lý không muốn làm đại biểu chuyên trách và chưa yên tâm với công tác chuyên trách.

Trình bày báo cáo, Trưởng Ban công tác đại biểu Phạm Minh Tuyên cho hay, chất lượng của đại biểu và hiệu quả hoạt động của HĐND chưa đạt được như mong muốn của cử tri. Nội dung họp nhiều và quan trọng nhưng khi bàn luận còn thiếu sâu sắc hoặc thậm chí chiếu lệ, hình thức. Hoạt động giám sát còn mỏng, nể nang, né tránh dẫn đến tâm lý một số nơi người dân thiếu tin tưởng.          

Bỏ HĐND ở cấp huyện, quận, phường: Vẫn còn băn khoăn

Các thành viên của Chính phủ thì tỏ rõ sự ủng hộ đối với chủ trương bỏ HĐND ở cấp huyện, quận, phường với các lý do như giúp tinh giản bộ máy, giảm biên chế; giảm bớt các thủ tục hành chính để các quyết định, chính sách được thực thi nhanh hơn; tiết kiệm được chi phí hoạt động… Các đại diện của HĐND các tỉnh, thành phố tham dự hội nghị thì có ý kiến khác nhau, người ủng hộ, người tỏ thái độ hết sức băn khoăn.

Nhiều ý kiến tỏ ý lo ngại rằng bỏ HĐND một số cấp sẽ tạo ra lỗ hổng về giám sát, giảm tính dân chủ, chính quyền sẽ xa dân hơn… Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Trần Văn Tuấn cho rằng, tính đại diện và quyền dân chủ của nhân dân tại địa bàn huyện, quận, phường được bảo đảm thông qua hoạt động của đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND cấp tỉnh, của Ủy ban MTTQ Việt Nam, các tổ chức đoàn thể chính trị-xã hội cùng cấp. Chính phủ sẽ quy định lãnh đạo UBND các cấp phải tăng cường tiếp xúc trực tiếp với công dân, lắng nghe dân hơn.

Tỏ thái độ ủng hộ việc bãi bỏ HĐND cấp huyện, quận, phường một cách khá dứt khoát, Chủ tịch HĐND Thành phố Hồ Chí Minh Phạm Phương Thảo cho rằng, Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức thí điểm với quy mô lớn: 24/24 quận, huyện và 259/259 phường và cho kết quả khá thành công, tạo sự đồng thuận từ nội bộ đến người dân. Theo bà Phạm Phương Thảo, việc không tổ chức HĐND giúp bộ máy tinh gọn, khắc phục sự trùng lắp chức năng, nhiệm vụ nhưng công tác chỉ đạo, điều hành kinh tế-xã hội vẫn bảo đảm. Hiện nay Thành phố Hồ Chí Minh còn 58 xã, 5 thị trấn có tổ chức HĐND. Lấy ý kiến tại các đơn vị này thì 90% cho rằng có thể nghiên cứu không tổ chức HĐND nữa, chỉ 10% muốn tiếp tục duy trì. 

Ở chiều ngược lại, ông Trương Hùng Anh, Phó chủ tịch HĐND tỉnh Lạng Sơn cho rằng xóa bỏ cơ quan quyền lực chịu trách nhiệm giám sát, sau đó lại trao chức năng giám sát cho các cơ quan, tổ chức không phải là cơ quan quyền lực (Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức đoàn thể chính trị-xã hội) là điều cần phải xem xét, suy nghĩ. “Chúng ta đang xây dựng Nhà nước của dân, do dân và vì dân thì tại sao lại bỏ bớt các cơ quan đại diện cho quyền lực của nhân dân”-Phó chủ tịch HĐND tỉnh Lạng Sơn tỏ ý băn khoăn.

Theo ông Trương Hùng Anh, nếu nói rằng HĐND ở một số cấp là hình thức, là không thực quyền thì tại sao không trao nhiều quyền hơn, “thực quyền” hơn mà lại bỏ đi. Ông cho rằng thay vì chỉ thí điểm xóa bỏ thì nên thí điểm song song cả việc tổ chức lại, trao nhiều quyền hơn cho HĐND cấp huyện, quận, phường để so sánh về tính hiệu quả, như vậy sẽ thuyết phục và tính biện chứng cao hơn.

Cũng có ý kiến băn khoăn rằng các chức danh trong UBND do HĐND cùng cấp bầu, để có tính đại diện cho quyền lợi của nhân dân, bây giờ nếu bỏ HĐND một số cấp thì các chức danh trong UBND cùng cấp sẽ do cơ quan nào bầu, cấp nào bầu, hay bổ nhiệm… và như vậy, tính đại diện quyền lợi sẽ ra sao?

Kết luận hội nghị, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh, vấn đề tổ chức bộ máy UBND và HĐND cần được nghiên cứu thấu đáo, toàn diện. HĐND là cơ quan đại diện cho dân cần phải đủ các công cụ pháp lý; bố trí lực lượng tương xứng; kinh phí và cơ sở vật chất, phương tiện làm việc phải được trang bị đầy đủ… để hoạt động hiệu quả nhất. Cần phân định rõ trách nhiệm của Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong chức năng hướng dẫn, giám sát hoạt động của HĐND; đổi mới phương thức lãnh đạo của cấp ủy Đảng đổi với hoạt động của HĐND và UBND. Về việc thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường, Chủ tịch Quốc hội cho rằng đây là vấn đề hệ trọng, liên quan đến Hiến pháp và nhiều văn bản pháp luật, vì thế cần được xem xét một cách toàn diện, biện chứng, cả mặt tích cực và mặt hạn chế, từ đó chọn giải pháp tối ưu nhất, khả thi nhất, tạo sự đồng thuận cao trong xã hội. 

Hồ Quang Phương