Cần có đột phá mạnh và bước đi thích hợp

QĐND Online –  Khẳng định việc tái cơ cấu nền kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng là hết sức cần thiết, phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Quốc hội, tuy nhiên, nhiều Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, để tái cơ cấu kinh tế thành công cần phải có những đột phá mạnh và bước đi thích hợp.

Sáng 19-4, Ủy ban Thường vụ Quốc hội  cho ý kiến về đề án tổng thể tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng nâng cao hiệu quả, năng suất và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Các đại biểu đã nghe Báo cáo số 77/BC-CP của Chính phủ về đề án này, nghe Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội  Nguyễn Văn Giàu trình bày ý kiến của Ủy ban về đề án.

Theo báo cáo của Chính phủ, đề án  tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế nhằm đạt được năm mục tiêu:

Một là, từng bước và liên tục nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực xã hội, nâng cao năng suất lao động, năng suất các yếu tố tổng hợp và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế; góp phần tích cực chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang kết hợp hợp lý giữa chiều rộng và chiều sâu, tiến tới  hình thành mô hình tăng trưởng chủ yếu theo chiều sâu, bảo đảm đạt tốc độ tăng trưởng bình quân 7 – 8% năm thời kỳ 2011-2020.

Hai là, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô một cách vững chắc với lạm phát thấp và các nền tảng vĩ mô vững mạnh; góp phần bảo đảm an ninh tài chính quốc gia.

Ba là, thiết lập phát triển cân đối hợp lý giữa các địa phương, vùng miền  trên cơ sở phát huy lợi thế của từng địa phương, từng vùng.   

Bốn là, từng bước và liên tục cải thiện, nâng cấp trình độ phát triển các ngành kinh tế nói riêng và nền kinh tế nói chung; qua đó, các ngành sử dụng công nghệ cao, có giá trị gia tăng cao từng bước thay thế các ngành công nghệ thấp, thâm dụng lao động và giá trị gia tăng thấp để trở thành những ngành kinh tế chủ lực của nền kinh tế.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng phát biểu tại phiên họp thứ 7 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ảnh Nhan Sáng

Năm là, hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý và năng động hơn, có năng lực cạnh tranh cao hơn và có tiềm năng tăng trưởng lớn hơn; góp phần đạt được các chỉ tiêu phát triển kinh tế - xã hội mà Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 đã xác định.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu, đa số ý kiến trong Thường trực Ủy ban Kinh tế nhận thấy, cách đặt vấn đề của Đề án chưa nêu bật các điểm đặc trưng của sự cần thiết phải tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng. Vì vậy, đề nghị bổ sung một số nội dung như tác động của khủng hoảng tài chính 2008 và khủng hoảng nợ công 2010-2011 đã làm chậm lại dòng vốn đầu tư và thương mại toàn cầu, đặt ra yêu cầu đối với nhiều quốc gia phải tái cấu trúc nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng cho phù hợp với những diễn biến mới.

Đối với Việt Nam, sau hơn 25 năm đổi mới từ một quốc gia nghèo và chậm phát triển đã gia nhập nhóm các quốc gia đang phát triển có thu nhập trung bình thấp, nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa từng bước được hình thành. Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, từ năm 2007 đến nay, trước những biến đổi của thế giới và trong nước, nền kinh tế Việt Nam đã bộc lộ nhiều yếu kém cần được khắc phục. Mô hình tăng trưởng hướng tới xuất khẩu chủ yếu dựa vào các yếu tố theo chiều rộng sử dụng nhiều vốn và lao động đã đến giới hạn, áp dụng kinh tế thị trường chưa đầy đủ, chưa hình thành cơ chế cạnh tranh tích cực phát huy nguồn lực của các thành phần kinh tế, các động lực của tăng trưởng theo chiều sâu (gồm năng suất và hiệu quả sử dụng nguồn lực) chưa được cải thiện để trở thành động lực phát triển; cơ cấu kinh tế chậm đổi mới để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững của nền kinh tế.

Trong bối cảnh đó, Thường trực Ủy ban Kinh tế cho rằng việc tái cơ cấu nền kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng là hết sức cần thiết, phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Quốc hội.

Thảo luận và đánh giá thực trạng cơ cấu kinh tế nước ta hiện nay, nhiều đại biểu cho rằng, phần đánh giá nguyên nhân tồn tại, yếu kém của cơ cấu nền kinh tế chưa có nhiều điểm mới và chưa cụ thể để định hướng tái cơ cấu nền kinh tế và đổi mới mô hình tăng trưởng. Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển đề nghị bổ sung trong Đề án đánh giá sự chuyển đổi mô hình tăng trưởng của Việt Nam kể từ khi gia nhập vào Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và khủng hoảng tài chính thế giới cho đến nay, khái quát mô hình tăng trưởng hiện tại, những hạn chế, yếu kém và yêu cầu đổi mới mô hình tăng trưởng giai đoạn 2012-2020, nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh để đạt được các mục tiêu mà Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã đề ra.

Về phần đánh giá nguyên nhân của tồn tại, yếu kém, có đại biểu đề nghị phân tích làm rõ là do thể chế chưa phù hợp, chính sách chưa đúng, chưa đủ hay đã có chính sách nhưng công tác tổ chức thực hiện chưa đúng. Từ đó, làm cơ sở đề xuất các giải pháp mới phù hợp vì hầu hết các nguyên nhân nêu trong Đề án không mới, đã tồn tại trong nhiều năm, đã được nhận diện, áp dụng giải pháp để khắc phục nhưng chưa có chuyển biến toàn diện.

Theo đánh giá của Đề án, việc tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng và thị trường chứng khoán là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu của quá trình tái cơ cấu nền kinh tế. Trên thực tế, ngày 1-3-2012, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 254/2012/QĐ-TTg phê duyệt Đề án cơ cấu lại hệ ngân hàng thương mại và Quyết định số 252/2012/QĐ-CP phê duyệt chiến lược phát triển thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn 2011-2020. Tuy nhiên, cũng có đại biểu  cho rằng, tái cơ cấu về thể chế mới là nội dung quan trọng nhất và cần thực hiện đầu tiên.

Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai cho rằng, cần bổ sung định hướng những lĩnh vực sẽ được tái cơ cấu, phù hợp với 3 đột phá trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 và Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011-2015, sắp xếp thứ tự ưu tiên và lộ trình thực hiện. Đối với những Đề án đã được phê duyệt và ban hành do yêu cầu cấp thiết của quá trình tái cơ cấu, cần tiếp tục thực hiện và sẽ có sự điều chỉnh cần thiết sau khi Đề án tổng thể tái cơ cấu nền kinh tế được thông qua để bảo đảm sự, hài hòa, thống nhất và hợp lý trong khuôn khổ chung.

Đa số ý kiến của các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều cho rằng, Đề án đã đề cập đến: cơ cấu kinh tế theo vùng lãnh thổ; cơ cấu kinh tế theo ngành, lĩnh vực; cơ cấu kinh tế xét theo kết cấu các nhân tố sản xuất (vốn, lao động, nhân tố năng suất tổng hợp…), nhưng chưa đầy đủ, rõ ràng. Do đó, đề nghị làm rõ, bổ sung một số nội dung như định hướng phân bổ lực lượng sản xuất giữa các vùng, các địa phương trong các mạng sản xuất, chuỗi cung ứng, sự liên kết và hiệu ứng lan tỏa. Việc quy hoạch phát triển các khu kinh tế, vùng kinh tế, mạng sản xuất, chuỗi cung ứng dựa trên việc lựa chọn những vùng có lợi thế phát triển để lôi kéo, thúc đẩy các vùng khác phát triển.

Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, công nghệ và môi trường của Quốc hội Phan Xuân Dũng đề nghị đối với định hướng các ngành, sản phẩm ưu tiên phát triển, để hướng tới mô hình công nghiệp hóa và hiện đại hóa, cần bổ sung tiêu chí thân thiện với môi trường phù hợp với quá trình phát triển kinh tế và nhận thức trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp và công dân.

Nhiều ý kiến đề nghị cần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về tổ chức và mô hình hoạt động của tập đoàn kinh tế, xây dựng thị trường kinh doanh lành mạnh theo nguyên tắc trước mắt giảm tối đa tính độc quyền của tập đoàn, tổng công ty, hoàn thiện mô hình công ty mẹ - công ty con theo nguyên tắc chủ sở hữu (công ty mẹ) được quyền định đoạt vốn, tài sản của công ty con theo quy định của pháp luật; lành mạnh hóa quan hệ sở hữu trong nội bộ tập đoàn, tổng công ty theo hướng không cho phép công ty con đầu tư ngược trở lại vào công ty mẹ.

Hoàn thiện cơ chế người đại diện phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp trên cơ sở làm rõ địa vị pháp lý, mối quan hệ với cơ quan quản lý vốn, cơ quan quản lý nhà nước (Bộ, Ủy ban nhân dân), trên cơ sở đó xác định cơ quan đầu mối quản lý về mặt nhân sự đối với đội ngũ cán bộ này. Thêm vào đó, cần có lộ trình về việc tách chức năng quản lý nhà nước với chức năng thực hiện các quyền sở hữu, tách biệt thực hiện các quyền sở hữu đối với quyền chủ động kinh doanh của doanh nghiệp.

Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai đề nghị  cần nhấn mạnh giải pháp tạo liên kết chặt chẽ giữa quy hoạch các khu kinh tế, vùng kinh tế và quy hoạch các trung tâm dạy nghề, các cơ sở giáo dục và đào tạo phù hợp với đặc trưng văn hóa - xã hội của từng địa phương. Cần quan tâm tới các vấn đề xã hội nảy sinh đối với một lực lượng lao động nông nghiệp chuyển thành lao động công nghiệp và phải rời bỏ quê hương ra đô thị sinh sống. 

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu cho rằng, một số nội dung của phần tổ chức thực hiện trong đề án thực chất là các giải pháp trước mắt để thực hiện Đề án tổng thể tái cơ cấu nền kinh tế. Vì vậy, cần phải làm rõ nhiệm vụ của từng cơ quan, bộ, ngành ở Trung ương và địa phương trong việc thực hiện Đề án. Cần hình thành một thiết chế riêng chịu trách nhiệm giúp Quốc hội, Chính phủ thực hiện Đề án này. Nếu cần thiết, Quốc hội xem xét, trao cho thiết chế này có một số thẩm quyền nhất định để thực hiện nhiệm vụ.

Trên cơ sở ý kiến đóng góp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Ban soạn thảo đề án sẽ tiếp thu, chỉnh lý và dự kiến sẽ trình Quốc hội trong kỳ họp tới vào tháng 5-2012.

Bài, ảnh: Đỗ Phú Thọ