QĐND - Một trong những hoạt động được báo giới cả nước quan tâm là Giải báo chí Quốc gia (BCQG) hằng năm được tổ chức trao thưởng vào đúng dịp kỷ niệm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21-6. Sau 5 mùa giải, Giải BCQG lần thứ V-2010 tiếp tục gặt hái được những thành công mới, đồng thời cũng đặt ra nhiều yêu cầu mới về chất lượng.

Tác phẩm ảnh "Quảng trường Ba Đình ngày hội lớn" của tác giả Minh Trường (đăng Báo Quân đội nhân dân số ra ngày 11-10-2010) đoạt gải C, Giải báo chí Quốc gia năm 2010.

“Bội thu” về số lượng tác phẩm dự giải

2010 là năm diễn ra nhiều sự kiện trọng đại trên đất nước ta. Bên cạnh các ngày lễ kỷ niệm lớn của dân tộc như 80 năm thành lập Đảng (3-2), 35 năm giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước (30-4), 120 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5), 65 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9, nước ta đã tưng bừng tổ chức Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, một mốc son đặc biệt khẳng định truyền thống văn hiến nghìn năm của Thủ đô và toàn dân tộc. Nhưng năm 2010 cũng nảy sinh khá nhiều vấn đề kinh tế, xã hội phức tạp, trong đó có cả những thách thức từ nhiều năm trước dồn tụ lại đòi hỏi báo chí lên tiếng phản ánh kịp thời để vừa đáp ứng nhu cầu thông tin đa dạng của bạn đọc, vừa góp phần gợi mở những đề xuất, giải pháp khả thi phục vụ công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Những sự kiện, vấn đề trên là đề tài dồi dào, phong phú để các nhà báo khai thác, phản ánh, đề cập ở nhiều góc độ, khía cạnh, cách nhìn mới. Đây là một trong những lý do để Giải BCQG 2010 thu hút 1.321 tác phẩm của 125 đơn vị báo chí trong cả nước tham dự, tăng 30% so với năm trước (năm 2009 có 962 tác phẩm của 93 đơn vị báo chí, năm 2008 có 977 tác phẩm của 83 đơn vị báo chí dự Giải BCQG).

GS.TS Tạ Ngọc Tấn, Ủy viên Trung ương Đảng, Giám đốc Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Sơ khảo Giải BCQG 2010 cho biết: So với 4 mùa giải trước, Giải BCQG 2010 có “4 cái nhất”: Số lượng tác phẩm dự giải lớn nhất; số lượng đơn vị báo chí tham gia giải nhiều nhất; số lượng tác phẩm của cộng tác viên cao nhất; số lượng tác phẩm ảnh báo chí nhiều nhất. “Những cái nhất trên chứng tỏ Giải BCQG ngày càng có sức hấp dẫn lớn đối với các cơ quan báo chí từ Trung ương đến địa phương. Mặt khác, số lượng dự giải “bội thu” cũng phần nào thể hiện bức tranh toàn cảnh báo chí trong việc phản chiếu đầy đủ, sinh động mọi mặt đời sống của đất nước năm 2010”- GS.TS Tạ Ngọc Tấn nói.

Những tác phẩm gây tiếng vang trong dư luận

Sau khi tuyển chọn, thẩm định chặt chẽ, khách quan, qua hai vòng sơ khảo và chung khảo, từ hơn 1.300 tác phẩm, Hội đồng chung khảo đã “tinh lọc” được 128 tác phẩm thuộc 8 loại giải, gồm 2 giải A, 24 giải B, 43 giải C và 59 giải khuyến khích. Trong số các tác phẩm đoạt giải cao, có một số loạt bài có tính phát hiện, mang lại hiệu quả xã hội và gây được tiếng vang trong dư luận.

Loạt tin, bài “Lý Sơn - Bảo tàng sống động về lịch sử chủ quyền của Việt Nam tại Hoàng Sa và Trường Sa” của Nhà báo Nguyễn Đăng Lâm (Phân xã TTXVN tại Quảng Ngãi) đã được vinh danh cao nhất ở thể loại Giải tin, bài phản ánh, phỏng vấn, ghi chép (báo in). Bằng sự tìm tòi công phu từ các thư tịch, bản đồ, văn bản pháp lý từ thời phong kiến đến thời hiện đại, cùng với gặp gỡ các nhân chứng, các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu, thông qua các bằng chứng cụ thể, tác giả đã chứng minh sinh động, hùng hồn về hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là mảnh đất thiêng liêng, là “máu thịt” và chủ quyền bất khả xâm phạm của dân tộc và nhân dân Việt Nam.  

Được đánh giá cao nhất ở thể loại Giải phóng sự, phóng sự điều tra, bút ký báo chí, loạt bài “Vụ cướp than “động trời” ở Quảng Ninh” của nhóm tác giả Ngô Mai Phong, Trần Ngọc Duy, Lê Quỳnh Trang, Tống Văn Thanh (Báo Lao động) đoạt giải A. Nói về loạt bài báo này, nhà báo Trần Ngọc Duy cho biết, đây là vụ cướp than được tổ chức hết sức chặt chẽ, bài bản, theo quy mô chiến dịch với một lực lượng phương tiện cơ giới hùng hậu, tinh nhuệ, những kẻ cướp than đã lấy cắp hàng ngàn tấn than thuộc địa bàn quản lý của Công ty Than Mạo Khê. Cuộc cướp phá kéo dài suốt 7 ngày đêm, bắt đầu từ đêm 12 đến 19-2-2010 (tức từ 29 đến ngày mồng 6 Tết Canh Dần). Nhóm phóng viên Báo Lao động đã phát hiện, điều tra thủ đoạn ăn cắp than rất tinh vi của bọn chúng và đưa ra ánh sáng công luận. Sau bài báo, cơ quan chức năng đã vào cuộc và đề nghị truy tố 38 đối tượng về hành vi thông đồng, câu kết khai thác hơn 28.000 tấn than trái phép, trong đó có 7 bị can nguyên là cán bộ của Công ty Than Mạo Khê.

Một tác phẩm cũng được Hội đồng Chung khảo Giải BCQG 2010 đánh giá cao là loạt bài “Giữ “phên giậu” Tây Nguyên” của nhóm tác giả Lê Phúc Nguyên, Nguyễn Huy Thiêm, Đặng Trung Hội (Báo Quân đội nhân dân) đã đoạt giải B.

Ý thức rõ vị trí chiến lược Tây Nguyên trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhiều năm qua, Bộ Quốc phòng đã chú trọng xây dựng Binh đoàn 15 trên địa bàn Tây Nguyên làm nhiệm vụ kinh tế - quốc phòng. Những người lính trên mặt trận mới ngay từ đầu đã chú trọng công tác dân vận, vận động đồng bào các dân tộc Tây Nguyên đoàn kết làm ăn xây dựng quê hương no ấm về kinh tế, vững mạnh về quốc phòng - an ninh. Nhóm tác giả đã phát hiện, tổng kết mô hình gắn kết hộ lao động người Kinh với hộ lao động người dân tộc thiểu số trong các đơn vị sản xuất của Binh đoàn. Đây là mô hình làm dân vận khéo, sáng tạo, hiệu quả, mang lại lợi ích nhiều mặt: Kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa, an ninh, quốc phòng... Sau vệt bài này, cán bộ lãnh đạo của nhiều ban, ngành và địa phương, trong đó có đồng chí Hà Thị Khiết, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Dân vận Trung ương đã ghi nhận và đánh giá rất cao những nỗ lực của Binh đoàn 15 trong công tác dân vận, góp phần tăng cường mối quan hệ đoàn kết quân dân và củng cố tiềm lực, thế trận quốc phòng trên địa bàn chiến lược của Tổ quốc.

Nhờ tác phong tác nghiệp sâu sát cơ sở và bằng con mắt nghề nghiệp tinh tường, các phóng viên Quân đội nhân dân đã viết những loạt bài trên với nội dung chân thực, hình thức thể hiện sinh động, nêu trúng vấn đề bạn đọc quan tâm và đưa thông tin vào thời điểm phù hợp nên tác phẩm thu hút sự quan tâm của dư luận xã hội và có sức lan tỏa sâu rộng trong công chúng.

Một tác phẩm khác đoạt giải B của Báo Quân đội nhân dân ở thể loại chuyên luận, bình luận, xã luận (không có giải A) thuộc về tác giả Cao Thái, cộng tác viên nòng cốt và uy tín của Báo Quân đội nhân dân trong lĩnh vực đấu tranh chống quan điểm sai trái, chống "diễn biến hoà bình". Như vậy, hai năm liên tục (2009 và 2010) các cộng tác viên của Báo Quân đội nhân dân đoạt giải cao nhất ở thể loại này của giải báo chí quốc gia. Điều đó chứng tỏ báo luôn coi trọng phát triển đội ngũ các CTV cả về số lượng và chất lượng. Chính các nhà báo không chuyên đã góp phần quan trọng đổi mới, nâng cao chất lượng các ấn phẩm của báo, làm cho vị thế tờ báo ngày càng được khẳng định và nâng cao trong xã hội, tạo được uy tín đối với bạn đọc. 

Cần tiếp tục nâng tầm Giải BCQG

Khởi động từ năm 2007, Giải BCQG đã và đang chứng tỏ vị thế, uy tín hàng đầu trong báo giới Việt Nam. Càng những năm về sau, số lượng tác giả, đơn vị báo chí dự giải ngày càng đông, chất lượng các tác phẩm cũng ngày càng đồng đều, tiến bộ hơn.

Theo nhận định của Hội đồng Chung khảo Giải BCQG 2010, mặt bằng chất lượng khá hơn các năm trước. Trong đó, Giải tin, bài phản ánh, phỏng vấn, ghi chép (báo in) có nội dung phong phú, nhiều tác phẩm nhiều kỳ được viết công phu. Giải xã luận, bình luận, chuyên luận (báo in) có nội dung sát thực tiễn hơn, bớt lý luận hàn lâm nên dễ tiếp cận với nhiều đối tượng bạn đọc. Giải phóng sự, phóng sự điều tra, bút ký báo chí (báo in, truyền hình) đều tăng về số lượng và chất lượng.

Tuy vậy, số tác phẩm thật sự nổi trội hẳn vẫn chưa nhiều. Nhà báo lão thành Hữu Thọ, Ủy viên Hội đồng Chung khảo Giải BCQG 2010 cho biết: “Bên cạnh khá nhiều tác phẩm thể hiện sự lao động nghiêm túc, sáng tạo của các nhà báo, vẫn có một số bài viết tham dự giải còn thiếu sự đầu tư, tìm tòi theo chiều sâu. Đó là một trong những lý do khiến Giải BCQG chưa xuất hiện những tác phẩm thật sự làm lay động lòng người mà bấy lâu nay công chúng vẫn chờ đợi”.

Ở Giải ảnh báo chí, dù đã có cơ chế thông thoáng hơn là khuyến khích các tác giả tự gửi ảnh đến dự giải với số lượng tác phẩm gần gấp đôi so với các năm trước, nhưng chất lượng năm nay vẫn ở mức “thường thường bậc trung”. Đề cập đến vấn đề này, Nhà báo Hà Minh Huệ, Phó chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng Giải BCQG 2010 cho rằng: Ảnh báo chí là một trong những thể loại chủ yếu làm nên diện mạo, sức hút của tờ báo. Do đó, các cấp hội và Hội đồng Giải BCQG cần tiếp tục nghiên cứu, tìm ra giải pháp thích hợp để nâng cao chất lượng Giải ảnh báo chí. Mấy năm qua, Giải ảnh báo chí vẫn chưa tìm được “chủ nhân” để trao giải cao nhất.

Giải BCQG là giải thưởng danh giá nhất để ghi nhận, tôn vinh những nhà báo có những tác phẩm báo chí xuất sắc trong từng năm của làng báo nước ta. Để giải thưởng này thực sự xứng tầm với ý nghĩa, quy mô của nó, theo chúng tôi, bên cạnh sự cố gắng của Hội Nhà báo Việt Nam và các cơ quan liên quan thì chính những nhà báo với những tác phẩm chất lượng cao của mình tham dự giải là sự khẳng định uy tín, danh giá của Giải BCQG. 

Nguyễn Văn Hải