Bức thông điệp phải được lắng nghe!

Hàng triệu khán giả trong và ngoài nước đã được nghe những câu chuyện cảm động, những cảnh đời thương tâm, những con số khủng khiếp về tai nạn bom mìn… thông qua cuộc giao lưu "Khắc phục hậu quả bom mìn vì bình yên cuộc sống" được tổ chức tại Hà Nội tối ngày 4-4, truyền hình trực tiếp trên các kênh VTC6, VTC14, VTCHD3 -Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC và phát lại trên các kênh VTC10 – Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC, VTV4 -Đài Truyền hình Việt Nam…

Cũng ngày 4-4 cách đây 5 năm, Tổng thư ký Liên hợp quốc đã ra lời kêu gọi nhân Ngày quốc tế nâng cao nhận thức về bom mìn và hỗ trợ tháo gỡ bom mìn đầu tiên: “Không có chỗ cho bom mìn trong bất kỳ một xã hội văn minh nào. Bức thông điệp này phải được lắng nghe!”. Chỉ 5 năm sau lời kêu gọi đó, đã có 14/84 nước tuyên bố thoát khỏi hiểm hoạ bom mìn. Nhưng Việt Nam, một trong những nước bị ô nhiễm bom mìn nặng nề nhất lại chưa nằm trong số đó.

Chọn ngày 4-4 để thực hiện chương trình, các đơn vị tổ chức gồm Bộ Tư lệnh Công binh, Đài Truyền hình Kỹ thuật số VTC, Báo Quân đội nhân dân mong muốn góp thêm tiếng nói mạnh mẽ để sớm đẩy lùi hiểm hoạ. Các đồng chí Nguyễn Thị Doan, Uỷ viên TƯ Đảng, Phó chủ tịch nước; Vũ Xuân Hồng, Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam; Ngô Đức Mạnh, Phó chủ nhiệm Uỷ ban Đối ngoại của Quốc hội; Bùi Hồng Lĩnh, Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội; Trung tướng Nguyễn Tuấn Dũng, Phó chủ nhiệm Tổng cục Chính trị; Trung tướng Phùng Khắc Đăng, Phó chủ tịch TƯ Hội Cựu chiến binh Việt Nam… cùng nhiều đại biểu đại diện cho các bộ, ban, ngành, địa phương, các nhân chứng là nạn nhân bom mìn đã tới dự. Tới dự chương trình còn có bà Ma-i-vơ Cô-lin (Maeve Collins), Đại sứ Cộng hoà Ai-len; Đại sứ Ô-xtrây-li-a A-la-xtơ Cốc (Allaster Cox) và đại diện một số đại sứ quán tại Việt Nam, một số tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ… Các nhà tài trợ gồm: Tập đoàn Viễn thông Quân đội (tài trợ chính), Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội (đồng tài trợ)…

Hậu quả nặng nề, nỗi đau còn đó

Khi máy quay cận cảnh những nhân vật chính của cuộc giao lưu, cả trường quay lặng đi xúc động. Họ, những cảnh đời đau khổ, oan nghiệt vì tai nạn bom mìn, đại diện cho hơn 100.000 nạn nhân bom mìn trên cả nước từ sau năm 1975… Em Hồ Văn Lai, học sinh lớp 10B3, Trường THPT Lê Lợi (thành phố Đông Hà - Quảng Trị) đã 20 tuổi nhưng mới học lớp 10 vì một tai nạn bom mìn cách đây 10 năm, khi vào kỳ nghỉ hè, Lai cùng 3 em nhỏ đùa nghịch trên bãi cát trắng thì gặp đầu đạn pháo nổ, cướp đi của em hai chân, cánh tay phải, con mắt phải và nhiều vết thương khác. Hai em bé khác chết tại chỗ. Anh Nguyễn Quốc Tịch, nông dân xã Cam Tuyền, huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị, hai lần bị tai nạn bom mìn, cụt hai tay và hỏng một con mắt chỉ vì những lý do rất “lãng xẹt” như khi đi chăn trâu, anh kê hòn đá dọn cơm ăn thì đụng quả mìn nằm dưới. Anh Đinh Văn Thống, 42 tuổi ở xã Đức Lâm, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh đến với cuộc giao lưu mang nhiều vết thương nặng và nỗi đau mất đứa con trai vừa tròn 15 tuổi khi cách đây 7 tháng, hai cha con đào đất trên mảnh ruộng cạnh nhà thì đụng quả bom bi nằm sâu dưới ruộng...

Phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Doan trao quà cho em Hồ Văn Lai, nạn nhân bom mìn ở huyện Gio Linh (Quảng Trị). Ảnh: Trọng Hải.

Tại cuộc giao lưu Anh hùng LLVT nhân dân La Thị Tám không kể chuyện truyền thống như nhiều lần mà với tư cách một… nhân chứng đếm bom, cắm tiêu bom nổ chậm. Từ năm 1967-1968, tại ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), chị là nữ thanh niên xung phong được giao nhiệm vụ đếm những quả bom Mỹ ném xuống chưa kịp nổ để đánh dấu cho công binh đến tháo gỡ. Gần 200 ngày đêm, chị đã đếm và cắm tiêu 1.205 quả bom. Đó là số bom trên tuyến giao thông, còn số bom chưa nổ ở quanh khu vực thì rất nhiều, khó ai thống kê nổi. Thiếu tướng Dương Đức Hoà, Tư lệnh Binh chủng Công binh đã khái quát vấn nạn bom mìn bằng những con số đáng suy nghĩ: Lượng bom mìn,  vật liệu nổ  Mỹ sử dụng ở Việt Nam hơn 15 triệu tấn, số chưa nổ còn đến 800.000 tấn. Năm 2001, điều tra sơ bộ còn 6,6 triệu héc-ta, chiếm 20,12% diện tích cả nước và 90% số xã bị ô nhiễm bom mìn. Từ sau năm 1975 đến nay, đã có hơn 100.000 người chết và thương vong do bom mìn, trong đó 40% bị chết, hầu hết là những lao động chính. Riêng ở Quảng Trị, cứ 5 người dân, có một người bị thương vong do bom mìn. Tỷ lệ này lớn gấp nhiều lần so với các nước ô nhiễm bom mìn trên thế giới.

Trăn trở và hi vọng

“Những con số đau lòng ấy luôn là nỗi nhức nhối hằng ngày đối với mỗi chúng ta. Phải làm gì để giảm tối đa và đẩy lùi sự mất mát đau thương ấy?”- Trung tướng Nguyễn Tuấn Dũng trăn trở. Suốt 35 năm qua, cả cộng đồng đã chung tay, “gồng mình” khắc phục hậu quả bom mìn. Đi đầu là những người lính công binh. Trung tá Lê Mạnh Hùng, Trưởng ban Công binh Bộ CHQS tỉnh Quảng Trị kể, 12 năm về công tác tại Quảng Trị, anh cùng đồng đội đã có mặt rà phá, tháo gỡ không biết bao nhiêu bom mìn, từ thành phố tới các nẻo rừng phía Tây biên giới, hai đội rà phá thường làm việc “quá tải”. Còn ở Hà Tĩnh, Đại tá Vũ Nam Phong, Phó Chính uỷ Bộ CHQS tỉnh cho chúng tôi biết trước cuộc giao lưu, các anh cũng xiết bao nhọc nhằn khi “chạm trán” cả “thánh địa bom bi” bên khu du lịch biển Thiên Cầm, những quả bom tấn ven quốc lộ 1A, bom sát đường tàu hay dưới sông Ngàn Phố… Thượng tá Phạm Minh Thư, Phó giám đốc Bảo tàng Phòng không – Không quân không phải là bộ đội công binh nhưng đã được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân từ việc làm thầm lặng khi anh còn công tác ở sân bay Plei-ku. Do phải chứng kiến cảnh nhiều người dân và đồng đội thương vong vì bom mìn, anh rất day dứt và đã dũng cảm một mình thu gom, phá hủy gần 18.000 quả bom mìn.

Anh Trần Đức Trung, Bí thư Huyện đoàn huyện Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị chia sẻ nhiều kinh nghiệm của tổ chức Đoàn trong truyền thông phòng chống tai nạn bom mìn như: Sinh hoạt văn hoá văn nghệ bằng tiếng dân tộc thiểu số, tổ chức vẽ tranh, hội trại và giúp thanh niên rà phá phế liệu chiến tranh bỏ nghề thông qua các dự án tạo việc làm, cho vay vốn làm ăn…

Những nỗ lực ấy, đã phần nào giảm nỗi đau bom mìn nhưng hậu quả vẫn hết sức nặng nề và thách thức vô cùng lớn. “Với đầu tư và nỗ lực như vừa qua, sau 35 năm, cả nước mới rà phá được 9-12% đất có bom mìn và sẽ phải mất hàng chục tỷ đô-la, hàng trăm năm nữa mới có thể dọn sạch bom mìn…” - Thiếu tướng Dương Đức Hoà cho biết. Vì vậy, để giải quyết cơ bản, tận gốc vấn nạn bom mìn, ông Christophe Bahuet, Phó giám đốc Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam khuyến nghị 3 việc cần “làm ngay”: “Khẩn trương xây dựng một Chương trình hành động quốc gia về khắc phục hậu quả bom mìn, đề ra cơ chế điều phối quốc gia hợp lý và các kế hoạch hành động 5-10 năm, lồng ghép với các kế hoạch kinh tế -xã hội…”.

Niềm hi vọng lớn đã mở ra khi đồng chí Bùi Hồng Lĩnh, Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội “tiết lộ”: Vừa qua, dự thảo Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn đã được xây dựng và hoàn thành việc lấy ý kiến các bộ ngành, trình Thủ tướng phê duyệt. Chương trình có nhiều nội dung thiết thực: Lập một bản đồ về ô nhiễm bom mìn toàn quốc, lập một cơ sở dữ liệu quốc gia về ô nhiễm và tai nạn bom mìn, đưa ra một chương trình giáo dục phòng tránh tai nạn bom mìn sâu rộng cho toàn dân, có những chương trình hỗ trợ nạn nhân tai nạn bom mìn hiệu quả, huy động tốt nhất những nguồn lực trong nước và quốc tế… Trung tướng Nguyễn Tuấn Dũng trong phát biểu khai mạc chương trình giao lưu, đã bày tỏ mong muốn dự thảo sớm được Thủ tướng phê chuẩn để đẩy nhanh tiến độ, hiệu quả khắc phục hậu quả bom mìn và có sự vào cuộc của cả cộng đồng, huy động tốt hơn nhiều nguồn lực trong và ngoài nước, nhất là sự ủng hộ quốc tế cả về nhân đạo cũng như hỗ trợ phương tiện, kinh phí rà phá, tháo gỡ bom mìn... Hiện đã có một vài quốc gia và tổ chức quốc tế giúp đỡ khắc phục hậu quả bom mìn nhưng nguồn lực hỗ trợ còn mỏng…

Nhiều việc “cần làm ngay”, trong đó cần phải “nói nhiều hơn” về vấn đề bom mìn. Đó là bày tỏ của rất nhiều bạn đọc, bạn xem truyền hình gọi điện cho chúng tôi sau khi hoan nghênh buổi truyền hình trực tiếp đầu tiên về vấn đề bom mìn, tiếp sau thành công của cuộc toạ đàm “Chung tay khắc phục hậu quả bom mìn” vào tháng 11-2009. Đúng như phát biểu của Thiếu tướng Lê Phúc Nguyên, Tổng biên tập Báo Quân đội nhân dân, Trưởng ban tổ chức chương trình giao lưu: “Trong khi chúng ta đang nỗ lực tháo gỡ ngòi nổ của những quả bom nằm trong lòng đất thì có một quả bom cần được kích nổ, đó là "Quả bom truyền thông về khắc phục hậu quả bom mìn”. Một buổi tối xúc động nhân ngày “Thế giới phòng chống bom mìn” năm nay đã khép lại nhưng bức thông điệp ấy cần được nói nhiều hơn, cần được lắng nghe nhiều hơn và cần có thêm nhiều hành động thiết thực hơn!

NGUYỄN VĂN MINH