Trước tình hình diễn biến bệnh tiêu chảy diễn biến phức tạp ở nhiều tỉnh, thành phố, Bộ trưởng Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn chẩn đoán điều trị bệnh tiêu chảy cấp. Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính, gây dịch đường tiêu hoá do phẩy khuẩn Vibrio cholerae gây ra. Khi mắc dịch, bệnh nhân có biểu hiện: nôn, không sốt, ít khi đau bụng nhưng bị tiêu chảy nhiều lần dẫn đến mất nước và điện giải trầm trọng. Tình trạng mất nước và điện giải làm bệnh nhân mệt lả, chuột rút, sốc nặng và sẽ tử vong nếu không được điều trị kịp thời...

Nguyên tắc điều trị tốt nhất là cách ly bệnh nhân; bồi phụ nước và điện giải nhanh chóng, đầy đủ; dùng kháng sinh để diệt vi khuẩn.

Bù nước bằng đường uống áp dụng cho những trường hợp nhẹ, giai đoạn đầu chưa mất nước nhiều, giai đoạn phục hồi. Các loại dịch dùng đường uống để bồi phụ nước và điện giải gồm: Oresol (ORS: NaCl 3,5g, NaHCO3 2,5g, KCl 1,5g và glucose 20g) pha với một lít nước đun sôi để nguội. Có thể pha dịch thay thế bằng 8 thìa nhỏ đường, 1 thìa nhỏ muối pha trong 1 lít nước hoặc nước cháo (50g gạo và 3,5g muối), nước dừa non có pha muối. Nên cho người bệnh uống theo nhu cầu, nếu nôn nhiều nên cho uống từng ngụm nhỏ. Ngoài cách này có thể bồi phụ khối lượng tuần hoàn bằng truyền tĩnh mạch bằng các dịch truyền: Natri clorid 0,9% hoặc Ringer lactat (4 phần), Natri bicarbonat 1,4% (1 phần), Glucose 5% (1 phần), bổ sung thêm kali clorid (KCl). Với mỗi lít dịch truyền pha thêm 1g KCl áp dụng đến khi bệnh nhân có thể uống được.

Việc truyền dịch được tiến hành qua 2 giai đoạn. Giai đoạn 1, từ 4-6 giờ đầu để bù nước, điện giải đã mất trước khi đến bệnh viện. Giai đoạn 2, bù nước và điện giải đã mất trong khi nằm viện và lượng dịch duy trì. Cần truyền nhanh bằng nhiều tĩnh mạch lớn hoặc truyền vào tĩnh mạch trung tâm, đồng thời theo dõi các dấu hiệu sinh tồn, hematocrit, áp lực tĩnh mạch trung tâm (nếu có điều kiện) để điều chỉnh tốc độ truyền dịch cho thích hợp. Những trường hợp nặng cần theo dõi điện giải đồ để điều chỉnh cho phù hợp. Khi hết nôn và uống được thì dùng dung dịch uống.

Các nhóm thuốc kháng sinh được dùng ưu tiên để điều trị dịch tiêu chảy cấp nguy hiểm gồm: Nhóm fluoroquinolon (Ciprofloxacin 1g/ngày, Norfloxacin 800mg/ngày, Ofloxacin 400mg/ngày) uống chia hai lần/ngày, trong 3 ngày. Nhóm này không dùng cho trẻ em dưới 12 tuổi, phụ nữ có thai và cho con bú; thận trọng khi dùng cho trẻ từ 12 đến 18 tuổi. Có thể dùng Azithromycin 10 mg/kg/ngày uống trong 3 ngày; Cloramphenicol 30 mg/kg/ngày uống chia 3 lần, dùng trong 3 ngày. Đối với trẻ em dưới 12 tuổi, phụ nữ có thai và cho con bú nên dùng Azithromycin. Nếu không có sẵn các thuốc trên có thể thay thế bằng: Erythromycin 1g/ngày uống chia 4 lần/ngày (trẻ em 40 mg/kg/ngày), dùng trong 3 ngày; Doxycyclin 300 mg uống 1 liều (dùng trong trường hợp vi khuẩn còn nhạy cảm). Không được dùng các thuốc làm giảm nhu động ruột như Morphin, Opizoic, Atropin, Loperamide và nên cho bệnh nhân ăn sớm, ăn thức ăn lỏng, dễ tiêu.

Khi có dịch tiêu chảy cấp xảy ra, số lượng bệnh nhân đông, việc phân loại bệnh nhân để có thái độ xử trí đúng đắn sẽ hạ được tỷ lệ tử vong. Trường hợp bệnh tả nặng, mạch huyết áp không đo được phải cấp cứu tại chỗ (tuyến xã, tuyến huyện) vì vận chuyển lên bệnh viện tuyến trên quá xa, người bệnh càng bị nặng hơn. Do đó khi có dịch tiêu chảy cấp xảy ra tại cơ sở nên tổ chức cấp cứu tại chỗ, cần tăng cường bác sỹ, điều dưỡng tuyến trên hỗ trợ, chuẩn bị đầy đủ thuốc men, dịch truyền, dây truyền...

Bộ Y tế cũng đưa ra khuyến cáo với cộng đồng để phòng chống dịch bệnh, trong đó 4 biện pháp chính là: vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường; an toàn vệ sinh thực phẩm, thực hiện ăn chín, uống sôi, đặc biệt không ăn các thức ăn sống hoặc chưa được chế biến kỹ; bảo vệ nguồn nước và dùng nước sạch; khi gia đình có người bị tiêu chảy cấp cần đưa ngay đến các cơ sở y tế để điều trị kịp thời.

Vương Thúy (tổng hợp)