Bộ sưu tập đá quý lớn nhất Việt Nam

Tượng bầy ngựa tạc trong khối đá quý

Cảm giác đầu tiên khi lọt vào “thế giới đá quý” này là choáng ngợp ! Choáng ngợp vì cả một tòa nhà bề thế chỉ dành để trưng bày đá quý và choáng ngợp trước vẻ đẹp kỳ diệu, mê hoặc của đá. Đón bạn ngay trước sân là một trụ đá màu cao ngất ngưởng và nặng đến 3 tấn, rồi đến cặp độc bình onyx (mã não dạng dài) cao 1,7m, nặng đến 600 kg mỗi chiếc, với những vân đá chạy dọc theo thân bình mà không một bàn tay họa sĩ nào có thể vẽ thành - trừ tạo hóa. Nhưng tạo hóa lại “đánh đố” con người bởi vẻ đẹp và giá trị đích thực của hầu hết các loại đá quý đều nằm sâu trong lớp vỏ bọc xù xì, thô nhám. Phải là người yêu đá, có kiến thức về khoáng sản, địa chất và cũng cần thêm cả “cơ duyên” thì mới “thỉnh” được những báu vật ẩn mình ở khắp núi rừng Việt Nam.

Ông Phan Chánh Tâm (Ba Vạn) chính là người hội đủ những điều kiện trên để sau 34 năm lăn lóc đến “bầm dập” vì đá nay đã trở thành chủ nhân của bộ sưu tập đá quý có thể nói là lớn nhất Việt Nam. Ông Tâm nguyên là Bí thư Thành Đoàn Sài Gòn - Gia Định (từ tháng 10.1967). Trong những năm tháng đấu tranh ác liệt giữa lòng đô thị, ông đã bị địch bắt 2 lần (vào năm 1968 và 1970) nhưng cả hai lần đều vượt ngục một cách ngoạn mục. Khi về hưu vào năm 1977, ông mới dành thời gian cho niềm đam mê chơi đá từ thời thơ ấu. Ông bái sư, học nghề chuyên gia nghiên cứu đá Lê Văn Sâm ở Chợ Lớn. Sau đó là những tháng ngày thầy trò khăn gói, chống gậy đi sâu vào những vùng đất xưa kia có núi lửa hoạt động như Dầu Giây, Định Quán (Đồng Nai) lượm lặt từng viên đá đem về nghiên cứu, mài giũa... Viên đá đầu tiên được xem là có giá trị là một viên đá tím (amethyst) ông tìm được ở núi Thị Vải (Bà Rịa-Vũng Tàu), ông không bán mà lại tặng cho một đồng chí thân thiết của mình.

Tảng đá xù xì cưa đôi, bên trong là thạch anh tím - Ảnh: H.Đ.N

Theo ông Tâm, đá quý từ thiên nhiên của Việt Nam rất độc đáo và không hề thua kém thế giới. Những đặc điểm cấu tạo địa chất tạo cho phía Bắc nhiều mỏ đá quý như hồng ngọc (ruby) ở Yên Bái; Quỳ Châu, Quỳ Hợp (Nghệ An). Riêng loại bích ngọc (sapphire) thì có ở Gia Lai, Di Linh, Đắk Nông. Ở phía bắc Phan Thiết có loại sapphire màu vàng rất đẹp. Riêng đá màu của Việt Nam rất đẹp và phong phú, tập trung nhiều ở phía nam dãy Trường Sơn...

Quả thật, từ trước đến nay, hầu như ở Việt Nam chỉ có thú chơi đá cảnh. Người mê chơi đá chỉ đi tìm ở ven suối, ven biển những viên đá có màu sắc, hình dáng lạ đem về tạo thế, trưng bày. Cách sưu tầm này đơn giản hơn đi tìm đá quý bởi người tìm đá quý phải có trình độ để phân biệt đá qua 3 tiêu chí: độ cứng (kim cương có độ cứng 10, hồng ngọc 9, cẩm thạch 7...), màu sắc và thành phần hóa học cấu tạo thành đá. Phải có kinh nghiệm để “đọc” được những gì đang ẩn trong cái vỏ xù xì tầm thường kia. Tìm được đá rồi phải qua nhiều công đoạn mài giũa, đá mới trở thành ngọc. Có những tảng đá lớn, nặng hàng tấn nằm tận trong rừng sâu hoặc có khi nằm lăn lóc ven đường chẳng ai thèm để ý, nhưng dưới cái nhìn đầy kinh nghiệm của ông Tâm và với các thiết bị soi rọi chuyên dụng, ông biết trong ruột đá có chứa “hàng hiếm”. Thế là bằng nhiều cách chuyên chở (xe bò, xe tải, xe cẩu...) vượt qua nhiều chặng đường, ông cũng “thỉnh” được những tảng đá đặc biệt này về TP.HCM để dùng lưỡi cưa kim cương xẻ đôi. Có khi trong ruột của tảng đá kết tinh hàng trăm ngàn viên thạch anh tím lấp lánh (ở gian trưng bày tôi thấy được 2 bộ đá cưa đôi có thạch anh tím và 1 bộ chứa thạch anh vàng - PV). Hiện ông Tâm còn sở hữu một cổ thụ hóa thạch nặng đến 4 tấn rất có giá trị về mặt khoa học. Không chỉ cất công tìm kiếm, khai thác, ông Tâm còn tìm mua đá quý dạng thô từ khắp nơi đem về nghiên cứu nhằm tạo ra viên đá hoàn mỹ nhất...

Với nhiều hiện vật “độc nhất vô nhị” không thể bán (dù với bất cứ giá nào), ông Tâm đã quyết định chọn đưa vào bảo tàng. Còn siêu thị là quầy bán (hiện vật đá trang trí và nữ trang bằng đá) để “lấy ngắn nuôi dài”.

Theo TN