QĐND Online - LTS: Việt Nam không nằm trong 10 quốc gia phát sinh nhiều khí cacbonic nhưng lại là một trong những quốc gia chịu tác hại nhiều nhất do hiện tượng biến đổi khí hậu (BĐKH). BĐKH đã, đang và sẽ tác động ngày càng nghiêm trọng đến sản xuất, đời sống và môi trường trên phạm vi toàn thế giới trong đó có Việt Nam nói chung và Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nói riêng. ĐBSCL được đánh giá là khu vực bị tác động nặng nề nhất trong 5 khu vực gánh chịu hậu quả trầm trọng nhất do BĐKH của thế giới. Trước những ảnh hưởng của BĐKH chúng ta cần phải làm gì? Đây sẽ là nội dung chúng tôi muốn đề cập trong loạt bài này nhằm có cái nhìn sâu sắc về nguy cơ của BĐKH và những giải pháp bước đầu của các tỉnh miền Tây Nam bộ.

Bài 1: Những nguy cơ xuất hiện sớm

ĐBSCL được biết đến là khu vực đóng góp hơn 50% sản lượng lúa, 70% sản lượng trái cây, 58% sản lượng thủy sản; chiếm 90% tổng lượng gạo xuất khẩu và 60% kim ngạch xuất khẩu thủy sản của cả nước. Tuy nhiên, do địa hình thấp so với mực nước biển, nằm ở hạ lưu sông Mêkông, tiếp giáp với biển nên ĐBSCL phải đối mặt với nhiều thách thức đặc biệt là tác động của BĐKH toàn cầu và sự thay đổi lưu lượng dòng chảy của sông Mêkông. Những năm gần đây, các tỉnh ven biển trong vùng đã phải đối phó với tình trạng nước mặn xâm nhập sâu vào nội đồng trong mùa nắng, nước ngập do triều cường vào mùa mưa, trong đó nguyên nhân chính là do tác động của BĐKH gây nên.

Lũ năm 2011 tại Đồng bằng sông Cửu Long gây thiệt hại nhiều hoa màu của bà con nhân dân

 

Đầu tháng 10-2012, khi nước lũ ở đầu nguồn các tỉnh ĐBSCL đang lên, cộng với triều cường đã làm những tuyến đường chính ở các tỉnh như Tiền Giang, An Giang, Bến Tre, Cần Thơ… ngập sâu trong nước. Có những tuyến đường như Nguyễn Trãi, đại lộ Hòa Bình, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Thị Minh Khai, đường 30 tháng 4… ở TP Cần Thơ như những dòng sông. Có những nơi ngập hơn nửa mét làm tắc ngẽn giao thông, người dân đi lại khó khăn. Đây không phải lần đầu người dân thành phố trung tâm ĐBSCL chịu cảnh như vậy. Ông Nguyễn Văn Hai, nhà trên đường Nguyễn Thị Minh Khai, quận Ninh Kiều, TP Cần Thơ bức xúc nói:

- Trước đây, mỗi khi nước lũ về cộng với triều cường thì những tuyến đường này cũng chỉ ngập vài ba xăng-ti-mét, nhưng không hiểu sao vài năm trở lại đây lại ngập nặng như vậy. Nhà dân mỗi lúc một ngập sâu hơn, có nhiều nhà đã phải kê kích vật dụng lên cao mỗi khi triều cường lên.

Không phải mùa mưa mới khổ, mùa nắng vào khoảng từ tháng 11 đến tháng 4 hằng năm người dân lại phải chịu cảnh nước mặn xâm nhập nội đồng làm cho nhiều diện tích lúa chết khô, nhiều nơi người ta phải mua nước ngọt với giá cao về sử dụng. Những tỉnh bị nước mặn xâm nhập nội đồng nhiều là Bến Tre, Tiền Giang, Hậu Giang; có năm, mới chớm mùa khô nước mặn đã xâm nhập vào nội đồng hàng chục ki-lô-mét, làm cho cây cối khó phát triển, thiếu nước ngọt cho sản xuất và sinh hoạt.

Trao đổi với chúng tôi về tác động của BĐKH, ông Cao Văn Trọng, Phó chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre cho biết:

- Bến Tre đã xây dựng cho mình kịch bản về BĐKH nhằm đối phó hiện tượng thời tiết bất thường của mấy năm gần đây tác động đến đời sống của người dân, tác động đến môi trường và phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh. Vài năm qua, tỉnh thường xuyên phải đối phó với tình trạng nước mặn xâm nhập vào nội đồng trong mùa khô. Bước đầu đã ảnh hưởng đến sản xuất của một số huyện như Thạnh Phú, Bình Đại, Chợ Lách… Nhiều xã đã phải đối mặt với tình trạng thiếu nước ngọt trong sinh hoạt, trong tưới tiêu cho cây trồng.

Cùng với Bến Tre, TP Cần Thơ là địa phương sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi tác động của BĐKH. Thạc sĩ Kỹ Quang Vinh, Chánh Văn phòng công tác BĐKH TP Cần Thơ - người đã gắn bó và có nhiều duyên nợ trong các dự án, các công trình nghiên cứu liên quan đến lĩnh vực về môi trường cho biết: Hiện tượng biến đổi khí hậu không phải là những gì cao siêu, không chỉ là những kịch bản và dự báo, mà những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đã thực sự hiện hữu trong đời sống, sinh hoạt của chúng ta. Trước mắt, thời tiết, thiên tai đã và đang diễn ra thất thường, phức tạp, gây ảnh hưởng và thiệt hại nặng nề cho con người. Tại ĐBSCL, từ năm 2010 đến nay, lũ thấp, tổng lượng nước trên sông Cửu Long chỉ bằng 30% so với những năm lũ lớn, bằng 60-70% so với những năm lũ trung bình. Trong khi đó, triều cường lại dâng cao khiến nhiều cụm dân cư, đô thị ngập sâu hơn trong nước. Các nhà chuyên môn cũng dự báo: Khả năng hạn hán, xâm nhập mặn sẽ diễn ra sớm, kéo dài và gay gắt hơn…

Với mật độ dân số cao và hoạt động kinh tế chủ yếu là sản xuất nông nghiệp nên các tác động của BĐKH đối với sự đa dạng sinh học, điều kiện cư trú, sức khỏe, tài sản và sinh kế của người dân, các ngành kinh tế và cơ sở hạ tầng kỹ thuật…ở ĐBSCL là hết sức nghiêm trọng. Qua phân tích các điểm nóng về rủi ro thiên tai của các nhà chuyên môn tại Cần Thơ đã xác nhận rằng: Những thiên tai điển hình nhất là nhiệt độ tăng, hạn hán, lũ lụt, mưa lớn, gió bão và xói lở bờ sông. Đây sẽ là những rào cản làm ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế của các ngành nghề.

BĐKH là một trong những thách thức lớn nhất đối với nhân loại trong thế kỷ 21. Các diễn biến thời tiết bất thường, thiên tai, bão lũ và khô hạn…gia tăng ở hầu hết các nơi trên thế giới, nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng nhanh và làm gia tăng tốc độ tan băng ở các đầu cực trái đất làm mực nước biển dâng cao. Theo kịch bản quốc gia về BĐKH ở Việt Nam thì cuối thế kỷ này khu vực Đồng bằng sông Cửu Long nhiệt độ trung bình có thể tăng 1,3 độ C tới 2,8 độ C, mưa có thể tăng 4 đến 8%, và nước biển dâng theo kịch bản thấp là 66cm, cao là 99cm. Nước biển dâng 1m có thể làm 39% diện tích ở ĐBSCL có nguy cơ bị ngập, 35% dân số trong vùng sẽ bị ảnh hưởng…

Bài, ảnh: Nguyễn Bá

Bài 2: Nhiều giải pháp thích ứng