Bài 2: Không thể đặt dấu chấm hỏi cho một sự kiện lịch sử!

“Cái chớp mắt của lịch sử”

43 học sinh của Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế ngày ấy giờ chỉ còn khoảng 10 người và hầu hết đều tuổi cao, sức yếu. Quy luật “sinh, lão, bệnh, tử” không loại trừ một ai, rồi mai đây, những cán bộ lão thành cách mạng này sẽ phải về với tổ tiên nhưng dấu ấn của một thời tuổi trẻ sẵn sàng lên đường đi theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc mãi là những năm tháng không thể nào quên đối với những người chiến sĩ ấy.

Cựu học sinh Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế Đặng Văn Việt

Nhớ về thời gian học tập dưới mái Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế, ông Đặng Văn Việt cho biết: “Khi đang là sinh viên trường Đại học Y Hà Nội, Giáo sư Tạ Quang Bửu gửi thư bảo tôi vào Trường Thanh niên Tiền tuyến, tôi nhận lời ngay. Hồi ấy, tôi đang là thanh niên cứu quốc ở Hà Nội tham gia Việt Minh nên khi vào học dưới mái trường này rất thuận lợi để hoạt động Cách mạng. Tôi cùng với 3 học sinh trong trường lập nên nhóm Việt Minh, hoạt động bí mật tại trường. Hầu hết các học viên khi ấy đều từ Hà Nội chuyển vào nên gặp nhiều thuận lợi trong công việc. Chúng tôi làm nhiệm vụ Việt Minh hóa Trường Thanh niên Tiền tuyến. Nhờ có phong trào Việt Minh hóa ấy nên khi học được 1 tháng 20 ngày thì xảy ra Cách mạng Tháng 8. Tất cả học sinh của Trường Thanh niên Tiền tuyến đều tham gia cách mạng và trở thành những người chiến sĩ giải phóng quân đầu tiên. Đó là vinh dự và cũng là niềm vui lớn lao đối với chúng tôi. Tuy thời gian học không nhiều, chúng tôi mới chỉ học tháo lắp súng trường, súng tiểu liên, học cưỡi ngựa...Khi Cách mạng nổ ra, tất cả chúng tôi đều tham gia quân đội. Nhiều học sinh của trường sau này trở thành cán bộ lãnh đạo của Quân đội nhân dân Việt Nam”.

Khi nhắc về những người bạn cùng học ở Trường Thanh niên Tiền tuyến, ông Lê Quang Long nghẹn ngào, nhiều bạn học cùng ông ở mái trường này đã không còn nữa, người thì hy sinh ở chiến trường, có người qua đời vì bệnh tật. Dù thời gian học cùng nhau tuy ngắn ngủi nhưng với ông, đó là quãng thời gian vô cùng ý nghĩa.

Ông Lê Quang Long (phải), cựu học sinh Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế

Theo đánh giá của Giáo sư Đinh Xuân Lâm, sự chuyển biến của Trường Thanh niên Tiền tuyến từ một tổ chức của Chính phủ Trần Trọng Kim do Nhật dựng lên thành một tổ chức cách mạng, hiện tượng độc đáo đó là sản phẩm của lòng yêu nước. Công đầu tiên thuộc về Luật sư Phan Anh và Giáo sư Tạ Quang Bửu, những trí thức yêu nước tiến bộ có uy tín lớn đối với tầng lớp thanh niên trí thức lúc bấy giờ.

Thạc sĩ Nguyễn Toàn Minh, nguyên Trưởng khoa Lịch sử Đảng, Học viện hành chính quốc gia nhấn mạnh: Cuộc đời và sự nghiệp của hai nhà trí thức yêu nước Phan Anh và Tạ Quang Bửu gắn liền với Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế để lại dấu ấn trường tồn với lịch sử dân tộc.

Trong bài tham luận tại lễ kỷ niệm 60 năm thành lập Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế 30-12-2005, nhà nghiên cứu Huế Nguyễn Đắc Xuân đã nhấn mạnh: “Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế và phong trào thanh niên Phan Anh lúc đó (1945) đã đẩy tinh thần yêu nước của quần chúng lên rất cao, khi gặp mồi lửa của cách mạng là bùng cháy và đưa cách mạng đến thành công”.

Trường Thanh niên Tiền tuyến trước đây là trụ sở của Công ty công viên cây xanh Huế và đã được công nhận là di tích lịch sử cách mạng năm 2010. Mái trường này đã làm nên “cái chớp mắt của lịch sử”, theo cách gọi của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Hai nhà sáng lập trường là Luật sư Phan Anh và Giáo sư Tạ Quang Bửu sau này đã trở thành Bộ trưởng Bộ Quốc Phòng. Khi hoà bình lập lại, trong số các học viên của Trường Thanh niên Tiền tuyến có 8 vị tướng và nhiều nhà khoa học, nhà quản lý…

Xem danh sách học sinh Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế với quân hàm cấp tướng tại đây. 

Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế nay là Công ty công viên cây xanh thành phố Huế. Ảnh chụp lại

Sau gần 70 năm mới được công nhận là cán bộ tiền khởi nghĩa

Thật ý nghĩa khi đúng vào dịp Cách mạng tháng 8 và Quốc khánh 2-9 năm nay, Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam và Ban Liên lạc cựu học sinh Trường Thanh niên tiền tuyến Huế đã tổ chức lễ công bố quyết định công nhận cán bộ tiền khởi nghĩa hai nhà sáng lập ngôi trường này là Luật sư Phan Anh và Giáo sư Tạ Quang Bửu. Đây là tin vui nhưng chưa thật sự vẹn toàn bởi gần 70 năm sau ngày thành lập, 2 người con ưu tú có công thành lập ngôi trường đào tạo cán bộ cách mạng cốt cán cho dân tộc mới được công nhận là cán bộ tiền khởi nghĩa.

Giá như sự kiện này được tổ chức sớm hơn thì sẽ mang lại niềm vui trọn vẹn cho những người có công thành lập ngôi trường bởi dấu ấn của một sự kiện lịch sử phải được đánh giá, nhìn nhận đúng thời điểm thì mới có ý nghĩa.

Trò chuyện với phóng viên Báo QĐND Online, ông Phan Tân Hội, Phó Ban Liên lạc cựu học sinh Trường Thanh niên Tiền tuyến Huế thẳng thắn bày tỏ, sự ra đời của ngôi trường này đánh dấu một sự kiện lịch sử của dân tộc bởi từ đây, những “mầm mống” cách mạng đầu tiên được hình thành và phát triển. Để rồi sau đó, họ toả đi khắp các chiến trường, chỉ đạo nhiều trận đánh quan trọng, góp phần làm nên thắng lợi vẻ vang cho dân tộc.

“Đặt dấu chấm than cho Trường Thanh niên Tiền tuyến là việc làm rất cần thiết bởi chúng tôi muốn thế hệ sau này hiểu rõ hơn về một “địa chỉ đỏ” đã từng ghi dấu ấn quan trọng trong trang sử vàng của dân tộc”, ông Phan Tân Hội nhấn mạnh.

Tại buổi lễ công bố quyết định công nhận cán bộ tiền khởi nghĩa hai nhà sáng lập ngôi trường có sự tham dự của đông đảo các nhà nghiên cứu lịch sử. Với tâm nguyện, tất cả những hiện tượng lịch sử phải được giữ gìn, phát huy giá trị, các đại biểu có mặt đều mong muốn ngôi trường là niềm tự hào của giới trí thức thời đó sẽ mãi toả sáng.

Bài, ảnh: KHÁNH HUYỀN 

Bài 1: Dấu ấn lịch sử