Câu cáy

(ảnh: internet)

Huyện Vĩnh Bảo (Hải Phòng) quê tôi bốn bề là sông và biển. Các bãi ven sông là nơi trú ngụ của vô số cáy. Loài sinh vật nhỏ bé này đã cho chúng tôi niềm vui và cũng góp phần nuôi chúng tôi khôn lớn. 

Để bắt cáy, có thể dùng thuổng đào hang nơi cáy ở. Nhưng cách bắt nhanh nhất và thú vị nhất lại là câu cáy. Cáy là loài vật rất nhát, thấy động nhẹ là chạy. Vì thế người xưa thường ví: Nhát như cáy. Do vậy, để câu được cáy, phải có nghệ thuật và kinh nghiệm nhất định. Trước hết, phải chọn vị trí câu để cáy không nhìn thấy người. Cần câu phải đủ dài và cước hoặc chỉ để câu cáy phải có màu giống với màu đất bãi. Mồi câu có thể là sâu hoặc giun đất, nhưng chúng tôi hay dùng mồi giả làm bằng bông lau hay con cào cào kết từ lá dừa hoặc ni-lon. Buộc mồi thật hoặc mồi giả vào dây câu, sau đó để mồi gần hang cáy. Cáy thấy mồi ra bám chặt. Người câu phải nhẹ nhàng và dứt khoát giật cần. Nếu giật nhanh hoặc giật chậm thì cáy sẽ nhả mồi ra. Ai chưa có kinh nghiệm, phải dùng tay bắt, nhưng cũng phải hết sức cẩn thận bởi càng cáy khỏe và cắp rất đau. Khi đã có kinh nghiệm thì nhẹ nhàng thả cáy vào đúng miệng của hom giỏ, chọn điểm  rơi thích hợp sao cho cáy rơi vào giỏ còn mồi vẫn được giữ lại. Như vậy, phải để giỏ ở xa người câu. Cáy nhiều và ham mồi, vì thế người câu có thể giật liên tục. Chiều hè, gió từ sông, từ biển thổi vào mát rượi. Mắt nhìn cáy, tay giật cần, tai nghe gió thổi, thật không gì thú vị bằng. Có hôm, chỉ trong một giờ câu, tôi đã  được đầy giỏ (khoảng 3kg).

Cáy câu được mang về ngâm nước cho sạch đất sau đó bóc yếm để tìm trứng cáy. Trứng cáy ở trong yếm cáy cái. Trứng cáy nhỏ li ti, nên phải dùng que tre hay mũi dao nhẹ nhàng lấy ra. Trước kia, trứng cáy là một trong những đặc sản quê tôi, cùng với thuốc lào để tiến vua. Trứng cáy ăn ngon, rất lành và bổ dưỡng nên thường dành cho người ốm, người già, người mới sinh con và các em nhỏ. Trứng cáy có thể chế biến thành nhiều món ngon, thông dụng nhất là nấu canh cùng rau đay, mồng tơi và mướp. Cũng có thể cho trứng cáy cùng với trứng gà, đem hấp hoặc rán tạo thành những miếng bánh nho nhỏ, nhưng mùi thơm đặc trưng và vị ngọt đậm, béo bùi của nó thì không thể  nào quên được.

Con cáy được bóc yếm, để ráo nước, sau đó giã nhỏ nấu canh hoặc làm mắm. Canh cáy tuy không ngon bằng canh cua đồng, nhưng lành và mát hơn. Mắm cáy nay đã trở thành đặc sản, vì số lượng cáy ngày càng ít. Bây giờ mỗi dịp về quê, tôi vẫn được ăn ngọn khoai lang luộc chấm với mắm cáy, hoặc canh cáy nấu với rau đay. Tuy nhiên, dường như những món ăn được chế biến từ cáy bây giờ không còn ngon như thuở trước...