Ao làng !

Làng tôi ở ngoài đê. Mùa lũ đến nước sông Lèn (một nhánh của sông Mã) lên cao, làng tôi ngập trong nước. Phù sa đỏ ngầu, từ bãi ngô, đồng mạ, vườn cây, ao cá… chỗ nào cũng có nước. Lũ về, cá ở sông Lèn theo đó tràn vào đồng mạ, ao làng rất nhiều. Khi nước rút, nhiều “chú cá” không ra kịp, nằm lại trong ao vô số.

Ảnh minh hoạ /Internet.

Làng tôi có một nguyên tắc chung đều được mọi người dân trong làng “chấp hành” rất tự giác: Cá ở ao làng không ai được tự do đánh bắt. Đến gần Tết, làng đánh trống hoặc thổi tù và thông báo thì người dân trong làng mới đồng loạt đổ ra ao đánh bắt cá. Những ngày “đánh cá ao làng” là những ngày làng tôi như mở hội. Người nào, người nấy hối hả đổ về ao làng đánh bắt cá. Ao của làng tôi không bao giờ tát cạn, chỉ đánh cá khi nước vẫn còn đầy. Và như thế, cá trong ao làng không bao giờ hết. Đó cũng là nguồn thực phẩm tự nhiên cung cấp cho dân làng tôi mỗi khi Tết đến, Xuân về.

Ao làng là sản phẩm của tự nhiên hoặc do con người làng tôi tạo nên từ thời gian nào chẳng ai rõ. Khi tôi lớn lên đã thấy có ao rồi. Thời ấy, nước ao làng trong veo. Ở mỗi góc đều có cầu ao phục vụ sinh hoạt của dân làng tôi. Mỗi khi đi làm đồng về, các cô gái xuống ao làng rửa chân. Nước ao trong vắt hiện lên những đôi chân trần trắng ngần làm các chàng trai làng xao xuyến. Nước ao làng soi bóng những mái rạ, hàng tre xanh, những đàn trâu lộc cộc, những làn khói lam chiều. Ao làng bình yên khi mưa thuận, gió hoà, mùa màng tươi tốt. Ao làng giận giữ nổi sóng khi bão giông ập về, làng xóm xác xơ, đói nghèo.

Ao làng còn là nơi sinh hoạt văn hoá của làng tôi. Mỗi khi Tết đến, Xuân về bên bờ ao, làng mở hội thi nấu cơm; thi bịt mắt đánh trống, đập niêu; thi bắt vịt bơi trên mặt nước… Những trò chơi dân gian truyền thống thu hút đông đảo trai gái trong làng tham gia, làm vợi đi những nhọc nhằn, tất bật quanh năm với đồng ruộng, với công việc cày bừa, cấy hái. Ao làng nước trong và sạch nên còn là nơi làng tổ chức thi bơi cho các cháu thiếu nhi mỗi khi đến mùa cắm trại. Bờ ao làng là con đường nhỏ mà mỗi lúc tới trường chúng tôi vẫn thường đi qua. Bóng các cô cậu học trò tung tăng cắp sách đến trường in trên mặt nước ao làng là ký ức còn đọng lại mãi trong tôi. Ao làng trở thành nỗi nhớ, là hoài niệm, là dấu ấn của thời gian.

Giờ đây, ao làng quê tôi không còn nguyên như dáng xưa. Nước ao làng không còn trong như trước. Thời mở cửa, mặt trái của kinh tế thị trường tác động vào đời sống dân cư nông thôn. Con người sinh sôi, nhu cầu chỗ ở nảy sinh, đất đai dần dần bị thu hẹp. Ao làng bị ô nhiễm nặng. Nước ao cạn dần, nguồn cá tự nhiên gần như không có. Còn đâu những bước chân rậm rịch đi đánh cá ao làng; còn đâu sự hối hả của người dân chuẩn bị nơm, vó, rập, rổ ra ao đánh cá; còn đâu những tiếng reo vui khi bắt được chú cá to. Và ao làng dần dần quên lãng trong lòng người dân nơi vùng quê nghèo ấy. Với riêng tôi, tôi vẫn mơ một ngày ao làng lại đẹp và trong trẻo như xưa.

Nguyễn Văn Lai (Hòm thư: 2CA-13 Sơn Lộc-Hà Nội)