Cứ đến ngày lễ, Tết, Thanh minh hay 27-7 hằng năm là cả họ Phạm Học (thuộc xã Kiến Quốc, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương) của chúng tôi lại kéo nhau ra nghĩa trang làng thắp hương tưởng niệm và ôn nhớ tri ân 4 Bà mẹ Việt Nam anh hùng và bia đá khắc tên 11 liệt sĩ là con em trong dòng họ đã hy sinh vì Tổ quốc.

Họ Phạm Học của tôi rất nhỏ, đã hàng trăm năm nay Họ cũng chỉ có trên dưới 20 hộ với khoảng 70 đến 80 người lớn bé. Thời trước Họ rất nghèo, chỉ có 4 hộ là trung nông, còn lại là bần cố nông. Nghèo là như vậy nhưng rất hiếu học, thời Pháp thuộc có 3 cụ đồ, hàng trăm nho sinh theo học. Sau cách mạng nhiều ông chỉ học bình dân, bổ túc mà thi đỗ vào Đại học Hàng hải, Mỏ-địa chất, Kinh tế quốc dân. Lớp con cháu hiện tại hơn 20 cháu có học vị đại học, 2 thạc sĩ (1 đang học tại Pháp).

Nghiệp văn được cả Họ coi trọng nâng niu bao nhiêu thì nghiệp võ càng như là một thế mạnh huyết thống. Con trai, con gái họ Phạm Học đều có những tính cách mạnh mẽ, khảng khái và quyết đoán, nên khi chiến tranh chống Pháp bùng nổ, 2 người trong Họ đã nhập vào đoàn quân Nam tiến, tiếp đó 10 người đầu quân vào bộ đội chủ lực. Trong kháng chiến chống Mỹ, 24 người con của Họ lại nối bước cha anh.

Kết thúc hai cuộc chiến tranh, họ Phạm Học có 11 người con đã vĩnh viễn nằm xuống, có 4 Bà mẹ Việt Nam anh hùng, 3 gia đình dòng họ chỉ có 1 người con duy nhất hy sinh, một gia đình có 2 con trai cũng hy sinh, một gia đình cả bố và con trai duy nhất đều là liệt sĩ.

Tính ra, cứ 2 người dân trong Họ có 1 người là bộ đội và 3 người ra đi thì 1 người hy sinh cho Tổ quốc. Nỗi đau mất mát tuy nhỏ so với đất nước, song so với một dòng họ như họ Phạm Học của tôi thì mất mát quá lớn. Hiện nay cả 11 liệt sĩ vẫn chưa tìm thấy phần cốt để đưa về đất mẹ quê hương.

PHẠM KIÊN

(xã Kiến Quốc, huyện Ninh Giang, tỉnh Hải Dương)