Luận điểm đó trong Báo cáo Chính trị không chỉ xuất phát từ lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của văn hóa, vai trò của NLVH, mà còn xuất phát từ việc nhận thức sâu sắc vai trò của văn hóa, vai trò của NLVH trong thực tiễn đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Công cuộc đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc ta diễn ra trong điều kiện một nước mà đất không rộng lắm, người không đông lắm, kinh tế chưa phát triển lại phải thường xuyên đối mặt với thiên tai, dịch họa và phải chống lại những thế lực xâm lược lớn mạnh về quân số và vũ khí, trang bị, kỹ thuật quân sự.

Vì vậy, để tồn tại và phát triển, nhân dân ta đã phải thường xuyên chăm lo xây dựng, bồi dưỡng và phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; xây dựng, bồi dưỡng và phát huy các nguồn lực của đất nước, đặc biệt quan tâm đến việc xây dựng, bồi dưỡng và phát huy sức mạnh của văn hóa, của con người Việt Nam, nhất là của NLVH. Trong những năm đất nước tiến hành công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, giành và giữ nền độc lập dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã thường xuyên quan tâm xây dựng, bồi dưỡng và phát huy NLVH cho công cuộc đấu tranh giành và giữ chính quyền cách mạng, tiến hành công cuộc kháng chiến và kiến quốc, xây dựng và bảo vệ chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc với đấu tranh giải phóng miền Nam, thực hiện thống nhất đất nước.

Ảnh minh họa: tuyengiao.vn  

Đặc biệt, trung thành, vận dụng sáng tạo và phát triển lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của văn hóa-“văn hóa soi đường cho quốc dân đi”[1] và “một dân tộc dốt là một dân tộc yếu”[2], trong công cuộc đổi mới đất nước, Đảng ta đã thường xuyên quan tâm đổi mới tư duy toàn diện, nhất là đổi mới tư duy về văn hóa, con người, về NLVH đối với sự phát triển đất nước. Nghị quyết số 33-NQ/TW đã nhấn mạnh: “Văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng đảm bảo sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Kết luận số 76/KL/TW ngày 4-6-2020 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đã nhấn mạnh: Văn hóa là hồn cốt của dân tộc, là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

NLVH là sức mạnh bên trong, cả sức mạnh hữu hình và sức mạnh vô hình, là tổng thể các yếu tố của văn hóa trực tiếp hoặc gián tiếp tác động thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội, thúc đẩy sự phát triển của đất nước. Đúng như quan niệm của Liên hợp quốc được nêu ra năm 1988, trong buổi Lễ phát động Thập kỷ quốc tế văn hóa vì phát triển (1988-1997), khi cho rằng, văn hóa là động lực của sự phát triển-sự phát triển đòi hỏi phải sử dụng một cách tối ưu nhân lực và vật lực của mỗi cộng đồng.

NLVH trước hết là nguồn lực con người bao gồm: Sức khỏe, tri thức, trí tuệ, kỹ năng, đạo đức, ý chí... được kết tinh trong mỗi con người, là động lực quan trọng trong hoạt động kinh tế-xã hội. NLVH còn bao gồm các quan hệ văn hóa-xã hội tạo thành môi trường lành mạnh của hoạt động kinh tế-xã hội, được thể chế hóa thành hệ thống pháp luật, hệ giá trị và chuẩn mực xã hội, những quy tắc, luật lệ, nguyên tắc ứng xử tạo thành một môi trường văn hóa cho các hoạt động kinh tế-xã hội, các quan hệ văn hóa-xã hội như quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng, quan hệ giữa cá nhân với cá nhân, quan hệ giữa con người với môi trường tự nhiên. NLVH còn bao gồm các sản phẩm văn hóa, cùng với hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, trong đó chứa đựng những giá trị văn hóa như các di tích lịch sử, văn hóa, các danh lam thắng cảnh, các truyền thống, phong tục, thị hiếu thẩm mỹ, nghệ thuật, các lễ hội thể hiện bản sắc văn hóa của dân tộc, sản phẩm thủ công mỹ nghệ chứa đựng các truyền thống, thị hiếu thẩm mỹ, nghệ thuật, uy tín, thương hiệu...

Phát huy NLVH cho phát triển đất nước trong thời kỳ mới là quá trình các chủ thể, các lực lượng tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo trong sử dụng các cách thức, biện pháp theo một cơ chế phù hợp, nhằm làm cho các NLVH  được khơi dậy, phát triển, lan tỏa, vận dụng có hiệu quả và hiện thực hóa vai trò ngày càng tăng của NLVH phục vụ phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước, đòi hỏi phải có những giải pháp toàn diện, đồng bộ và khả thi nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động xây dựng, bồi dưỡng NLVH và phát huy NLVH cho phát triển đất nước và cần thực hiện tốt một số nội dung, giải pháp chủ yếu sau đây:

Một là, tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân về vai trò của văn hóa, của NLVH đối với sự phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Thường xuyên nâng cao trách nhiệm, có những hành động thiết thực, cụ thể trong hoạt động xây dựng, bồi dưỡng và phát huy NLVH cho phát triển đất nước trong thời kỳ mới.

Hai là, thường xuyên chăm lo xây dựng, bồi dưỡng NLVH cho sự phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Trong đó, cần coi trọng xây dựng, bồi dưỡng con người cả về phẩm chất, năng lực toàn diện, sức khỏe thể chất và tinh thần; chăm lo xây dựng và hoàn thiện các quan hệ văn hóa-xã hội, hoàn thiện hệ thống pháp luật, hệ giá trị và chuẩn mực xã hội, những quy tắc, luật lệ, nguyên tắc ứng xử, các quan hệ giữa cá nhân với cộng đồng, quan hệ giữa cá nhân với cá nhân, quan hệ giữa con người với môi trường tự nhiên. Bảo tồn và phát huy các sản phẩm văn hóa, hệ thống di sản văn hóa vật thể và phi vật thể, các di tích lịch sử, văn hóa, các danh lam thắng cảnh, các truyền thống, phong tục, thị hiếu thẩm mỹ, nghệ thuật, các lễ hội, thị hiếu thẩm mỹ, nghệ thuật, uy tín, thương hiệu... của Việt Nam.

Ba là, phát huy vai trò của các cấp ủy Đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo, phát huy vai trò của chính quyền các cấp trong quản lý, điều hành, phát huy vai trò của các tổ chức chính trị-xã hội, đồng bào các dân tộc Việt Nam và các lực lượng vũ trang nhân dân trong xây dựng, bồi dưỡng và phát huy NLVH cho sự phát triển đất nước trong thời kỳ mới. Cần xác định rõ các chiến lược, chính sách bảo đảm phù hợp, có tầm nhìn xa trong xây dựng, bồi dưỡng và phát huy NLVH cho sự phát triển đất nước. Phát động và tổ chức thực hiện tốt các phong trào xây dựng đời sống văn hóa trong các cộng đồng dân cư.

Bốn là, các cấp, các ngành cần quan tâm đến việc tạo dựng, hình thành và phát triển ngành công nghiệp văn hóa, trong đó trọng tâm là phát triển ngành du lịch, thương mại dịch vụ. Có cơ chế, chính sách hợp lý để phát triển các ngành nghề thủ công truyền thống. Quan tâm đến việc bảo tồn các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể. Đẩy mạnh việc giới thiệu, quảng bá hình ảnh Việt Nam với bạn bè thế giới thông qua các kênh truyền hình, điện ảnh, thời trang, các hoạt động của tuần văn hóa, năm văn hóa. Tổ chức cho du khách trong và ngoài nước tham quan các di tích, danh thắng nổi tiếng của Việt Nam.

PGS, TS NGUYỄN VĨNH THẮNG

[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t.1, tr. 25

[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, t.4, tr. 7