Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng đã thẳng thắn đưa ra những con số phản ánh chính xác về thực tiễn nợ công trong suốt thời gian qua trước Quốc hội, trong phiên thảo luận ở hội trường sáng 1-11, về: Kế hoạch tài chính 5 năm; Mục tiêu, định hướng huy động, sử dụng vốn vay và quản lý nợ công giai đoạn 2016-2020; Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020.
Báo cáo lỗ đừng theo kiểu “bắn chỉ thiên”
Tại phiên thảo luận, đa số ý kiến các đại biểu (ĐB) tập trung phân tích những tồn tại hạn chế cần khắc phục về vấn đề thu phí, thu thuế, chi tiêu còn lãng phí, hiệu quả chưa cao dẫn tới không có khả năng thu, nên trần nợ công cao, tiềm ẩn nguy cơ vượt ngưỡng cho phép. Đây là yếu tố cần khắc phục.
ĐB Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình).
“Hiện nay, báo cáo vẫn theo cách chung chung như kiểu bắn chỉ thiên, không quy được trách nhiệm cá nhân”, ĐB Nguyễn Ngọc Phương (Quảng Bình) phản ánh về tình trạng báo cáo thua lỗ hiện nay ở nhiều đơn vị, trong đó có 5 dự án lớn với tổng vốn đầu tư gần 30.000 tỷ đồng hoạt động thua lỗ, đứng trước nguy cơ phá sản và cần phải chỉ rõ được trách nhiệm (dự án Gang thép Thái Nguyên, Nhà máy bột giấy Phương Nam...).
ĐB Nguyễn Ngọc Phương đề nghị làm rõ nguyên nhân và giải pháp khắc phục để Quốc hội và nhân dân yên tâm.
Bên cạnh đó, ĐB tỉnh Quảng Bình cũng đề nghị những địa phương có số thu lớn, cần chung sức cùng Chính phủ để giải quyết khó khăn với những địa phương khác trong cả nước, như Quảng Bình và các tỉnh miền Trung sau sự cố môi trường và lũ lụt gây ra, cần được đầu tư thêm vốn, cũng như đầu tư thêm cho ngân hàng chính sách để tăng thêm vốn vay, giải quyết tốt phương án giảm nghèo đa chiều cho địa phương.
Đánh giá kế hoạch dự kiến chi đầu tư cho phát triển từ 25%-26%, chi thường xuyên, chi trả nợ và chi tài trợ 72%, ĐB Phạm Phú Quốc (TP Hồ Chí Minh) cho rằng điều đó chứng tỏ đã có sự chuyển dịch cơ cấu chi một cách tích cực trong nhiệm kỳ 5 năm tới. Tuy nhiên, GDP đang phụ thuộc rất lớn vào giá trị nông sản, mà hoạt động này hiện bị ảnh hưởng bởi thiện tai và các chỉ số về giá dầu thô...
“Chúng ta phải tính toán các phương án để các chỉ tiêu về nợ công phù hợp với chỉ tiêu GDP đặt ra. Hiện có 2 cách giảm nợ công, đó là nuôi dưỡng, cải thiện nguồn thu và giảm chi, ĐB Phạm Phú Quốc nêu vấn đề và cho rằng, phương án 1 khó có thể thực hiện bởi chúng ta đang hoàn toàn phụ thuộc vào tài nguyên trong nước, giá dầu thô và ngoại thương xuất nhập khẩu... nên sẽ khó có đột biến trong 5 năm tới. Như vậy sẽ mang lại trách nhiệm nặng nề cho ngành sản xuất và dịch vụ trong nước, trong khi đó Chính phủ đặt ra kế hoạch chương trình khởi nghiệp hình thành 1 triệu doanh nghiệp, và các chương trình này đòi hỏi chính sách nới lỏng tiền tệ nên việc tăng thu ngân sách là khó. Do đó, chỉ còn con đường là giảm chi".
ĐB Quốc cũng chỉ ra rằng trong 5 nguồn thu thì nguồn lực xã hội hiện chưa khai thác hiệu quả, Chính phủ cần tạo cơ chế thông thoáng để các doanh nghiệp hoạt động, người dân mạnh dạn đầu tư vốn phát triển kinh tế thay vì tiết kiệm.
“Quốc gia nên có 1 đến 2 trung tâm tài chính đúng nghĩa, có quy mô đô thị ngang tầm khu vực, như vậy mới thu hút các nhà đầu tư đến chung sống và làm việc cùng người dân Việt Nam, để chia sẻ công nghệ, kinh nghiệm làm ăn và nộp ngân sách cho Việt Nam”, ĐB TP Hồ Chí Minh nêu đề xuất.
Cần quan tâm đến các công trình chống biến đổi khí hậu
Đồng tình với báo cáo của Chính phủ về đầu tư công giai đoạn vừa qua còn dàn trải, nhiều công trình thi công gây thất thoát, lãng phí nguồn tài chính quốc gia, ĐB Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) cho rằng giai đoạn 2016-2020 cần theo tinh thần đầu tư tập trung, kế hoạch đầu tư được công khai. Đặc biệt cần minh bạch tiêu chí phân bổ đầu tư và đâu là các công trình trọng điểm, cấp bách, hạn chế cơ chế xin cho và không gây chồng chéo các nguồn lực xã hội.
ĐB Nguyễn Thị Kim Bé đề xuất Chính phủ cần quan tâm đầu tư các công trình dự án về chống biến đổi khí hậu ở Tây Nguyên và Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).
“Dự báo đến năm 2020 có thể 2/3 diện tích của ĐBSCL ngập sâu trong nước biển, nếu không sớm có kế hoạch đầu tư thì khó giữ được sứ mệnh là khu vực bảo đảm an ninh lương thực quốc gia”, ĐB Nguyễn Thị Kim Bé dẫn chứng và cho biết qua vụ ngập mặn vừa qua, 80% thanh niên bỏ xứ đi làm nơi xa vì đất không thể sản xuất được.
Chung quan điểm, ĐB Mai Thị Thanh Tuyết (An Giang) cho rằng, 5 năm tới nông nghiệp vẫn giữ vai trò quan trọng, tác động trực tiếp đến khu vực công nghiệp chế biến và khu vực dịch vụ. Do vậy kế hoạch đầu tư trung hạn cần quan tâm và làm rõ nguồn lực cũng như các tác động của ngành nông nghiệp để đầu tư theo hướng sạch và công nghệ cao.
“Lãnh đạo các bộ ngành nông nghiệp cần xác định nhiệm vụ từng vùng miền. Trên cơ sở này thực hiện tái cơ cấu lĩnh vực nông nghiệp, tập trung nguồn lực sản xuất; đầu tư các trung tâm nghiên cứu giống mới, tạo mức đột phá trong sản xuất nông nghiệp theo hướng chuyên canh, thân thiện môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu”, ĐB Tuyết kiến nghị.
Đề cao vài trò nhà nước ở những vùng miền núi, biên giới khó khăn, ĐB Phan Văn Tường (Thái Nguyên) đề nghị cần ưu tiên đầu tư nếu không hệ quả sẽ khó lường.
“Đời sống nhân dân ở khu vực trên rất khó khăn, mức sống chênh lệch với các khu vực khác rất lớn. Có thể nhìn thấy được là sự di dân tự do, vượt biên lao động trái phép, tội phạm phát triển. Đặc biệt là làm mất niềm tin của người dân vào sự công bằng xã hội”, ĐB Phan Văn Tường nêu.
Áp lực trả nợ lớn
Giải trình và làm rõ vấn đề đại biểu Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng thừa nhận nợ công tăng nhanh, áp lực trả nợ lớn là hoàn toàn chính xác, đồng thời trình bày về phương án điều hành thời gian tới. Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho rằng, cần có sự đồng thuận về nhận thức trong các đại biểu Quốc hội cũng như dư luận nhân dân về vấn đề này.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng.
Bộ trưởng Tài chính cho hay nguyên nhân là do tăng trưởng kinh tế không đạt kế hoạch; tái cơ cấu đầu tư công, tái cơ cấu ngân hàng thương mại, doanh nghiệp nhà nước… 5 năm qua cũng không đạt. Trong khi đó, chính sách giảm thu được điều chỉnh thực hiện để tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, phát triển sản xuất… Mặt khác, chi an sinh xã hội, chi giảm nghèo, chi lương tăng; thực hiện xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, xây dựng nông thôn mới, giao thông… cũng là một trong những lý do.
Để giải quyết vấn đề này, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện thể chế về quản lý nợ công, quản lý ngân sách cũng như các chính sách theo đề án tái cơ cấu ngân sách nhà nước và đảm bảo an toàn nợ công.
“Thời gian tới sẽ đẩy mạnh phần vay trong nước và giảm vay nước ngoài. Hiện nay, cơ cấu vay nợ trong nước đang ở mức đã hơn 57% và nợ nước ngoài còn 43%”, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho hay.
Chính phủ cũng sẽ tái cơ cấu kỳ hạn, lãi suất của các khoản nợ công. Thời gian gần đây, công tác này đã được chú ý hơn nhiều so với trước. Điều quan trọng là lãi suất huy động đã giảm đáng kể, năm 2011 huy động TPCP trong nước với lãi suất 12,01%/năm thì năm 2012 giảm còn 9,8%/năm, năm 2013 là 7,79%/năm, năm 2015 còn 6,28%/năm và 2016 là 6,4%/năm.
Kết quả bước đầu trong tái cơ cấu nợ công 2 năm gần đây, kỳ hạn vay đã kéo dài thêm gấp đôi còn lãi suất giảm còn một nửa, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng cho biết.
Giải trình về kế hoạch đầu tư trung hạn, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng chia sẻ kế hoạch đầu tư công là vấn đề hết sức khó. Một bên là cần tập trung đầu tư ưu tiên cho một số ngành, lĩnh vực, địa phương có tính động lực, có tính đầu tàu để thúc đẩy phát triển nhanh hơn nhưng những địa phương khó khăn cũng cần quan tâm để nhanh chóng thu hẹp khoảng cách phát triển. Đấy là nhu cầu lớn trong khi khả năng rất hạn hẹp.
THU HÀ