Quan điểm trên của Đảng là sự kế thừa, phát huy truyền thống “giữ nước từ khi nước chưa nguy” của ông cha ta. Đặc biệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Bất kỳ hòa bình hoặc chiến tranh, ta cũng phải nắm vững chủ động, thấy trước, chuẩn bị trước”. Từ khi tiến hành sự nghiệp đổi mới đến trước Đại hội XII, những vấn đề lý luận về bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa được Đảng, Nhà nước ta nghiên cứu, đề xuất và triển khai thực hiện trên các lĩnh vực, phương diện của đất nước; trở thành tư tưởng và hành động xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta; tuy nhiên so với yêu cầu thực tiễn vẫn chưa thật đầy đủ, sâu sắc.
Quan điểm bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa của Đại hội XII là sự thể hiện tầm nhìn chiến lược mới về quốc phòng-an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới; thể hiện tính chủ động trong nắm, phân tích tình hình thế giới, khu vực, đất nước và dự lường những phát triển trong thời gian tới của Đảng ta. Vì vậy, quán triệt và tổ chức thực hiện có hiệu quả chủ trương, quan điểm bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi cấp ủy, tổ chức đảng cần nhận thức rõ và thấu suốt quan điểm đó chính là sự kế thừa và phát huy truyền thống chủ động giữ nước trong thời bình của ông cha ta. Đồng thời, để giữ nước từ sớm, từ xa còn là tổng thể các hoạt động của Đảng, Nhà nước, nhân dân, các LLVT diễn ra một cách chủ động, thường xuyên, nhằm sớm phát hiện, ngăn chặn, vô hiệu hóa mọi âm mưu, hoạt động chống phá chế độ xã hội chủ nghĩa (XHCN), xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Phạm vi bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa là một không gian ba chiều của những hành động chủ động giữ nước. Không gian thuộc chủ quyền lãnh thổ, biên giới, biển đảo và lợi ích quốc gia-dân tộc Việt Nam ở trong nước và trên thế giới, lẫn không gian quản lý, điều hành của từng ngành, lĩnh vực, địa phương, tổ chức, từng chủ thể của Tổ quốc; cả ở tầm vĩ mô lẫn vi mô trên mọi phương diện, yếu tố hợp thành Tổ quốc. Về thời gian, tất cả các yếu tố, nội dung thuộc về không gian bảo vệ Tổ quốc đều được chủ động tiến hành từ sớm, từ trước, duy trì thường xuyên, liên tục trong thời bình. Trong mọi yếu tố thuộc không gian chủ quyền, lợi ích quốc gia, quá trình xây dựng, củng cố, phát triển cũng là quá trình triển khai các biện pháp phòng ngừa, bảo vệ, tự bảo vệ từ trước. Đi liền với các chiến lược xây dựng, phát triển của mỗi lĩnh vực, ngành, vùng, tổ chức, con người là các chiến lược bảo vệ, tự bảo vệ bên trong; phòng, chống, ngăn ngừa, triệt tiêu các nhân tố phá hoại, mất ổn định bên trong lẫn bên ngoài. Chủ động bảo vệ trước về mặt thời gian còn bao hàm ưu tiên, tập trung bảo vệ trước đối với chủ quyền, biên giới, biển đảo, lãnh thổ quốc gia, bảo vệ Đảng, chế độ XHCN, bảo vệ lợi ích kinh tế quốc gia-các nhân tố quyết định bản chất của Tổ quốc XHCN, các mục tiêu trọng tâm của công cuộc đổi mới, xây dựng đất nước.
Bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa là trách nhiệm chính trị của mọi cấp, mọi ngành, mọi tổ chức, cá nhân, của toàn xã hội. Vì vậy, mọi cấp, mọi ngành, lĩnh vực phải chủ động phối hợp chặt chẽ, hoạch định các chiến lược, sách lược và kiên quyết thực hiện kế sách bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Đây là biện pháp rất quan trọng thể hiện ý chí, quyết tâm chủ động bảo vệ Tổ quốc. Thực tiễn minh chứng, đường lối tăng cường quốc phòng-an ninh, bảo vệ Tổ quốc có được thực hiện tốt hay không đều tùy thuộc vào tinh thần tích cực, chủ động, trách nhiệm cao của mỗi cấp, mỗi ngành, lĩnh vực, mỗi tổ chức, cá nhân trong xã hội. Trước sự biến đổi nhanh chóng, phức tạp, khó lường của tình hình, việc hoạch định chiến lược, sách lược, kế sách bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa của mỗi cấp, mỗi ngành, lĩnh vực... là vô cùng cần thiết, là biện pháp hữu hiệu nhất hiện nay.
Cùng với đó, phải tiếp tục tăng cường, giữ vững và thực hiện có hiệu quả nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc; xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh; không ngừng củng cố, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc; kết hợp chặt chẽ hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; gắn phát triển kinh tế-xã hội với củng cố, tăng cường quốc phòng-an ninh, đối ngoại. Những nội dung nêu trên có vị trí đặc biệt quan trọng nhằm cụ thể hóa quan điểm bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; đồng thời là phương châm hành động chỉ đạo toàn diện các hoạt động của mỗi ngành, lĩnh vực, địa phương và đất nước. Thực hiện đồng bộ, tổng thể các nội dung nêu trên là thể hiện tinh thần “Kiên định, kiên trì đấu tranh bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ vững chắc biên giới và chủ quyền biển đảo, vùng trời của Tổ quốc”; tính chất XHCN của Tổ quốc; không để một nhiệm vụ, nội dung nào đi chệch khỏi quỹ đạo, định hướng XHCN mà Đại hội XII đã đề ra.
Bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa còn phải chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hành động xâm phạm chủ quyền biển đảo, lợi ích quốc gia-dân tộc và các hoạt động chống phá chế độ XHCN của các thế lực thù địch. Bởi vậy, mọi cấp, mọi ngành, lĩnh vực từ Trung ương đến cơ sở đều phải đề ra phương châm và hành động chủ động đấu tranh với nhiều hình thức, nội dung sáng tạo, linh hoạt cụ thể trong chiến lược tổng thể của đất nước. Bất cứ ở đâu khi chủ quyền lãnh thổ quốc gia, độc lập, thống nhất dân tộc, lợi ích của Tổ quốc, lợi ích của nhân dân bị xâm phạm đều phải có hình thức, biện pháp đấu tranh kiên quyết, hiệu quả và phù hợp. Đấu tranh kinh tế, pháp lý, ngoại giao, quốc phòng-an ninh, chính trị, văn hóa, tư tưởng, thông tin, nhất là “chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch; ngăn chặn và phản bác những thông tin và luận điệu sai trái”... là các hình thức, nội dung cần được phát huy và thể hiện rõ ràng.
Đấu tranh làm gia tăng hợp tác, thúc đẩy phát triển, giữ vững hòa bình, ổn định đất nước; tránh xung đột, đối đầu, mắc mưu các thế lực cường quyền, thù địch; gắn lợi ích của đối tác với lợi ích tổng thể của đất nước; thực hành tư tưởng “thêm bạn, bớt thù”; quán triệt phương châm: Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy của các nước, phấn đấu vì hòa bình, ổn định, phát triển, vì lợi ích chung của các quốc gia, dân tộc trên thế giới. Các hành động xâm phạm chủ quyền, lãnh thổ, biển đảo, lợi ích quốc gia, xâm hại tính mạng, tài sản nhân dân, doanh nghiệp, đối tác thuộc chủ quyền lãnh thổ, quyền tài phán của Việt Nam; khủng bố, bạo loạn lật đổ... phải kiên quyết đấu tranh, ngăn chặn kịp thời, không để diễn biến phức tạp, kéo dài.
Đại tá, PGS, TS NGUYỄN VĂN QUANG, Trưởng ban Nghiên cứu, Viện Khoa học xã hội nhân văn quân sự