Xử lý nghiêm vi phạm trong những “siêu dự án”

Nêu ra một loại sai phạm trong một số “siêu dự án” bị thua lỗ, yếu kém trong thời gian vừa qua, đại biểu Nguyễn Tiến Sinh (Hòa Bình) đề nghị Bộ trưởng Bộ Công thương làm rõ hơn nguyên nhân của tình trạng này và đề nghị Bộ trưởng làm rõ sai phạm, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp và những kiến nghị để giải quyết những bất cập, tránh tình trạng “con voi chui lọt lỗ kim” như trong thời gian vừa qua. Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh cho biết: Bộ Công thương đã có đánh giá sơ bộ về 5 dự án đầu tư này. Theo đó, 5 dự án này đều được phê duyệt từ khoảng năm 2003 đến 2008 kéo dài đến nay, trên nhiều lĩnh vực gồm xơ sợi, đạm, gang thép, ethanol. Vì tính chất đặc thù của ngành, lĩnh vực và tính chất của các dự án khác nhau, có nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến thua lỗ, nên để có đánh giá cụ thể thì khó. Tuy nhiên, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh đánh giá, qua phân tích cho thấy các dự án này đều có nhiều vấn đề.

Bộ trưởng nhấn mạnh: Tất cả các dự án đều có thời gian thực hiện kéo dài hơn so với thời hạn đã được thẩm định, phê duyệt, như dự án xơ sợi Đình Vũ và xăng ethanol, Đạm Ninh Bình... Thậm chí, dự án Đạm Ninh Bình không những kéo dài mà đến nay còn không quyết toán được đầu tư, dù nhà máy đã đi vào vận hành. Trong khi đó, các dự án này do có thời gian thực hiện kéo dài nên đều trải qua những biến động của thị trường dẫn đến bị tác động mạnh đến quá trình triển khai dự án: Thị trường nguyên nhiên liệu có biến động, như dầu thô từ mức trên 100 USD/thùng, thậm chí 147 USD/thùng (trước năm 2008), đến nay đã giảm chỉ còn hơn 40 USD/thùng nên tác động và ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả, tính khả thi của dự án. Các dự án Đạm Ninh Bình và xơ sợi Đình Vũ sẽ không thể cạnh tranh nổi với các dự án đầu tư của nước ngoài có giá thành rẻ hơn.

Thẳng thắn thừa nhận sự hạn chế về nguồn nhân lực dẫn đến việc kéo dài dự án, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng, đã có những tồn đọng, thậm chí là có những vi phạm trong quản trị, quản lý, trong khi năng lực của chủ đầu tư hạn chế. Ngoài ra, còn do sự hạn chế trong năng lực của nhà thầu và ban quản lý dự án, năng lực trong đàm phán ký kết... Chính sự hạn chế về nguồn nhân lực đã dẫn đến sự kéo dài các dự án, việc thực hiện không suôn sẻ, không hiệu quả. Các dự án có tổng mức đầu tư lớn, có yếu tố nước ngoài và mặc dù có sự can thiệp của các bộ, ngành nhưng lại không mang lại hiệu quả. “Vì thế, hiệu quả kinh tế của các dự án không còn, dù có vận hành thương mại thì cũng không đủ sức cạnh tranh, thậm chí doanh thu không bù được chi phí”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết.

leftcenterrightdel
Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh trả lời chất vấn. Ảnh: TTXVN. 

Đề cập giải pháp với các dự án này, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng cần nghiên cứu tổng thể, phù hợp với khuôn khổ pháp lý, phù hợp với kinh tế thị trường và cam kết hội nhập quốc tế, đồng thời vẫn bảo đảm mục tiêu bảo toàn vốn, bảo vệ lợi ích, tài sản, Nhà nước, doanh nghiệp nhà nước. “Có thể tính tới bán dự án, thậm chí tuyên bố phá sản nếu cần thiết”, Bộ trưởng nói và cho biết thêm, Bộ đã báo cáo Chính phủ và sau cuộc họp này Chính phủ sẽ đưa ra quyết định cụ thể.

Về trách nhiệm của các bên liên quan trong đầu tư, quản lý và vận hành các dự án này, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho rằng không loại trừ có sự cố tình làm sai. “Các hành vi vi phạm pháp luật và cố tình làm sai trong quản trị, quản lý các dự án sẽ bị xử lý nghiêm, thậm chí có thể bị truy tố trách nhiệm hình sự”, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định.

Về giải pháp lâu dài, Bộ trưởng nhấn mạnh cần phải đổi mới phương thức quản lý, mô hình quản trị doanh nghiệp nhà nước, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý như tăng cường phân cấp kèm hậu kiểm, quy định rõ trách nhiệm của các chủ thể...

Siết chặt quản lý mặt hàng phân bón

Đại biểu Võ Đình Tín (Đắk Nông) chất vấn về giải pháp ngăn chặn tình trạng sản xuất phân bón giả, phân bón kém chất lượng, lập lại trật tự thị trường phân bón. Thừa nhận thực tế trong thời gian qua, các mặt hàng phân bón giả, hàng kém chất lượng chất tiếp tục tồn tại trên diện lớn ảnh hưởng đến đời sống người dân, môi trường cũng như hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp chân chính và ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý Nhà nước trong bảo đảm môi trường kinh doanh, Bộ trưởng Bộ Công Thương khẳng định vấn đề này có trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước về mặt hàng phân bón. Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, trong quản lý phân bón đang có sự “chia đôi” khi Bộ Công Thương quản lý phân bón vô cơ, còn Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn quản lý phân bón hữu cơ. Theo Bộ trưởng Trần Tuấn Anh, chính vì do hai bộ cùng tham gia quản lý trong khi mặt hàng phân bón có nhiều loại khác nhau và giao thoa dẫn đến sự chồng chéo quản lý nên hiệu lực và hiệu quả quản lý không bảo đảm.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cũng cho rằng, thị trường đang có quá nhiều loại phân bón: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có trên 5.000 hợp quy cho các loại phân bón hữu cơ, Bộ Công Thương có 5.700 hợp quy cho các phân bón vô cơ. Vì vậy, cơ quan quản lý Nhà nước không có đủ nguồn lực để kiểm soát chất lượng. Để khắc phục điều này, hai bộ đã có sự phối hợp làm việc và mới đây đề xuất giao cho một cơ quan duy nhất quản lý về mặt Nhà nước đối với mặt hàng phân bón. Đồng thời, Bộ trưởng cũng đề nghị hai Bộ thời gian tới sẽ tổ chức lại mặt hàng phân bón, theo hướng giới hạn lại các mặt hàng phân bón được phép sản xuất, kinh doanh trên thị trường nước ta.

Ngoài ra, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh đề nghị tăng cường các lực lượng quản lý thị trường, biên phòng, cảnh sát kinh tế để siết lại thị trường, chống phân bón giả, phân bón kém chất lượng, phân bón lậu; đồng thời sớm hoàn thiện các quy chuẩn quốc gia để quản lý sản xuất lưu hành sản phẩm phân bón, tạo điều kiện để ngành phân bón phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu phục vụ sản xuất cũng như bảo đảm môi trường ở nước ta. Có thể đầu 2017, Bộ Công Thương sẽ phối hợp với Bộ Khoa học Công nghệ ban hành 16 bộ quy chuẩn quốc gia về phân bón.

Không phát triển thủy điện bằng mọi giá

Trả lời chất vấn về vấn đề vận hành các công trình thủy điện, xử lý sai phạm trong xả lũ thủy điện của Đại biểu Trần Thị Dung (Điện Biên), Bộ trưởng Bộ Công thương cho biết, bộ đã có báo cáo, đánh giá toàn diện nội dung này với Quốc hội. Nhắc lại quan điểm chỉ đạo của Nhà nước và Chính phủ là “không phát triển thủy điện bằng mọi giá”, tuy nhiên Bộ trưởng cho biết, về cơ bản, nước ta đã khai thác hết các tiềm năng thủy điện lớn của cả nước. Bộ Công Thương đã xem xét và đánh giá lại để đưa ra khỏi quy hoạch những dự án thủy điện nhỏ không bảo đảm yêu cầu. Hiện có hơn 336 thủy điện, chức năng quản lý Nhà nước được phân bổ cho các bộ, ngành, trong đó Bộ Công Thương với vai trò là cơ quan quản lý Nhà nước đóng vai trò chủ đạo bên cạnh Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Thừa nhận có xảy ra bức xúc của người dân khi xả lũ, Bộ trưởng cho rằng, dù để được cấp giấy phép thì các dự án thủy điện đều phải đáp ứng đầy đủ ba yếu tố về an toàn nhưng qua kiểm tra cho thấy, thực tế đang tồn tại nhiều vấn đề. Đó là  do việc chấp hành quy trình máy móc, nguyên tắc khi chủ đập có thông báo trước khi xả lũ nhưng trong quy định lại không nói rõ thông báo bằng hình thức nào, nên việc thông báo không hiệu quả. Bên cạnh đó, việc diễn tập thực hiện ở địa phương không bảo đảm nên khi xảy ra vấn đề thì việc ứng phó không hiệu quả...Ngoài ra, trong quá trình thực hiện, việc dự báo thời tiết và hệ thống quan trắc của thủy điện cũng không được bảo đảm. Vì vậy, trong thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ tổng kiểm tra rà soát lại về quy trình xả lũ và phương án tham gia phối hợp phòng chống lụt bão; đánh giá lại chất lượng về phòng chống lụt bão và xả lũ; tổ chức tập huấn; làm rõ trách nhiệm của các bên để thực hiện nghiêm chế tài. Các doanh nghiệp nếu không thực hiện đúng quy định thì sẽ bị xử lý, thậm chí rút phép; bên cạnh đó cũng làm rõ trách nhiệm của chính quyền địa phương trong vấn đề phòng chống lụt bão.

Về vấn đề bán hàng đa cấp, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, đã sửa đổi, bổ sung quy định theo hướng thắt chặt hơn. Tuy nhiên qua thực hiện đã bộc lộ ra một số vấn đề như các khuôn khổ pháp lý chưa chặt chẽ, công tác quản lý bán hàng đa cấp chưa rạch ròi, bán hàng đa cấp có sức hút rất lớn bởi những hành vi biến tướng, tập trung vào lợi nhuận "khủng". Từ năm 2015, Bộ Công Thương đã phối hợp với các địa phương kiểm tra, từ đầu 2016 đã ban hành 2 chỉ thị, cùng với các địa phương kiểm tra, rút giấy phép 25 doanh nghiệp, xử phạt 14 doanh nghiệp khác. Bộ cũng đã đề nghị sửa đổi Nghị định 42 về bán hàng đa cấp theo hướng thắt chặt hơn, đồng thời tăng cường tuyên truyền để người dân hiểu rõ về lĩnh vực này.

Về quy hoạch điện quốc gia, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết quan điểm là bằng mọi giá phải bảo đảm điện cho sản xuất và sinh hoạt của người dân, phải xây dựng được sơ đồ không chỉ giải quyết được vấn đề trước mắt mà phải hướng tới sự phát triển bền vững, trên cơ sở nền năng lượng xanh và sạch. Bên cạnh nghiên cứu các cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển điện tái tạo, tiếp tục phát triển các nguồn điện cơ bản, bằng việc nâng cao chất lượng, bảo đảm công nghệ xử lý chất thải của điện than, bảo đảm vấn đề môi trường. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn điện bằng quản trị và công nghệ...

Giải trình thêm một số vấn đề có liên quan, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường đã làm rõ thêm một số vấn đề về quản lý phân bón và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp. Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường đề nghị cần định hướng lại việc sử dụng phân bón theo hướng hữu cơ, hạn chế việc sử dụng phân bón hóa học, từng bước chuyển sang nền nông nghiệp sạch, hội nhập quốc tế. Bên cạnh đó, việc quản lý phân bón cũng cần có sự điều chỉnh theo hướng chuyển trạng thái từ quản lý theo danh mục, sang quản lý theo tiêu chuẩn, quy chuẩn. Theo đó, phải có một bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn để quản lý, đồng thời sắp xếp lại hệ thống cơ quan quản lý nhà nước về phân bón, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để hoạt động cho tốt hơn.. Về xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp, Bộ trưởng nhấn mạnh trong thời gian tới cần cải tạo nguồn giống, sản xuất thức ăn chăn nuôi, xây dựng chuỗi chăn nuôi, tiêu thụ nông sản, chuyển đổi cơ cấu sản xuất, tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ trong nông nghiệp... nhằm bảo đảm có lợi nhất cho hoạt động sản xuất nông nghiệp trong tương lai.

* Chiều nay, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà sẽ tập trung làm rõ: Việc thực hiện chính sách, pháp luật về xử lý chất thải của các cơ sở công nghiệp, dịch vụ, làng nghề, khu dân cư; xử lý trách nhiệm đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân vi phạm pháp luật trong các dự án để xảy ra sự cố môi trường; giải pháp thích ứng với biến đổi khí hậu; việc quản lý, khai thác tài nguyên, khoáng sản.

Phiên chất vấn và trả lời chất vấn được phát phát thanh và truyền hình trực tiếp để cử tri và nhân dân cả nước theo dõi. 

NGUYỄN THẢO