Phóng viên (PV): Độc lập, tự chủ, hòa bình và hội nhập là quan điểm xuyên suốt trong đường lối đối ngoại của Đảng, Nhà nước ta. Điều này đã được cụ thể hóa và triển khai trên thực tế trong lĩnh vực quốc phòng như thế nào, thưa ông? 

GS, TS Phạm Quang Minh: Thời gian qua, ĐNQP của Việt Nam đã góp phần thiết thực vào duy trì hòa bình, ổn định, an ninh tại khu vực và trên thế giới. Một trong những dấu ấn nổi bật là sự tham gia tích cực, hiệu quả của Việt Nam vào hoạt động Gìn giữ hòa bình (GGHB) Liên hợp quốc (LHQ). Cựu Tổng thư ký LHQ Ban Ki-moon từng bày tỏ xin được nghiêng mình, cúi đầu trước những người lính Việt Nam dũng cảm đã đi một quãng đường rất dài, xa gia đình, đến một khu vực khác trên thế giới để giúp những con người khốn khổ. Đối với kết quả mà các sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam đã làm trong lĩnh vực hoạt động GGHB LHQ, ông khẳng định chỉ có một từ để nói, đó là “Tuyệt vời!”.

 GS, TS Phạm Quang Minh.

Sau khi trở thành thành viên của ASEAN, Việt Nam từng bước chủ động tham gia và có nhiều đóng góp quan trọng vào các cơ chế hợp tác của khu vực. ĐNQP đa phương của Việt Nam đã không ngừng được mở rộng, nâng tầm và phát triển. Cùng với các hoạt động đa phương, hợp tác quốc phòng (HTQP) song phương cũng được chúng ta triển khai tích cực với từng đối tác cụ thể, bám sát các điều lệ và thỏa thuận quốc tế, từ trao đổi đoàn cấp cao, hợp tác ứng phó với các vấn đề an ninh phi truyền thống, khắc phục hậu quả sau chiến tranh, an ninh biển...

Có thể thấy, những kết quả quan trọng và tinh thần tích cực, chủ động của Việt Nam trên các kênh quốc phòng đa phương và song phương đều nhằm thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế của Đảng, Nhà nước.

PV: Từ đầu năm đến nay, quân đội đã triển khai nhiều hoạt động ĐNQP quan trọng, đặc biệt là đã đón lãnh đạo Bộ Quốc phòng một số nước tới thăm. Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa của những chuyến thăm này?

GS, TS Phạm Quang Minh: Khắc phục khó khăn do đại dịch Covid-19 gây ra, Quân đội ta đã triển khai thành công nhiều hoạt động đối ngoại quan trọng. Với Trung Quốc, tháng 4-2021, chúng ta đã tổ chức thành công Giao lưu Hữu nghị Quốc phòng Biên giới Việt-Trung lần thứ 6, Đối thoại Chính sách Quốc phòng cấp thứ trưởng lần thứ 7, đón Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc thăm chính thức Việt Nam. Bên cạnh đó, Bộ Quốc phòng Việt Nam và Bộ Công an Trung Quốc đã ký thỏa thuận hợp tác về việc thiết lập cơ chế phối hợp thực thi pháp luật 3 cấp trong kiểm soát biên phòng khu vực cửa khẩu và quản lý biên giới đất liền (tháng 2-2021).

Với Lào, Bộ trưởng Quốc phòng hai nước đã tổ chức hội đàm trực tuyến (tháng 5-2021) và hội kiến (tháng 6-2021) nhằm thúc đẩy HTQP song phương đi vào chiều sâu. Với Campuchia, ngay từ đầu năm, Bộ Quốc phòng hai nước đã ký kế hoạch hợp tác năm 2021. Tháng 5-2021, Bộ trưởng Quốc phòng hai nước đã hội đàm trực tuyến, dự Lễ cắt băng khánh thành Cụm công trình lưu niệm hành trình cứu nước của Thủ tướng Campuchia Hun Sen tại tỉnh Bình Phước (tháng 6-2021).

Vừa qua, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland đã sang thăm chính thức Việt Nam và tới đây là chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin.

Có thể nói, các chuyến thăm này không phải ngẫu nhiên mà là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố. Trong đó, đầu tiên phải kể đến là vị trí quan trọng của Việt Nam trong chiến lược quốc phòng, an ninh ở khu vực. Đây là cơ hội tốt để Việt Nam nâng cao vị thế và năng lực, phục vụ mục đích phát triển và hội nhập. Chúng ta kiên trì độc lập, tự chủ nhưng cũng không bỏ lỡ cơ hội để phát triển.

Bên cạnh đó, cần phải thấy, trên thực tế, HTQP, an ninh ngày càng có vai trò quan trọng, nhất là trong đối phó với các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống đang gia tăng. Thông qua các hợp tác, Việt Nam có thể nâng cao được năng lực, phục vụ hiệu quả sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đóng góp cho hòa bình, ổn định ở khu vực.

PV: Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin được cho là nhằm thúc đẩy quan hệ đối tác toàn diện giữa hai nước, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng. Ông nhìn nhận thế nào về ý kiến này? 

GS, TS Phạm Quang Minh: Chuyến thăm của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ thể hiện nhận thức của chính quyền Tổng thống Joe Biden về tầm quan trọng của Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng. Qua đó cũng cho thấy uy tín và vị thế ngày càng cao của Việt Nam trong cục diện chính trị-an ninh khu vực và thế giới.

Trong 35 năm qua, Việt Nam đã thực hiện thắng lợi đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ. Tôi cho rằng, Hoa Kỳ đánh giá cao lập trường độc lập, tự chủ của Việt Nam, coi Việt Nam như một đối tác tin cậy, có tinh thần tự lực, tự cường. Việt Nam cũng chắc chắn không bao giờ có thể hợp tác với một đối tác không tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, không thực sự tôn trọng nguyên tắc bình đẳng và cùng có lợi. Trong thế giới hiện đại, không bao giờ được phép chỉ trông chờ vào sự giúp đỡ từ bên ngoài. Bài học lịch sử đã chỉ ra rằng phải tự lực cánh sinh, dựa vào sức mình là chính mới có thể tồn tại và phát triển.

PV: Hợp tác khắc phục hậu quả sau chiến tranh đóng vai trò quan trọng trong quan hệ song phương Việt Nam-Hoa Kỳ, ông đánh giá thế nào về kết quả hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực này?   

GS, TS Phạm Quang Minh: Khắc phục hậu quả sau chiến tranh luôn là đề tài gây chú ý trong quan hệ song phương Việt Nam-Hoa Kỳ, đã có lúc từng là lực cản rất lớn. Tuy nhiên, những năm gần đây, hợp tác trong lĩnh vực này đã có nhiều bước tiến. Khắc phục hậu quả sau chiến tranh chắc chắn sẽ là lĩnh vực mà hai bên có thể tiếp tục hợp tác vì mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam. Tuy nhiên, hai bên không nên để “bóng đen quá khứ” bao phủ lên những vấn đề thời sự của hiện tại và những cơ hội hợp tác khác trong tương lai.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

VĂN DUYÊN (thực hiện)