Người thực hiện sứ mệnh cao cả đó chính là thợ máy trẻ người Việt-Tôn Đức Thắng, người sau này trở thành Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Cuộc binh biến trên chiến hạm France ngày đó trở thành khúc hùng ca trên Hắc Hải.

Người lính Việt trong hải quân Pháp

Năm 1917, sau khi Cách mạng Tháng Mười Nga thành công, 14 nước đế quốc cấu kết với bọn phản động trong nước Nga âm mưu tiêu diệt chính quyền Xô viết. Ngày 16-4-1919, mặc dù Chiến tranh thế giới thứ nhất đã kết thúc, Chính phủ Pháp vẫn điều động một hạm đội gồm 5 chiến hạm, trong đó có chiến hạm France vào Hắc Hải để cùng với các đế quốc khác chống lại nước Nga Xô viết non trẻ. Các chiến hạm được lệnh vượt qua eo biển Dardanelles tiến vào Hắc Hải và bắn phá hải cảng Sevastopol. Trong số những thủy thủ làm việc trên chiến hạm France có một thợ máy trẻ người Việt Nam tên là Tôn Đức Thắng.

Chiến hạm France là tàu tuần dương bọc thép thuộc loại hiện đại nhất của Pháp lúc bấy giờ. Trên tàu có rất nhiều binh sĩ và thợ máy của rất nhiều dân tộc và giai cấp. Có thể nói, về mặt xã hội trên chiến hạm France là một hình ảnh thu nhỏ của nước Pháp. Sống trên chiến hạm, Tôn Đức Thắng có những người bạn mới. Trước hết là những người lính thuộc địa. Tôn Đức Thắng đồng cảm với những người lính thuộc địa vì họ bị bọn chỉ huy phân biệt đối xử với những người lính Pháp chính quốc. Còn đối với những người lính thợ Pháp, qua họ, Tôn Đức Thắng biết được rất nhiều điều, như: Giai cấp vô sản, đoàn kết quốc tế và đặc biệt là tổ chức Công hội ở Pháp, một tổ chức đoàn kết, bênh vực quyền lợi cho công nhân, thợ thuyền lao động.

Cuối năm 1918, binh lính trên chiến hạm France vui mừng khi nhận được tin hòa ước chấm dứt chiến tranh đã được ký kết giữa Pháp và Đức, nhưng đồng thời họ lại nhận được lệnh chiến hạm France phải đến Hắc Hải để can thiệp vũ trang vào nước Nga Xô viết.

Chủ tịch Hồ Chí Minh và đồng chí Tôn Đức Thắng tiếp Tổng thống Cộng hòa Guinea Sékou Touré thăm Việt Nam, năm 1960. Ảnh tư liệu.

Theo tờ Sputnik của Nga, tháng 4-1919, chiến hạm France đến hải cảng Odessa, sau đó tới vùng biển Sevastopol. “Các quốc gia đế quốc đã chuẩn bị một chiến dịch quân sự trên biên giới phía Nam của Nga Xô viết để hỗ trợ các thế lực phản cách mạng. Tại thành phố Odessa, một ủy ban cách mạng liên lạc với thủy thủ Pháp đã được thành lập. Nhiều người trong số họ ủng hộ lý tưởng của cuộc cách mạng Nga và không muốn tham gia vào chiến dịch chống phá cách mạng. Các thành viên của ủy ban thậm chí đã lên các tàu Pháp, tiến hành công tác tuyên truyền cho thủy thủ. Một trong những người tích cực ủng hộ cách mạng Nga là thợ máy trẻ Tôn Đức Thắng, người lính Việt Nam trong hải quân Pháp”, tờ Sputnik cho hay.

Cuộc binh biến trên biển

Nắm rõ ý đồ của các nước đế quốc, Tôn Đức Thắng cùng anh em binh lính trên tàu quyết định phản chiến. Đối với họ, cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất đã vô lý thì cuộc vũ trang can thiệp này càng vô lý hơn.

Trong những ngày tháng 4-1919 căng thẳng đó, ngồi trong buồng máy của chiến hạm, nghe những loạt pháo rung chuyển cả thân tàu, Tôn Đức Thắng vô cùng bứt rứt. “Bịt các họng súng lại! Những người trên đất Nga là người ruột thịt, là bạn thợ, là những bà mẹ, những người chị và trẻ em vô tội…”, Tôn Đức Thắng hét lên.

 Tinh thần xúc động mãnh liệt, Tôn Đức Thắng đến gặp Jean, một thủy thủ và là thành viên Ủy ban cách mạng trên chiến hạm. “Chúng tôi chờ mệnh lệnh của Ủy ban cách mạng trên tàu để nhất loạt hành động”, Tôn Đức Thắng nói. Jean nắm chặt bàn tay Tôn Đức Thắng, trịnh trọng giao nhiệm vụ: “Ngày mai, trước khi mít tinh, anh ra kéo cờ đỏ. Kéo cờ đỏ để chiến hạm Hồng quân biết chúng ta là bạn chứ không phải là kẻ thù”. Tôn Đức Thắng nhận mệnh lệnh với lòng bồi hồi, xúc động.

8 giờ sáng 20-4-1919, tiếng kèn tập hợp nghiêm trang nổi lên. Trong không khí thanh bình của buổi sáng đẹp trời, một cảnh tượng diễn ra đột ngột không thể nào quên được: Lá cờ đỏ từ tay anh lính thợ Tôn Đức Thắng đã kéo lên, vút cao trên cột cờ chiến hạm, phất phới tung bay trong nắng sớm! Hầu hết những người lính tập hợp đã nghiêm trang hát Quốc tế ca. “Điều này báo hiệu sự khởi đầu cuộc nổi dậy trên tất cả các tàu chiến của Pháp. Các thủy thủ đòi chính phủ Pháp ra chỉ thị để đoàn tàu chiến quay về nước ngay. Cuộc phản chiến thắng lợi, chính phủ Pháp buộc phải rút toàn bộ hạm đội về nước. Vào đầu tháng 5, hạm đội Pháp đã rời khỏi Hắc Hải”, tờ Sputnik cho hay.

Cuộc binh biến ở Hắc Hải của binh lính và công nhân trên chiến hạm France đã giáng một đòn quyết định làm thất bại chính sách xâm lược, hiếu chiến của chủ nghĩa đế quốc. Dù kéo cờ phản chiến chỉ là hành động tượng trưng, song hành động lịch sử ấy đã được trao vào tay một người Việt Nam, một công dân của một thuộc địa xa xôi của nước Pháp.

Sự kiện kéo cờ phản chiến ở Hắc Hải đánh dấu bước ngoặt trong chuyển biến tư tưởng của Tôn Đức Thắng, từ chủ nghĩa yêu nước bắt đầu chuyển sang lập trường cách mạng vô sản. Sau này, khi đã trở thành nhà lãnh đạo của Việt Nam, Bác Tôn hồi tưởng lại và khẳng định: “Tôi tin rằng, bất cứ người Việt Nam yêu nước nào có mặt trong những giây phút lịch sử đó ở Hắc Hải cũng không thể hành động khác như tôi đã làm. Bởi vì yêu Tổ quốc và căm thù bọn đế quốc-trước hết, đó là yêu Cách mạng Tháng Mười và căm thù những kẻ chống lại nó”.

 BÌNH NGUYÊN