Hơn 191.000 cử nhân thất nghiệp do đâu?
Đó là câu hỏi được nhiều đại biểu (ĐB) tập trung chất vấn lãnh đạo ngành giáo dục. Đại biểu (ĐB) Cao Thị Xuân (Thanh Hóa) cho biết, đến nay có hơn 191.000 sinh viên ra trường không có việc làm, gây lãng phí cho dân, cho nước. Vậy trách nhiệm của Bộ trưởng đến đâu khi xảy ra tình trạng trên và giải pháp nào sẽ được tân bộ trưởng hướng tới trong thời gian tới?
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ. Ảnh: TTXVN
Chung ý kiến, ĐB Nguyễn Sỹ Cương (Ninh Thuận) và ĐB Hồ Thị Minh (Quảng Trị) cho rằng, trong khi địa phương đang có trường trung cấp, cao đẳng vẫn đào tạo nhờ ngân sách, vậy Bộ trưởng có giải pháp gì để tránh lãng phí kinh phí và nguồn lực được đào tạo; có nên duy trì cách thức đào tạo hiện nay?
Thừa nhận trách nhiệm rất lớn của ngành trong việc để một số lượng lớn sinh viên ra trường không có việc làm, tuy nhiên Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho rằng không phải sinh viên nào ra trường cũng có việc làm, ngay cả Đại học Harvad cũng vậy. Phải có một thời gian, phải đào tạo bổ sung mới thích ứng với điều kiện công việc, chứ không phải đào tạo lại.
Bộ trưởng cho hay, theo thống kê các trường đại học (ĐH), mỗi năm có khoảng 80% sinh viên ra trường có việc làm. Tuy nhiên, nhìn kỹ vào số sinh viên có việc làm ngay hoặc thất nghiệp ngắn hạn rơi vào các trường đại học tốp trên, là những trường có bề dày, có kinh nghiệm. Còn phần lớn sinh viên chưa có việc làm hoặc thất nghiệp lâu rơi vào những trường ĐH có điều kiện đảm bảo yếu, phần lớn mới thành lập.
Nhận thức rất rõ vấn đề này, Bộ GD&ĐT đang cố gắng, tới đây sẽ làm rất mạnh điều chỉnh mạng lưới các trường đại học, áp dụng các chuẩn đảm bảo điều kiện trường để làm sao những trường mới mở, điều kiện yếu kém được hỗ trợ theo hướng hoặc thành phân hiệu hoặc thành một trường thành viên của trường ĐH lớn. Như trường ĐH ở An Giang là trường địa phương, sắp tới Bộ sẽ có hướng dẫn để trở thành trường phân hiệu hoặc một trường thành viên của ĐH Quốc gia TP Hồ Chí Minh nhằm nâng cao chất lượng. Hay một số tỉnh như Lào Cai sẽ không nâng cấp các trường trung cấp, cao đẳng thành đại học, mà phải lập phân hiệu trước, sau đó phát triển, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nêu giải pháp.
Cùng với đó, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT cũng cho biết sẽ quy hoạch lại mạng lưới và hình thành nhóm các trường chất lượng. Đối với ĐH tập trung ở trung ương hoặc ở các vùng miền, không nên mở ở địa phương vì quy mô quá nhỏ, chất lượng không đảm bảo.
Ngoài ra, Bộ GD&ĐT cũng có nhiều giải pháp khác như hiện các trường sư phạm thừa thiếu cục bộ rất nhiều, số sinh viên sư phạm ra trường theo thống kê khoảng 70.000 em mỗi năm. Căn cứ vào nhu cầu của giáo viên từng bậc học thì Bộ rà soát lại, áp dụng chuẩn và có đào tạo bổ sung để cố gắng làm sao sử dụng số giáo viên hiện có theo chuẩn để không lãng phí, để tạo điều kiện có được việc làm đúng nghề học.
Liên quan đến vấn đề sinh viên thất nghiệp và giải đáp câu hỏi của ĐB Lê Minh Chuẩn (Quảng Ninh) về chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam đứng 11/12 quốc gia ở châu Á được WB khảo sát, cũng như tình trạng “thừa thầy thiếu thợ” như hiện nay, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ thừa nhận một nguyên nhân rất quan trọng dẫn tới chất lượng giáo dục không đạt được yêu cầu thị trường hiện nay chương trình học còn quá chú trọng đến kiến thức kỹ năng mà chưa chú trọng kỹ năng thực tế, nên xét về khối lượng kiến thức thì các em không phải thấp nhưng thiếu kiến thức thực tế và trình độ ngoại ngữ chưa cao, dẫn tới không đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động.
Trước vấn đề này, Bộ đã chi đạo các cơ sở điều chỉnh lại chương trình nội dung theo hướng bám sát thực tiễn và phải phải tham khảo ý kiến nhà tuyển dụng khi mở chương trình đào tạo.
Còn phân luồng, trong nhưng năm gần đây Bộ cố gắng nhưng kết quả cũng rất hạn chế. Tới đây, Bộ GD&ĐT sẽ đẩy mạnh sự phối hợp với các bộ khác, đặc biệt là Bộ Lao động -Thương binh và Xã hội để làm công tác phân luồng, dự báo thị trường lao động.
Vừa qua, việc bố trí và điều kiện giảng dạy trong trường học từ cấp THCS lên THPT chưa tương thích và chưa làm được chức năng phân luông, dẫn đến 70% học sinh tốt nghiệp THCS vào THPT, chỉ có 5% bước vào học nghề. Nhận thức rõ vấn đề này, Bộ GD&ĐT coi giải pháp xây dựng chương trình phổ thông và sách giáo khoa đóng vai trò rất quan trọng, đặc biệt đối với THPT, đây là bậc giáo dục hướng nghiệp rất rõ nét. Bên cạnh đó, Thủ tướng vừa ban hành khung hệ thống giáo dục quốc dân, được chuyên gia đánh giá cao. Giữa giáo dục nghề nghiệp và hệ thống giáo dục khác đã có liên thông với nhau. Tôi tin rằng với những giải pháp và chỉ đạo sắp tới, tính phân luồng sẽ chủ động chứ không mang tính “tự nhiên” như hiện nay, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ tin tưởng.
Đề án Ngoại ngữ cần bám sát thực tế
Trả lời ngắn gọn, trực tiếp vào vấn đề ĐB Dương Minh Ánh (Hà Nội) quan tâm, đó là đến năm 2020, Đề án dạy học ngoại ngữ quốc gia trong hệ thống giáo dục quốc dân có đạt mục tiêu như mong muốn đề ra? Đòi hỏi ngoại ngữ sinh viên cao hơn giáo viên có nghịch lý không?, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho rằng không thể đạt mục tiêu.
ĐB Dương Minh Ánh (Hà Nội). Ảnh: quochoi.vn
Lý giải cho vấn đề này, Bộ trưởng cho biết dạy và học ngoại ngữ có tính chất lâu dài, đây là nhiệm vụ không chỉ trước kia, bây giờ mà còn tiếp tục liên quan đến nhiều nhóm đối tượng khác nhau. Để đạt mục tiêu như đề án mong muốn cần thời gian và chi phí rất lớn. Khi xây dựng đề án đã đưa ra lộ trình và quyết tâm cao, nhưng khi thực hiện gặp vấn đề về chuẩn bị, thời gian, kinh phí. Với tư cách là lãnh đạo ngành chúng tôi nhận trách nhiệm, là khi xây dựng đề án phải hết sức thiết thực, khả thi, bám sát thực hiện.
Để giải quyết, gần đây Bộ đã rà soát để điều chỉnh về cách tiếp cận, sau đó mới đến mục tiêu. Cần làm rõ là Đề án 2020 không phải chịu trách nhiệm đào tạo ngoại ngữ cho tất cả đối tượng, vì như thế không khả thi.
Còn về khâu chuẩn bị về năng lực giáo viên qua rà soát là chưa đạt, do đó Bộ cũng đã nghiêm túc rút kinh nghiệm để khắc phụ thực trạng này, tập trung đào tạo cho giáo viên. Về chương trình nội dung phải thống nhất, biên soạn hệ thống, trong đó tính hội nhập quốc tế chứ không phải biên soạn theo năng lực các thầy các cô.
Phương thức để tổ chức giảng dạy không nhất thiết phải có bằng cấp mà ai cũng có quyền và được hưởng thành quả hội nhập, được học. Do đó, phương thức được thiết kế phù hợp, đẩy mạnh xã hội hóa dạy, học ngoại ngữ, là tâm điểm tạo ra môi trường, động lực. Với cách tiếp cận đó đã điều chỉnh lại và sắp tới trình Chính phủ. Cũng cần thấy rằng giai đoạn đầu thực hiện đề án đã đạt được nhiều kết quả, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nêu.
Giảm áp lực, tốn kém trong kỳ thi THPT quốc gia
Trả lời câu hỏi của ĐB Nguyễn Trường Giang (Đắc Nông) về kỳ thi THPT quốc gia, rằng liệu thi trắc nghiệm có ảnh hưởng gì đến chất lượng kỳ thi, cũng như ảnh hưởng đến việc dạy và học cấp phổ thông. Bộ có biện pháp gì để tránh tiêu cực trong thi cử?
Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ khẳng định thi là phương thức kiểm tra kiến thức, do đó có thể thi tự luận hay trắc nghiệm. Mặt khác phương thức nào cũng có cái hay và hạn chế, do đó tùy thuộc vào mục đích và điều kiện của kỳ thi để lựa chọn. Kỳ thi THPT quốc gia với mục đích kiểm tra kiến thức cơ bản phổ thông, đảm bảo tính toàn diện, minh bạch, khách quan. Đặc biệt kỳ thi này với số lượng thí sinh rất đông, hàng triệu em, nên hình thức thi trắc nghiệm khách quan là phù hợp.
Việc thi trắc nghiệm đã được cân nhắc rất kỹ, phần lớn chuyên gia nhất trí vì đánh giá được số lớn hàng triệu em, kiểm tra được kiến thức toàn diện. Các nước cũng làm như vậy như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước tiên tiến áp dụng công nghệ. Đây là trắc nghiệm khách quan và chuẩn hoá, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết.
Làm rõ hơn thắc mắc của ĐB Triệu Thị Thu Phương (Bắc Kạn) về tính ổn định của kỳ thi quốc gia, Bộ trưởng cho biết về nội dung phương thức thi là tương đối ổn định. Tuy nhiên, trong quá trình đổi mới, cần gắn với chương trình sách giáo khoa. Bộ sẽ rút kinh nghiệm để có sự chuẩn bị, truyền thông tốt hơn, để xã hội biết, đồng hành.
Về giải pháp thi, học sinh phổ thông học môn nào thi môn đó, đánh giá toàn diện. Bởi vậy năm nay đã đưa vào môn Giáo dục công dân và với phương thức thi mới này, môn Lịch sử đã có nhiều em lựa chọn.
Bộ trưởng khẳng định thi thế có gây áp lực, tuy nhiên, kiến thức chỉ tập trung ở lớp 12, ba môn thi trong 1 bài thi đã được cân nhắc mức độ khó. Để học sinh làm quen với cách thi, Bộ đã công bố đề thi minh họa và các cháu làm được tốt, độ khó của câu hỏi phù hợp với điều kiện hiện nay. Như vậy, áp lực thi cử này chấp nhận được, tuy nhiên bộ sẽ lưu ý để giảm áp lực cho thầy và trò trong thời gian tới đây, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết.
Bộ trưởng cũng khẳng định, thi trắc nghiệm hay tự luận học sinh đều phải nhớ. Trắc nghiệm không phải là những câu hỏi tìm ra sự đúng sai mà đòi hỏi tính tư duy của học sinh rất cao. Trong phòng thi, mỗi thí sinh có một đề khác nhau, chấm bằng máy, nên có thể khẳng định được tính minh bạch, khách quan của kỳ thi. Phương thức này đã được thử nghiệm nhiều năm ở Trường ĐH Quốc gia Hà Nội và cho kết quả tối ưu. Hiện việc triển khai về các trường, các nơi về cơ bản là tốt, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ cho biết.
THU HÀ