Bóng đá thực ra chỉ là một môn thể thao. Thế nhưng, nó đã phản ánh trực diện nhất, rõ ràng nhất năng lực, phẩm chất và ý chí của người Việt trong cuộc cạnh tranh không khoan nhượng để vươn lên giành vị trí xứng đáng hơn.

Và bóng đá mới chỉ là một sự khởi đầu. Không chỉ trong bóng đá và không chỉ ở Đông Nam Á mà thành tích chúng ta chống lại đại dịch Covid-19 được thế giới ghi nhận. Nhờ khống chế thành công đại dịch, chúng ta đã cứu vãn được nền kinh tế. Kinh tế năm 2020 vẫn tăng trưởng ở mức 2,91%. Trong khi đa số nền kinh tế các nước trên thế giới đều tăng trưởng âm vì tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19, thì đây là mức tăng trưởng đầy ấn tượng và thuộc nhóm đứng đầu thế giới.

Đội tuyển bóng đá nam ăn mừng chiến thắng tại trận chung kết SEA Games 30, năm 2019. Ảnh: TRỌNG HẢI

Tất nhiên, những thành tựu vừa qua mới chỉ là những cánh én đầu tiên báo hiệu một mùa xuân đang tới. Để có được một mùa xuân tràn ngập hạnh phúc và thịnh vượng, chúng ta sẽ còn phải phấn đấu nhiều hơn nữa.

Trước hết, phải phát huy sức mạnh thể chế mà chúng ta đang có. Với nguyên tắc quyền lực nhà nước là tập trung, thống nhất, chính quyền Trung ương đã có đủ sức mạnh và có đủ thẩm quyền để ban hành quyết định chính xác, nhanh chóng cho toàn hệ thống. Đây là một ưu thế rất lớn trong cuộc chiến chống dịch. Tuy nhiên, điểm cần nhấn mạnh ở đây là sức mạnh của quyền lực tập trung, thống nhất phải gắn với sức mạnh của kỹ trị. Trong cuộc chiến chống lại đại dịch, các quyết định của chính quyền Trung ương được ban hành không chỉ nhanh chóng, quyết đáp mà còn đúng đắn về mặt kỹ thuật. Điều này đạt được là nhờ tham mưu trực tiếp cho Thủ tướng, cho Ban chỉ đạo quốc gia là những chuyên gia hàng đầu về dịch tễ học của Việt Nam. Tập trung, thống nhất ở đây không chỉ là về quyền lực chính trị mà còn cả về quyền lực kỹ trị.

Thứ hai, kiên trì mô hình nhà nước kiến tạo phát triển. Đây là mô hình sẽ giúp Việt Nam cất cánh và “hóa rồng” như hầu hết các nước Đông Bắc Á. Thật ra, kể từ Đại hội VI của Đảng, chúng ta đã thật sự từ bỏ mô hình nhà nước kế hoạch hóa tập trung mà đi theo mô hình nhà nước kiến tạo phát triển. Đảng và Nhà nước đã đề ra đường lối công nghiệp hóa đất nước, đã công nhận cơ chế thị trường, nhưng vẫn coi trọng vai trò quản lý của Nhà nước. Như vậy, tất cả các phần cấu thành quan trọng của một nhà nước kiến tạo phát triển đều đã được khẳng định trong đường lối phát triển của chúng ta. Có lẽ vì thế, kinh tế nước ta đã có sự phát triển khá ngoạn mục trong thời gian vừa qua. Vấn đề là phải kiên định mô hình này, tránh việc tiếp thu và thúc đẩy quá nhiều những cải cách theo mô hình nhà nước điều chỉnh.

Thứ ba, theo mô hình nhà nước kiến tạo phát triển thì phải ưu tiên, phải tạo điều kiện cho các doanh nghiệp trong nước phát triển. Không có được một đội ngũ các doanh nghiệp trong nước hùng mạnh và phát triển, chúng ta khó lòng có được sự độc lập và tự chủ về kinh tế.

Đối với các doanh nghiệp trong nước, trước khi chinh phục khách hàng thế giới, hàng Việt Nam phải chinh phục được người Việt Nam. Cuộc vận động “Hàng Việt Nam chinh phục người Việt Nam” là rất quan trọng. Để chinh phục người Việt, trước hết, các doanh nghiệp Việt Nam phải quan tâm hơn nữa đến chất lượng của hàng hóa và dịch vụ mà mình cung cấp. Hãy học tập tinh thần của các doanh nghiệp Nhật Bản. Đối với các doanh nghiệp Nhật Bản, sản phẩm gì tốt nhất là phải bán ở trong nước và dành cho người Nhật. Chính vì thế, ở Nhật Bản, hàng hóa bán ở trong nước đương nhiên bao giờ cũng có chất lượng cao hơn hàng hóa xuất khẩu. Ở Việt Nam ta, trong suốt thời gian qua, mọi chuyện có vẻ như lại xảy ra theo chiều ngược lại: Cái gì tốt hơn thì xuất khẩu, cái gì kém chất lượng hơn thì để tiêu dùng trong nước. Hệ quả tất yếu của cách làm này là thói quen sính hàng ngoại của người Việt. Thói quen sính hàng ngoại đến lượt mình lại làm cho các doanh nghiệp Việt đánh mất thị phần ở ngay chính sân nhà. Hãy phục vụ người tiêu dùng trong nước trước tiên! Hãy cung cấp hàng hóa và dịch vụ chất lượng cao cho người tiêu dùng trong nước trước tiên! Đó phải là phương châm hành động của các doanh nghiệp Việt trong thời gian tới.

Ngoài ra, để chinh phục được người Việt, thì thay đổi triết lý kinh doanh là rất quan trọng. Kinh doanh là để tìm kiếm lợi nhuận thì ai cũng biết. Nhưng kinh doanh để phụng sự người Việt mới mang lại sức mạnh tinh thần to lớn cho các doanh nghiệp. Lợi nhuận sẽ đến nhờ vào tinh thần phụng sự người tiêu dùng Việt này. Và đây lại chính là nền tảng để lợi nhuận đến một cách chắc chắn và bền vững nhất.

Thứ tư, phải đổi mới và sáng tạo không ngừng để nâng cao năng lực cạnh tranh và vươn lên phía trước. Ở đây, quan trọng là khắc phục các trở ngại đang cản đường chúng ta.

Trở ngại thứ nhất là chủ nghĩa giáo điều. Chủ nghĩa giáo điều làm tê liệt khả năng đổi mới tư duy. Nghĩa là chúng ta không bao giờ dám nghĩ khác với những giáo điều đã được đóng gói sẵn và đông lạnh sẵn. Mà không nghĩ khác thì cũng không thể làm khác. Đổi mới, sáng tạo vì vậy chính là quá trình giải phóng đất nước thoát khỏi những giáo điều xưa cũ. Thực tế 35 năm đổi mới vừa qua cho thấy, các giáo điều này được tháo gỡ đến đâu thì đất nước ta phát triển vượt bậc đến đấy.

Trở ngại thứ hai là nạn hàng nhái, hàng giả tràn lan. Tiền đầu tư cho việc phát triển sản phẩm mới chưa kịp thu hồi, thì mẫu mã sản phẩm đã bị ăn cắp, các sản phẩm giả đã được bán tràn lan trên thị trường. Trong trường hợp như vậy, nếu doanh nghiệp không bị phá sản thì cũng chẳng còn nhuệ khí để tiếp tục đổi mới và sáng tạo nữa.

Trở ngại thứ ba là chủ nghĩa tư bản thân hữu. Chủ nghĩa tư bản thân hữu đang triệt tiêu động lực cạnh tranh. Không có cạnh tranh, không có nhu cầu phải đổi mới và sáng tạo. Chủ nghĩa tư bản thân hữu là thuật ngữ dùng để chỉ một nền kinh tế mà trong đó thành tích kinh doanh phụ thuộc vào quan hệ thân hữu với các quan chức nhà nước. Có quan hệ là có hợp đồng, có quyền tiếp cận thị trường, tiếp cận đất đai, tài nguyên, tiếp cận tài chính và các nguồn lực khác. Không có quan hệ, thì cho dù có đổi mới, sáng tạo đến mấy cũng sẽ thua cuộc. Như vậy, thì khuyến khích là đầu tư vào quan hệ với các quan chức hay vào đổi mới và sáng tạo?

Một năm mới đã bắt đầu. Khát vọng vươn lên sẽ dẫn dắt mọi cố gắng của toàn Đảng, toàn dân ta trong năm mới Tân Sửu 2021. Với tinh thần của bóng đá Việt, của cuộc chiến phòng, chống Covid-19, chúng ta nhất định sẽ không ngừng vươn lên, vượt qua mọi trở ngại, cạnh tranh ngang ngửa với các nước khác trên thế giới.

TS NGUYỄN SĨ DŨNG