Sau khi Nguyễn Văn Thiệu, Cao Văn Viên và nhiều quan chức cao cấp của chính quyền Sài Gòn chạy ra nước ngoài, một số tướng lĩnh chóp bu của quân đội Sài Gòn xúc tiến chiếm ghế tổng thống nhưng toan tính ấy không nhận được sự ủng hộ của Mỹ và Pháp... Vào lúc này, ta hình thành thế bao vây Sài Gòn từ 5 hướng: Hướng Tây Bắc - Quân đoàn 3; hướng Bắc - Quân đoàn 1; hướng Đông Nam - Quân đoàn 2; hướng Đông - Quân đoàn 4; hướng Tây và Tây Nam - Đoàn 232 và Sư đoàn 8 (Quân khu 8). Các cánh quân của ta đã tập kết tại các bàn đạp tiến công.
Sáng ngày 26-4-1975, bộ phận tiền phương của Bộ Chỉ huy Chiến dịch Hồ Chí Minh chuyển xuống Căm Xe, phía bắc Dầu Tiếng. 17 giờ ngày 26-4-1975, chiến dịch Hồ Chí Minh bắt đầu.
Các binh đoàn tham gia chiến dịch trên 5 hướng tiến công tuyến phòng thủ vùng ven, phá vỡ các mắt xích phòng thủ vòng ngoài của quân đội Sài Gòn, cắt đứt giao thông đường bộ, đường thủy xuống đồng bằng sông Cửu Long và ra biển, khống chế các sân bay Biên Hòa, Tân Sơn Nhất, Trà Nóc (Cần Thơ), chế áp các trận địa pháo quan trọng, vây ép Sài Gòn trên tất cả các hướng, không cho các sư đoàn chủ lực quân đội Sài Gòn co cụm về vùng ven và nội đô, tạo điều kiện cho bước kế tiếp tiến công đồng loạt vào sào huyệt đối phương.
Ở hướng Đông và Đông Nam, 18 giờ ngày 26-4-1975, sau màn hỏa lực bắn phá dồn dập của hàng chục trận địa pháo binh dội xuống mục tiêu địch ở Trảng Bom, Hố Nai, Biên Hòa, Nước Trong, Long Thành, Đức Thạnh, Bà Rịa, các sư đoàn bộ binh của Quân đoàn 4 và Quân đoàn 2 bắt đầu mở cuộc tiến công.
Trên khu vực Quân đoàn 4 (hướng Đông), Sư đoàn Bộ binh 341 được tăng cường 1 tiểu đoàn xe tăng, 1 tiểu đoàn pháo cao xạ hỗn hợp và hỏa lực chiến thuật cấp trung đoàn, tiểu đoàn, do Đại tá Trần Văn Trân làm Sư đoàn trưởng, Đại tá Nguyễn Đô làm Chính ủy trực tiếp chỉ huy, nổ súng đánh chiếm yếu khu Trảng Bom - mắt xích trọng yếu trên tuyến phòng ngự phía trước của đối phương. Nhiều trận chiến đấu dữ dội kéo dài hàng giờ giữa xe tăng, xe thiết giáp của ta và xe tăng, xe thiết giáp của đối phương diễn ra khốc liệt.
Phối hợp chặt chẽ với Quân đoàn 4, trên hướng Đông Nam, chiều ngày 26-4, Quân đoàn 2 cho Sư đoàn Bộ binh 3, được tăng cường 1 đại đội xe tăng T54 do Sư đoàn trưởng Lâm Bá Khuê chỉ huy, đánh chiếm Chi khu Đức Thạnh. Sau 2 giờ chiến đấu trong thế áp đảo, bộ đội ta đã làm chủ các khu vực Bình Giã, Ngãi Giao, Núi Đất, hỗ trợ du kích và nhân dân địa phương nổi dậy giải phóng Xuyên Mộc, Long Lễ; sau đó sư đoàn chuyển sang truy kích địch rút chạy. 21 giờ cùng ngày, Trung đoàn Bộ binh 141 và Đại đội xe tăng 4 được pháo binh Quân đoàn chi viện hỏa lực, tiến công thị xã Vũng Tàu. Trước sức mạnh vượt trội của lực lượng tiến công, quân địch phản ứng yếu ớt rồi bỏ chạy.
Phối hợp tác chiến với các binh đoàn chủ lực trên hướng Đông và Đông Nam, các đơn vị bộ đội chủ lực Miền bao gồm đặc công, biệt động được du kích ven đô hỗ trợ, cũng chủ động đánh chiếm các mục tiêu quan trọng theo kế hoạch.
Trên hướng tiến công chủ yếu Tây Bắc, Quân đoàn 3 vào trận với khí thế áp đảo địch, cho dù lực lượng địch trên hướng này còn đông, hỏa lực mạnh, phòng thủ theo chiều sâu, có nhiều cứ điểm vững chắc. Nhiệm vụ chủ yếu của Quân đoàn 3 là: “Tổ chức lực lượng đột kích liên tục, đánh ngã địch, chiếm các mục tiêu then chốt trong thành phố. Đánh sư đoàn bộ binh 25 địch ở ngoài chỉ là điều kiện, không thể đánh sư đoàn này mà dùng nhiều lực lượng, hoặc giằng co mất nhiều thời gian. Đánh ngoài và đột kích vào trong là đồng thời, không chia thành bước. Nhiệm vụ chính là bên trong. Mục tiêu chiến đấu của Quân đoàn 3 là sân bay Tân Sơn Nhất và bộ tổng tham mưu quân đội Sài Gòn. Để tạo điều kiện thuận lợi cho Sư đoàn 10 thọc sâu đánh chiếm sân bay Tân Sơn Nhất và bộ tổng tham mưu quân lực Việt Nam Cộng hòa, Sư đoàn Bộ binh 316, Sư đoàn Bộ binh 320A và Trung đoàn Đặc công 198 phải đánh chiếm hoặc không chế bằng được nhiều mục tiêu quan trọng, đặc biệt là 4 mục tiêu ở Trảng Bàng, Đồng Dù, cầu Bông, cầu Sáng trên Đường số 1 và Đường 15.
Trong hai ngày 25 và 26-4, với sự phối hợp chặt chẽ giữa pháo binh quân đoàn, trên cơ sở tính toán phần tử xạ kích chính xác, hỏa lực pháo binh ta đã chế áp có hiệu quả được một loạt trận địa pháo binh đối phương ở Lào Táo, Phước Hiệp, Suối Sâu, Trà Võ, Bông Tráng, Bến Nương, Bàu Nâu, Cẩm Giáng..., tạo điều kiện thuận lợi cho các đơn vị bộ binh tiếp cận căn cứ địch. Được pháo binh chiến dịch chi viện đắc lực, chiều ngày 26-4, Sư đoàn Bộ binh 316 do Đại tá, Sư đoàn trưởng Đàm Văn Ngụy chỉ huy đã mở cuộc tiến công quét sạch một loạt đồn bốt địch dọc Quốc lộ 1, các đoạn từ Phước Mỹ đến gần Trảng Bàng, từ Bàu Nâu đến Trà Võ trên Đường 22, làm chủ Suối Ao, Trung Hàng, khống chế các trung đoàn thuộc sư đoàn bộ binh 25 địch ở Gò Dầu, Trảng Bàng, không cho chúng rút chạy về Đồng Dù, Củ Chi.
Khi Quân đoàn 3 tiến công trên hướng Tây Bắc, Quân đoàn 1 đảm nhiệm hướng Bắc của chiến dịch cũng sử dụng một bộ phận lực lượng đánh chiếm các mục tiêu được phân công.
Hòa cùng 4 hướng tiến công của chiến dịch, ngày 26-4, Bộ tư lệnh Đoàn 232 sử dụng Sư đoàn Bộ binh 5, Sư đoàn Bộ binh 8 (Quân khu 8) được tăng cường Tiểu đoàn Công binh 341 và lực lượng vũ trang địa phương, tiến công một loạt vị trí do sư đoàn 22 địch chốt giữ dọc hai con sông Vàm Cỏ Đông và Vàm Cỏ Tây tỉnh Long An. Sư đoàn 5 do Sư đoàn trưởng Nam Thược chỉ huy, tập trung toàn bộ lực lượng đánh chiếm huyện lỵ Thủ Thừa và thị xã Tân An. Sư đoàn 8 táo bạo luồn sâu, được lực lượng vũ trang địa phương hỗ trợ, bất ngờ tiến công giải phóng thành phố Mỹ Tho. Việc Sư đoàn 5 và Sư đoàn 8 (Quân khu 8) làm chủ được các mục tiêu trọng yếu trên đây do sư đoàn 22 địch chốt giữ đã cắt đứt hoàn toàn đường quốc lộ số 4, cô lập Sài Gòn với đồng bằng sông Cửu Long.
LẬP THÀNH (tổng hợp)