Có thể nói, chủ trương, chính sách này đã kế thừa, tiếp nối tinh thần những lần Đại hội Đảng trước đây, đồng thời mở rộng, nâng cao về sứ mệnh, trách nhiệm của văn nghệ sĩ, các nhà văn hóa trong tình hình mới.

Trong thực tiễn đời sống văn học, nghệ thuật (VHNT) nước nhà, chính sách “khuyến khích tự do sáng tạo” của Đảng đã có tác động hết sức lớn lao đến đời sống xã hội, khơi dậy những suy nghĩ mới, những tìm tòi, sáng tạo trong giới văn nghệ sĩ, các nhà văn hóa. Tinh thần ấy truyền được cảm hứng cho những khát khao của người nghệ sĩ thăng hoa thành tác phẩm có sức sống mạnh mẽ, làm nên những bước chuyển mình cho VHNT dân tộc. 

Đặc biệt, trước những tác động của quá trình toàn cầu hóa, sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch và mặt trái cơ chế thị trường, lĩnh vực VHNT có nhiều chuyển biến phức tạp, bên cạnh bảo đảm dân chủ, tự do trong mọi sáng tạo và hoạt động văn hóa, Đảng ta còn đặt ra vấn đề sứ mệnh, trách nhiệm của văn nghệ sĩ và các nhà văn hóa trước công chúng, dân tộc và thời đại. Văn kiện Đại hội XII của Đảng một lần nữa nhấn mạnh, việc bảo đảm tự do sáng tạo cần gắn với trách nhiệm công dân, trách nhiệm xã hội của văn nghệ sĩ và các nhà văn hóa. Đây là chủ trương, chính sách đúng đắn của Đảng ta, bởi lẽ trong bối cảnh hiện nay và những năm tiếp theo, toàn cầu hóa là xu hướng tất yếu, chi phối mọi mặt đời sống kinh tế, văn hóa, xã hội của các quốc gia, dân tộc trên thế giới; cùng với đó là những thách thức gay gắt cho sự phát triển nền văn hóa dân tộc buộc văn nghệ sĩ, các nhà văn hóa phải nâng cao trách nhiệm, vai trò, sứ mệnh trong giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Tính tích cực xã hội, tâm thế nhập cuộc, ý thức trách nhiệm, dấu ấn cá nhân của văn nghệ sĩ, các nhà văn hóa được đề cao cùng với những yêu cầu, đòi hỏi ngày một quyết liệt, mạnh mẽ. Điều đó thể hiện ở mấy điểm sau:

Nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm và Đại tá, Anh hùng LLVT nhân dân, họa sĩ Lê Duy Ứng giao lưu với khán giả dịp kỷ niệm 70 năm Ngày Thương binh-Liệt sĩ (27-7-2017) tại Thư viện Quân đội. Ảnh: Trần Hoàng

Một là, phải luôn nhận thức hoạt động sáng tạo là lĩnh vực sản xuất tinh thần đặc biệt tạo ra những giá trị cao quý, góp phần bồi dưỡng đạo đức, tình cảm và năng lực thẩm mỹ, thỏa mãn nhu cầu văn hóa, nghệ thuật của con người; thể hiện khát vọng hướng tới chân, thiện, mỹ của nhân dân, làm giàu đẹp cho cuộc sống; tạo dựng môi trường sống nhân văn, an toàn, hài hòa.

Hai là, nỗ lực sáng tạo nhiều tác phẩm mang giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao, thấm nhuần sâu sắc tinh thần nhân văn, dân chủ; có sức lan tỏa, ảnh hưởng đến đời sống văn hóa, tinh thần cộng đồng; có tác dụng giáo dục, xây dựng con người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ-tương lai của đất nước; cổ vũ, khẳng định cái đúng, cái đẹp; lên án, phê phán cái ác, cái xấu.

Ba là, đấu tranh, phê phán những biểu hiện lệch lạc, sai trái trong sáng tạo, tiếp nhận, phê bình VHNT: Hiện tượng lợi dụng diễn đàn VHNT để phát ngôn, truyền bá tư tưởng độc hại, quan điểm cá nhân lệch lạc; khuynh hướng phủ định quá khứ hào hùng của dân tộc, xuyên tạc sự thật, hạ bệ lãnh tụ, “giải thiêng” thần tượng, anh hùng, danh nhân văn hóa, miệt thị lịch sử dân tộc và con người Việt Nam; những xu hướng “nổi loạn”, cực đoan, suy đồi trong sáng tác và nghiên cứu, phê bình VHNT; nhân danh cách tân, đổi mới để cổ xúy cho những yếu tố dung tục, bệnh hoạn, xa rời truyền thống văn hóa, đạo đức của dân tộc; xu hướng đề cao tính trò chơi và chức năng giải trí của trong lĩnh vực VHNT, coi nhẹ chức năng giáo dục, chức năng thẩm mỹ và tinh thần tranh đấu xã hội; hiện tượng thương mại hóa nghệ thuật với nội dung lệch lạc, giật gân, câu khách… tác động xấu đến thị hiếu, làm xói mòn lớp văn hóa nhân bản vốn có trong nền văn hóa dân tộc.

Bốn là, không ngừng trau dồi đạo đức, phẩm chất, năng lực nghề nghiệp; đổi mới nhận thức, tư duy, hình thức biểu đạt về thế giới và con người, biến đó thành khát vọng chung trong nỗ lực phát triển VHNT nước nhà và làm mới chính mình nhằm theo kịp với thế giới, đồng thời khẳng định được bản sắc riêng của cá nhân văn nghệ sĩ.

Bước vào thế kỷ 21, những cơn chấn động dữ dội về chính trị, kinh tế, xã hội và sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ đã làm biến đổi sâu sắc diện mạo thế giới, tác động mạnh mẽ đến vận mệnh của từng quốc gia, dân tộc, việc đề ra phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp trong lĩnh vực VHNT của Đảng tại Đại hội XII là hoàn toàn đúng đắn. Nó đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước, phù hợp với nguyện vọng của nhân dân, được cộng đồng xã hội và bản thân văn nghệ sĩ, các nhà văn hóa chân chính, tài năng nhiệt tình hưởng ứng, báo hiệu một chặng đường vận động và phát triển mới của nền VHNT nước nhà dưới sự lãnh đạo của Đảng.

TS NGUYỄN VĂN HÙNG