Các trường hợp tử vong do bệnh dại thường là thiếu hiểu biết về phòng, chống bệnh này và chủ yếu xảy ra ở vùng nông thôn, nơi có tập quán nuôi chó thả rông, không tiêm phòng vắc-xin cho đàn chó.

Người dân bị chó cắn đến tiêm phòng tại trung tâm tiêm phòng (Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương).

Theo số liệu từ chương trình khống chế và loại trừ bệnh dại trên người của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương, từ đầu năm 2019 đến nay, cả nước ghi nhận 46 người bị chết vì bệnh dại tại 24 tỉnh, thành phố, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2018 (50 ca). Bệnh dại hiện vẫn là một trong số các bệnh truyền nhiễm gây dịch có số tử vong trên người cao nhất và hầu hết các trường hợp tử vong là do không tiêm vắc-xin phòng dại sau khi bị động vật cắn.

Tại Hội nghị tăng cường các biện pháp liên ngành phòng, chống bệnh dại tại các tỉnh trọng điểm miền Bắc Việt Nam, ông Đặng Quang Tấn, Phó cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết: “Hiện nay, bệnh dại xuất hiện trên nhiều tỉnh, thành phố trong toàn quốc. Chúng ta cần nỗ lực và đầu tư nhiều hơn nhằm cải thiện nhận thức cho cộng đồng, thực hiện các biện pháp phòng, chống nhằm giảm nguy cơ bệnh dại ở người; tăng số điểm tiêm vắc-xin và tăng tiếp cận của người dân đối với các dịch vụ chăm sóc y tế, nâng cao tỷ lệ tiêm vắc-xin dại cho đàn chó. Bệnh dại ở người chỉ có thể được ngăn chặn thông qua các biện pháp, gồm: Tiêm vắc-xin phòng bệnh dại cho người ngay sau khi bị chó nghi dại cắn và tiêm vắc-xin đầy đủ cho chó.

Theo ông Ngũ Duy Nghĩa, Trưởng khoa Kiểm soát bệnh truyền nhiễm (Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương), bệnh dại gây tử vong ở người với tỷ lệ cao nhất trong số bệnh truyền nhiễm ở nước ta hiện nay; trong đó, các tỉnh trọng điểm miền Bắc như: Hòa Bình, Lào Cai, Thanh Hóa, Sơn La, Điện Biên… chiếm tỷ lệ cao. Báo cáo của Cục Thú y (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho thấy, năm 2017, số chó nuôi được tiêm phòng dại chỉ đạt 3,7 triệu con, chiếm 51% tổng đàn; năm 2018 có 4 triệu con được tiêm phòng, chiếm 55%. Tỷ lệ này còn rất thấp, chưa đạt được độ bao phủ phòng bệnh trên tổng đàn chó. Riêng trong 7 tháng của năm 2019, bệnh dại trên đàn chó đã ghi nhận ở 22 tỉnh, thành phố. Nguyên nhân được chỉ ra là do nhận thức của chủ nuôi chó còn hạn chế, không cho chó đi tiêm phòng, chó ra đường thả rông, không được rọ mõm… Điều nguy hiểm nhất là khi bị chó cắn, người dân chủ quan không đi tiêm phòng, hoặc sử dụng các loại thuốc Nam để chườm, đắp, uống… dẫn đến khi người bị cắn lên cơn dại thì không thể cứu chữa.

Ông Ngũ Duy Nghĩa cũng cho rằng, việc phòng bệnh dại bằng tiêm vắc-xin cho người và động vật là biện pháp quan trọng để ngăn ngừa tử vong do bệnh dại. Nhận thức và tham gia của cộng đồng là chìa khóa then chốt cho sự thành công trong công tác phòng, chống bệnh dại. Hiện nay, vắc-xin phòng bệnh dại trên người ở nước ta đều nhập khẩu và là vắc-xin dịch vụ. Có hai loại vắc-xin chính của Pháp và Ấn Độ. Giá của cả kháng huyết thanh và vắc-xin khoảng 1,5-2 triệu đồng/liều.

Cũng tại Hội nghị tăng cường các biện pháp liên ngành phòng, chống bệnh dại tại các tỉnh trọng điểm miền Bắc Việt Nam, TS Pawin Padungtod, cố vấn kỹ thuật cao cấp, Trung tâm Khẩn cấp kiểm soát bệnh động vật lây truyền qua biên giới (tổ chức FAO) đã chia sẻ kinh nghiệm phòng, chống bệnh dại của Thái Lan. Theo đó, trách nhiệm việc bảo đảm tiêm phòng đầy đủ để đạt tỷ lệ bao phủ phòng bệnh trên tổng đàn chó được giao cho chính quyền địa phương, gần nhất là cấp huyện. Với cách làm đó bảo đảm để tổng đàn chó được tiêm phòng đầy đủ. Để phòng bệnh dại lây truyền từ động vật sang người, tỷ lệ tiêm phòng trên tổng đàn chó phải đạt ít nhất 70-80%. Tuy nhiên ở Việt Nam hiện nay mới chỉ đạt hơn 50%. Việc tiêm phòng hoàn toàn phải là trách nhiệm của chủ nuôi chó và là quy định bắt buộc ở Thái Lan. Với việc giao quyền, trách nhiệm tới tuyến huyện, người dân đã có ý thức và tuân thủ quy định tốt hơn rất nhiều. TS Pawin Padungtod gợi ý, Việt Nam có thể tăng cường các đội tiêm phòng di động hoặc tổ chức các điểm tiêm phòng gần với nơi ở của người dân để họ có thể dễ dàng đưa chó đi tiêm phòng.

Thời gian qua, công tác phòng, chống bệnh dại tại Việt Nam đã được quan tâm và đạt một số kết quả nhất định. Số ca tử vong do bệnh dại giảm liên tiếp trong các năm 2015, 2016, 2017. Tuy nhiên, năm 2018, tình hình bệnh dại đột ngột có diễn biến phức tạp, số người tử vong do bệnh dại tăng mạnh ở những tỉnh vốn không phải là khu vực trọng điểm về dại, lên tới 103 người. Các chuyên gia dịch tễ nhận định, thời gian tới, do biến đổi của khí hậu, cộng với việc lơ là tiêm vắc-xin cho đàn chó, nguy cơ gia tăng bệnh dại là rất cao. Do đó, cùng với sự tích cực vào cuộc phòng, chống bệnh dại của ngành y tế và các cấp chính quyền, trước hết, mỗi người dân cần nâng cao ý thức, trách nhiệm trong phòng, chống bệnh nguy hiểm này.

Bài và ảnh: AN AN