Tìm hướng đi đúng cho nhà ở xã hội

QĐND -  Chương trình nhà ở xã hội ra đời được kỳ vọng sẽ giải quyết phần lớn nhu cầu về nhà ở cho người lao động có thu nhập thấp, góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Tuy nhiên, thực tế triển khai chương trình còn nhiều vướng mắc, cần giải pháp khắc phục triệt để.

Xuất hiện nhiều điểm nghẽn

Lý giải thực tế nhà ở xã hội đang có nhu cầu rất lớn nhưng nguồn cung còn “nhỏ giọt”, ông Nguyễn Văn Danh, Phó giám đốc Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh cho rằng, chính sách đối với doanh nghiệp tham gia xây dựng nhà ở xã hội chưa thực sự hấp dẫn, doanh nghiệp chưa được tiếp cận dễ dàng nguồn vốn ưu đãi của Nhà nước. Doanh nghiệp đầu tư dự án nhà ở xã hội với kinh phí cao nhưng thường thu hồi vốn chậm, khó bán. Ngoài ra, thị trường bất động sản đang đóng băng, nhiều dự án nhà ở thương mại xây dựng dang dở, hoặc xin chuyển sang mục đích nhà ở xã hội thì cơ chế vẫn phức tạp, khiến các doanh nghiệp không mặn mà.  

Đối với cán bộ, công nhân viên chức và người lao động thu nhập thấp, dù Nhà nước có chính sách ưu đãi, giá nhà, tiền trả hằng tháng vẫn còn khá cao so với thu nhập. Phần lớn các đối tượng được xét duyệt thuê, thuê mua nhà ở xã hội chưa có khả năng chi trả 20% giá trị căn hộ ban đầu. Bà Nguyễn Trần Phượng Trân, Phó chủ tịch Liên đoàn Lao động TP Hồ Chí Minh lấy ví dụ: “Thu nhập bình quân của một gia đình lao động tại thành phố từ 7-8 triệu đồng/tháng nên khoản chi phí phải trả 20% ban đầu (hơn 120 triệu đồng) và chi phí phải trả hằng tháng (hơn 5 triệu đồng) là khó đáp ứng. Ngoài ra, với thời hạn vay tối đa 10 năm, sau khi trừ các chi phí thiết yếu, thu nhập còn lại của một số đối tượng quá thấp, không bảo đảm khả năng trả nợ đúng thời hạn”. Ông Đặng Hồng Anh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần Địa ốc Sài Gòn Thương Tín, cho biết, việc mua nhà ở xã hội còn giống cơ chế xin - cho, tức là tập trung đầu mối cấp tỉnh hay thành phố để xét duyệt, kết quả rất chậm. Nếu để doanh nghiệp tự tìm đầu ra của dự án, lúc đó việc xây dựng cũng như tiêu thụ sẽ nhanh và đơn giản hơn rất nhiều.

Chung cư Đông Hưng 2, dự án nhà ở xã hội đầu tiên của TP Hồ Chí Minh đã đưa vào hoạt động hiệu quả.

Bên cạnh những vướng mắc về cung - cầu, cũng xuất hiện những khó khăn trong việc hoàn tất thủ tục hành chính. Thực tế, các văn phòng công chứng không chấp nhận công chứng hợp đồng mua bán tài sản hình thành trong tương lai. Vì thế, phía ngân hàng không thể cho vay do sợ rủi ro, nhất là đối tượng vay là người thu nhập thấp. Từ đó, cùng với những lo lắng về chất lượng của các công trình xây dựng… đang khiến không ít người lao động có tâm lý “ngại” tiếp cận nhà xã hội.

Tạo quỹ nhà xã hội, giảm lãi suất vay

Theo Nghị định số 34/2013/NĐ-CP ngày 22-4-2013 của Chính phủ về quản lý sử dụng nhà ở thuộc sở hữu Nhà nước thì đối tượng mua, thuê mua nhà ở xã hội được mở rộng. Thống kê của Bộ Xây dựng cho thấy, từ nay đến năm 2020, cả nước cần hơn 1 triệu căn nhà ở xã hội, trong đó TP Hà Nội cần hơn 100.000 căn, TP Hồ Chí Minh hơn 100.000 căn, các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai mỗi tỉnh cần xấp xỉ 100.000 căn... Vấn đề đặt ra là nguồn cung nhà ở xã hội rất ít. Nghị quyết 02/NQ-CP của Chính phủ đã đưa ra gói tín dụng ưu đãi 30.000 tỷ đồng, trong đó có 21.000 tỷ đồng dành cho người mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội. Hiện cả nước chỉ mới giải ngân 3% gói tín dụng này là con số quá khiêm tốn.

Tại TP Hồ Chí Minh, từ khi Luật Nhà ở có hiệu lực thi hành đến nay, thành phố chấp thuận đầu tư 26 dự án nhà ở xã hội với khoảng 22.950 căn. Tuy nhiên, đến nay chỉ có 4 dự án nhà ở xã hội trên địa bàn thành phố xây dựng hoàn thành, với quy mô 294 căn. Cuối năm 2013, thành phố dự kiến hoàn thành và đưa vào sử dụng 11 dự án với quy mô 3000 căn hộ nhà ở xã hội. Con số này cũng chỉ đáp ứng phần nhỏ nhu cầu thực tế.

Để người dân có nhiều cơ hội tiếp cận nhà ở xã hội, cần phải tăng lượng cung, tức là tạo nguồn quỹ nhà ở xã hội. Ông Nguyễn Thanh Toàn, Phó giám đốc Sở Quy hoạch - Kiến trúc TP Hồ Chí Minh kiến nghị, Chính phủ nên xem xét lại, không chỉ những dự án đầu tư có quy mô hơn 10ha mới quy hoạch 20% quỹ đất cho nhà ở xã hội, mà tất cả dự án đầu tư lớn của doanh nghiệp đều phải thực hiện nghĩa vụ này. Đồng thời rà soát lại tất cả những dự án doanh nghiệp đang quản lý đất của Nhà nước nhưng khởi động được vì thiếu vốn, năng lực để điều chỉnh một số thành khu nhà ở xã hội, tránh tình trạng quy hoạch nhà ở xã hội manh mún, nhỏ lẻ.

Mới đây, tại buổi làm việc của Ban chỉ đạo Trung ương về chính sách nhà ở và thị trường bất động sản, TP Hồ Chí Minh kiến nghị, nên miễn 100% thuế giá trị gia tăng (VAT) và thuế thu nhập doanh nghiệp cho hoạt động đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, có cơ chế thoáng khi chuyển nhà ở thương mại thành nhà ở xã hội… để kích thích nguồn quỹ nhà ở xã hội. Ngoài ra, Chính phủ cần xem xét hạ mức lãi suất 6% của gói 30.000 tỷ xuống 4-4,5% để tạo điều kiện cho người vay mua nhà, kéo dài thời hạn cho vay với đối tượng này thay vì 10 năm, giảm thuế VAT cho người mua lần đầu. Chất lượng công trình nhà ở xã hội phải được kiểm tra chặt chẽ, có chính sách bảo hiểm cho người mua khi công trình nhà ở xã hội xảy ra sự cố, cần minh bạch thông tin về điều kiện phân bổ, xét chọn mua nhà ở xã hội…

Bên lề Kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trịnh Đình Dũng đã trao đổi với báo chí về việc sắp tới, Chính phủ sẽ ban hành một Nghị định riêng về nhà ở xã hội. Trong đó, sẽ có nhiều điểm mới nhằm tạo điều kiện phát triển mạnh mẽ hơn các chương trình nhà ở xã hội như ưu đãi nhiều hơn cho doanh nghiệp, chủ đầu tư các dự án nhà ở xã hội sẽ được sử dụng 20% diện tích đất hoặc diện tích nhà ở bán theo cơ chế thương mại để lấy lợi nhuận bù vào việc hạ giá thành nhà ở xã hội… Điều này sẽ khuyến khích các doanh nghiệp tham gia triển khai nhà ở xã hội, góp phần hạ giá thành của nhà ở xã hội xuống thấp hơn nữa. Đây là tín hiệu vui cho doanh nghiệp và người lao động. Khi những điểm nghẽn này được tháo gỡ, chắc chắn nhà ở xã hội sẽ có hướng đi đúng, phù hợp.

Bài và ảnh: LÊ HÙNG KHOA