Ngọn đèn dầu của mẹ Dĩ

Theo Trung tướng Nguyễn Thanh Tuấn, nguyên Cục trưởng Cục Tuyên huấn (Tổng cục Chính trị), trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, cùng với nhiều gia đình, gia đình mẹ Phạm Thị Dĩ (chồng là ông Dương Chương) trở thành cơ sở cách mạng cốt cán, được gây dựng đầu tiên từ những năm 1959-1960. Tại căn cứ lõm cách mạng B1-Hồng Phước, gia đình mẹ Dĩ đã đào 4 hầm bí mật nuôi giấu cán bộ, bộ đội. Đây là nơi nhiều đồng chí lãnh đạo của Quận ủy quận Nhì và Khu ủy Quảng Đà về đứng chân hoạt động, chỉ đạo công tác. Đặc biệt, đêm về nếu mẹ Dĩ thắp sáng ngọn đèn dầu trước hiên là tín hiệu báo an toàn cho cán bộ, chiến sĩ cách mạng của ta và ngược lại.

Hình ảnh mẹ Dĩ với chiếc đèn dầu trên tay được trưng bày tại Khu di tích căn cứ lõm cách mạng B1-Hồng Phước

Tìm gặp ông Dương Phú Xử, người con trai thứ hai của mẹ Dĩ, chúng tôi được nghe kể nhiều hơn về ngọn đèn đặc biệt ấy. Ngày đó, nhà mẹ Dĩ ở ngay đầu làng, phía Tây Bắc nhìn lên núi Hải Vân và cánh Bắc Hòa Vang. Với vị trí đó, mẹ Dĩ đã dùng ngọn đèn dầu làm tín hiệu giúp cán bộ cơ sở của ta ở cánh Bắc Hòa Vang căn cứ vào đó quyết định có về quận Nhì Đà Nẵng hay không? Đây cũng là hướng duy nhất mà các lực lượng vũ trang quận Nhì muốn về hoạt động tại căn cứ lõm cách mạng B1-Hồng Phước đều quan sát ngọn đèn nhà mẹ, có tín hiệu an toàn thì yên tâm cho quân về. Để biết được không có địch vây ráp, mai phục thì suốt ngày hôm đó, các thành viên trong gia đình mẹ cùng với các cơ sở B1 vừa lao động sản xuất vừa quan sát địch có đi càn quét ở khu vực nào không, có mật vụ không và nếu địch đi thì nó rút về hay ở lại. Trời càng về chiều tối thì việc quan sát, cảnh giới địch càng phải kỹ càng, chặt chẽ hơn. Đến giờ "G", tình hình bảo đảm an toàn tuyệt đối thì mẹ Dĩ mới thắp đèn dầu lên và đến khi cán bộ của ta về đến nơi thì tắt đèn. Ngược lại, khi không nhìn thấy ngọn đèn của mẹ thì cán bộ ta ngầm hiểu là nguy hiểm nên không về.

Ông Xử bồi hồi nhớ lại: “Những năm tháng tuổi thơ của tôi và bọn trẻ trong làng, lúc nào cũng vờ như chơi đùa nhưng thực ra luôn chú ý quan sát địch, rồi chạy về thuật lại với mẹ cha. Tôi vẫn nhớ những lần cùng người em trai Dương Thành Thị (nguyên cán bộ Đội công tác B1, nay là Phó bí thư Thường trực Quận ủy Liên Chiểu) được mẹ giao nhiệm vụ canh giữ chiếc đèn dầu thắp sáng trước hiên nhà, hay chuyển thức ăn cho cán bộ dưới hầm bí mật. Chính những ngày cùng mẹ cha thắp đèn đứng gác cho bộ đội đã nuôi dưỡng tình cảm, sự giác ngộ cách mạng sâu sắc, để rồi cả 4 anh em chúng tôi đều tham gia cách mạng”.

Ông Phạm Phú Xử kể chuyện về ngọn đèn dầu của mẹ Dĩ.

Từng là Mũi trưởng Mũi biệt động trong những năm đánh Mỹ tại B1-Hồng Phước, Trung tướng Nguyễn Thanh Tuấn bùi ngùi chia sẻ: “Hình ảnh ngọn đèn của mẹ Dĩ ở Hồng Phước là một minh chứng sống cho sức mạnh toàn dân đánh giặc. Ở mảnh đất này, nhà mẹ Dĩ và một số mẹ đã đêm đêm thắp sáng ngọn đèn để chỉ lối cho chúng tôi về hoạt động cách mạng. Cứ thấy ánh đèn le lói sáng trong đêm là lòng anh em chúng tôi như ấm lại. Đó là tín hiệu báo an toàn, để từ đây sẽ có tin từ nội thành ra, gặp cơ sở để nắm tình hình, huấn luyện cấp tốc kỹ thuật cách đánh cho đội viên biệt động, hướng dẫn những vấn đề cần thiết khác”.

Có thể nói, hình ảnh mẹ Dĩ-người mẹ suốt nhiều năm canh ngọn đèn dầu giữa đêm đen trở thành một biểu tượng đẹp về tình quân dân, về sự thủy chung, son sắt của lòng dân B1-Hồng Phước với sự nghiệp đấu tranh cách mạng.

Bài và ảnh: THANH THÚY