Trong số đó, Mulholland Drive (2001) được xem là một trong những bộ phim vĩ đại nhất, gây ấn tượng bởi phong cách kể chuyện phi tuyến tính, chồng lớp, và đan quyện chất siêu thực. Bằng cách tái hiện thế giới bí ẩn và phức tạp, Lynch đã khai phá ra những chiều sâu trong tâm lý con người, đồng thời thách thức những quy chuẩn truyền thống của nghệ thuật kể chuyện.
Cốt truyện phim xoay quanh hai nhân vật chính: Betty Elms, một cô gái trẻ từ tỉnh lẻ đến Hollywood để theo đuổi giấc mơ diễn xuất, và Rita, một phụ nữ mất trí nhớ sau một tai nạn ô tô.
Betty tình cờ gặp Rita khi cô tìm thấy người phụ nữ này trong chiếc xe bị hỏng. Rita không nhớ tên của mình và có một vết thương ở đầu, khiến cô không thể nhớ quá khứ. Betty quyết định giúp Rita tìm lại danh tính, và trong quá trình này, họ phát hiện ra một chuỗi sự kiện kỳ lạ và bí ẩn liên quan đến Hollywood.

Khi câu chuyện tiến triển, bộ phim chuyển sang một góc nhìn khác, tiết lộ rằng Betty thực chất là Diane Selwyn, một diễn viên thất bại, đầy giận dữ và tuyệt vọng. Cô đã từng có mối quan hệ tình cảm với Camilla Rhodes, một nữ diễn viên thành công, nhưng sau đó bị phản bội. Diane, trong sự ghen tuông và đau khổ, đã thuê một sát thủ để giết Camilla.

Phim kết thúc với một cảnh quay đầy ám ảnh, trong đó Diane đối mặt với sự sụp đổ của giấc mơ Hollywood, sự tan vỡ của mối quan hệ, và những đau đớn trong tâm hồn.

Poster phim Mulholland Drive.

Mulholland Drive của David Lynch phản ánh một xã hội hiện đại đầy hỗn loạn, nơi con người bị cắt xé thành từng phân mảnh và bị "tung" vào những mê cung đau đớn, không lối thoát.
Bộ phim không chỉ kể về sự sụp đổ của những giấc mơ cá nhân mà còn chỉ rõ sự phá vỡ những giá trị xã hội, khiến con người mất phương hướng trong thế giới đầy ảo tưởng. Nhân vật chính, Diane, là một minh chứng điển hình cho sự phân mảnh của tâm lý con người trong xã hội hiện đại. Cô từng có giấc mơ Hollywood đầy hứa hẹn, nhưng cuối cùng lại bị cuốn vào một vòng xoáy của thất bại, ghen tuông và tuyệt vọng.

Sự chia rẽ giữa Betty - hình ảnh của một cô gái trẻ ngây thơ và hy vọng - với Diane, một diễn viên thất bại, là hình ảnh rõ nét về sự phân tách trong bản thân mỗi con người. Tâm lý của Diane bị xé toạc giữa hiện thực cay đắng và giấc mơ bị vỡ vụn, một phần của cô vẫn muốn giữ lại ảo tưởng về thành công, trong khi phần còn lại phải đối mặt với sự thật tàn nhẫn.

Cấu trúc của Mulholland Drive không có sự phân biệt rõ ràng giữa thực tại và giấc mơ, khiến khán giả phải tự suy ngẫm và giải mã các tầng lớp ý nghĩa của câu chuyện. Bộ phim không tuân theo trình tự thời gian hoặc logic cổ điển, mà thay vào đó phân mảnh cốt truyện thành những đoạn rời rạc, khiến người xem cảm giác như đang bước vào một giấc mơ. Mỗi cảnh phim đều được dựng lên như một mảnh ghép, và chỉ khi ghép lại toàn bộ, khán giả mới có thể dần khám phá ra ý nghĩa sâu sắc.

Cách kể chuyện phi tuyến tính này phản ánh hoàn hảo chủ đề chính của phim - sự giao thoa giữa thực tại và giấc mơ, giữa ý thức và vô thức. Lynch không cung cấp một câu chuyện rõ ràng mà để khán giả tự tìm hiểu, tự giải mã từng chi tiết nhỏ. Điều này không chỉ tạo nên sự độc đáo mà còn làm tăng sức hút và chiều sâu triết lý của bộ phim.

Ví dụ, nửa đầu của Mulholland Drive giống như một giấc mơ lý tưởng: nhân vật Betty (Naomi Watts) xuất hiện với hình ảnh một cô gái đầy nhiệt huyết, theo đuổi giấc mơ Hollywood, gặp gỡ và giúp đỡ Rita (Laura Harring), một người phụ nữ mất trí nhớ.
Tuy nhiên, nửa sau của phim lại đảo ngược hoàn toàn, khi thực tế cay đắng được tiết lộ: Betty thực chất là Diane, một diễn viên thất bại, chìm trong ghen tuông và tuyệt vọng. Lynch đã sử dụng cấu trúc đảo nghịch này để thể hiện sự sụp đổ của giấc mơ Mỹ (American Dream) và những đau khổ nội tâm mà con người phải chịu đựng.

Một trong những kỹ thuật xuất sắc của Lynch trong Mulholland Drive là chồng lớp và đan quyện, tức là việc xây dựng các lớp nghĩa chồng chéo nhau, tạo nên một thế giới nhiều chiều. Lynch xây dựng một thế giới Hollywood đầy hào nhoáng ở bề ngoài, nhưng lại dần dần bóc tách những góc khuất đen tối và bi thảm bên trong. Bộ phim mở đầu như một câu chuyện tình bạn, thậm chí lãng mạn giữa hai nhân vật nữ, nhưng càng đi sâu, người xem càng nhận ra đây là một câu chuyện đầy u ám về sự phản bội, mất mát và nỗi đau.

Lynch cũng thường xuyên sử dụng những yếu tố bất ngờ để thách thức sự mong đợi của khán giả. Một cảnh điển hình là khi hai nhân vật ghé thăm hộp đêm Club Silencio. Tại đây, khán giả được chứng kiến một màn trình diễn âm nhạc tuyệt đẹp, nhưng cuối cùng phát hiện ra rằng tất cả chỉ là giả. Khoảnh khắc này không chỉ phá vỡ sự liên tục của câu chuyện mà còn nhấn mạnh chủ đề trung tâm của bộ phim: thực tại chỉ là một lớp vỏ, và mọi thứ có thể chỉ là ảo ảnh. 
Phong cách siêu thực của David Lynch là yếu tố làm nên sức hấp dẫn đặc biệt cho Mulholland Drive. Thế giới mà Lynch tạo ra không tuân theo logic thông thường mà hoạt động theo quy luật của giấc mơ, nơi mọi thứ đều có thể xảy ra. Lynch thường sử dụng những hình ảnh kỳ lạ, không giải thích rõ ràng, để gợi lên sự tò mò và cảm giác bất an cho người xem.

Ví dụ, nhân vật "Người đàn ông phía sau quán ăn" chỉ xuất hiện trong một vài cảnh nhưng để lại ấn tượng sâu sắc. Với hình dáng đáng sợ và bối cảnh kỳ dị, nhân vật này tượng trưng cho những nỗi sợ vô hình đang rình rập trong tâm trí Diane. Tương tự, chiếc hộp xanh bí ẩn là một biểu tượng quan trọng trong phim, tượng trưng cho sự chuyển đổi giữa giấc mơ và thực tại, giữa ý thức và vô thức.

Ngôn ngữ hình ảnh của Lynch không chỉ giới hạn trong những yếu tố siêu thực mà còn thể hiện qua cách ông sử dụng ánh sáng và màu sắc. Ánh sáng trong Mulholland Drive thường thay đổi đột ngột, từ những cảnh sáng rực rỡ như mơ đến những khoảng tối u ám đầy đe dọa. Màu sắc cũng được sử dụng một cách tinh tế để truyền tải cảm xúc, chẳng hạn như sắc xanh lạnh lẽo của chiếc hộp hay sắc đỏ nồng nàn trong hộp đêm Club Silencio.

Âm nhạc là một phần không thể thiếu trong nghệ thuật kể chuyện của Lynch, và Mulholland Drive là một minh chứng hoàn hảo. Angelo Badalamenti, người cộng tác lâu năm với Lynch, đã tạo ra một bản nhạc nền đầy ám ảnh cho bộ phim, góp phần làm tăng thêm sự kỳ bí và cảm giác bồn chồn cho người xem.
Âm nhạc trong Mulholland Drive không chỉ đơn thuần là phần minh họa cho các cảnh quay mà còn là yếu tố thể hiện chiều sâu tâm lý nhân vật. Các giai điệu u sầu, trầm bổng, và đôi khi là đứt quãng tạo nên một không khí nặng nề, phù hợp với những diễn biến phức tạp và đầy nghịch lý trong câu chuyện.

Những âm thanh nhỏ nhặt, từ tiếng bước chân đến tiếng thì thầm, đều được xử lý tỉ mỉ để tạo ra một không gian đầy ám ảnh, nơi người xem cảm nhận được sự căng thẳng, bất ổn từ những chi tiết tưởng chừng như vô nghĩa. Những yếu tố âm thanh này góp phần tạo nên một không gian "hư thực", khiến người xem luôn trong trạng thái không chắc chắn về những gì đang xảy ra.

Ngoài việc khai thác tâm lý con người, Mulholland Drive còn là một sự phản ánh sâu sắc về thế giới Hollywood - một xã hội đầy hào nhoáng nhưng cũng rất giả tạo và tàn nhẫn. Bộ phim chỉ ra rằng sự nghiệp và danh vọng đôi khi không phải là những điều mang lại hạnh phúc, mà ngược lại, chúng có thể dẫn đến sự thất bại, đau đớn và tuyệt vọng. Chuyện tình cảm giữa Betty và Rita, với sự chuyển biến từ mối quan hệ lãng mạn sang sự phản bội và mất mát, là một hình ảnh rõ rệt về sự tan vỡ của giấc mơ Mỹ.

Một chủ đề quan trọng khác trong Mulholland Drive là sự mơ hồ giữa thực tại và giấc mơ, giữa ký ức và tưởng tượng. Lynch tạo ra một không gian mà trong đó, không có sự phân biệt rõ ràng giữa những gì thực sự xảy ra và những gì chỉ tồn tại trong tâm trí của nhân vật.

Điều này không chỉ thể hiện sự lạ lẫm và bất ổn trong cuộc sống của Diane, mà còn nhấn mạnh một thông điệp quan trọng về sự khó khăn trong việc phân biệt và đối mặt với sự thật.

Thế giới Hollywood trong Mulholland Drive, mặc dù đầy ánh sáng hào nhoáng, lại là một mê cung đầy mưu mô và dối trá. Những nhân vật trong phim, đặc biệt là Diane, bị cuốn vào một hệ thống không bao giờ cho phép họ tìm thấy sự bình yên.
Họ phải vật lộn với sự phản bội, đau khổ, và những sự kiện không thể giải thích, tạo nên một không gian không lối thoát, phản ánh một xã hội đầy áp lực, nơi con người đánh mất chính mình trong mê cung của tham vọng và ảo tưởng.

Đạo diễn David Lynch qua đời ở tuổi 78. Ảnh: Getty

David Lynch, qua Mulholland Drive, đã khẳng định tài năng của mình trong việc tạo ra một thế giới điện ảnh độc đáo, nơi thực tại và giấc mơ hòa quyện, khiến người xem không ngừng suy ngẫm và tìm kiếm ý nghĩa.

Bộ phim không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật siêu thực mà còn là một bức tranh sâu sắc về con người, xã hội và những nỗi ám ảnh mà họ phải đối mặt.

Với cấu trúc phi tuyến tính, chồng lớp, và phong cách kể chuyện đặc trưng, Mulholland Drive trở thành một kiệt tác của nghệ thuật điện ảnh, thách thức mọi quy chuẩn và mở ra những chiều sâu vô tận trong việc khám phá bản chất của con người và thế giới xung quanh.

TRẦN HOÀI

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.