Để thu hút khách du lịch, người ta đã đầu tư khá nhiều tiền của để mở đường, xây khách sạn, khu vui chơi, giải trí. Nhưng dường như những cuốn sách du lịch-những hướng dẫn viên vô hình, những vật lưu niệm mang đậm dấu ấn văn hóa, một phần của tài nguyên du lịch thì lại bị lãng quên...

Sách du lịch-vừa thiếu vừa yếu

“Bạn muốn khám phá đất nước Việt Nam, tìm hiểu những nét đẹp văn hóa của dân tộc Việt Nam, chiêm ngưỡng những danh lam thắng cảnh diệu kỳ hay thăm các di tích văn hóa lịch sử lâu đời. Những mong muốn của bạn sẽ được thực hiện dễ dàng hơn khi trong hành trang của bạn có những cuốn sách, bản đồ hay các đĩa CD nho nhỏ hướng dẫn du lịch bằng nhiều ngôn ngữ, do Trung tâm Công nghệ thông tin Du lịch xuất bản…”. Đó là một đoạn trên website quảng cáo về sách du lịch của Trung tâm Công nghệ thông tin Du lịch. Những năm qua, ngành du lịch đã tích cực tham gia vào công tác xúc tiến, quảng bá du lịch, xuất bản nhiều sách du lịch. Tuy nhiên, so với nhu cầu và sự phát triển của thị trường du lịch hiện nay thì số lượng sách ấy vẫn ở mức khiêm tốn. Trên danh mục giới thiệu sách du lịch của trung tâm hiện nay, vẫn chủ yếu là một số cuốn như: Non nước Việt Nam (tiếng Việt), Vietnam Guide Touristique (tiếng Pháp), Vietnam Tourist Guidebook (tiếng Anh), Sách hướng dẫn du lịch (tiếng Trung), Sách hướng dẫn du lịch (tiếng Nhật), Atlas Du lịch Việt Nam-Vietnam Travel Atlas (tiếng Việt-tiếng Anh), “Di sản Thế giới ở Việt Nam”-tiếng Việt và “World Heritage Site in Vietnam”-tiếng Anh, Directory of Vietnam International Tour Operators 2004-2005-tiếng Anh… Những cuốn sách này đều có nội dung tốt, có cuốn đã tái bản tới lần thứ 5, thứ 6 nhưng số lượng phát hành ít, giá cả lại hơi cao, phổ biến ở mức giá 50.000-80.000 đồng/cuốn.

Tìm hiểu thị trường sách du lịch hiện nay, loại sách du lịch giới thiệu về tiềm năng du lịch cả nước và sách hướng dẫn kỹ năng du lịch nói chung không nhiều. Đọc danh mục sách phát hành năm 2006 của Nhà xuất bản Trẻ (TP Hồ Chí Minh)-một trong những đơn vị ăn nên làm ra của ngành xuất bản hiện nay, số đầu sách về du lịch cũng chỉ đếm trên đầu ngón tay…

Một ngày săn tìm tại các nhà sách ở Hà Nội, số đầu sách du lịch mà chúng tôi tìm thấy cũng không nhiều, xin được ghi lại tên vài cuốn: Sổ tay du lịch thế giới dành cho doanh nhân (NXB Thanh Niên), Bí mật thành phố hoa Đà Lạt (NXB Văn nghệ TP Hồ Chí Minh), Dalat City of Eternal Spring (Cẩm nang du lịch Đà Lạt-Thành phố mùa xuân vĩnh cửu…

Tìm hiểu thực trạng mảng sách du lịch của các địa phương, tình hình còn ảm đạm hơn nhiều. Quảng Trị là một tỉnh có tới gần 400 di tích lịch sử, trong đó có 24 di tích được xếp hạng quốc gia, đánh dấu quá khứ sống và chiến đấu oanh liệt của dân tộc ta như: Cầu Hiền Lương, nhà tù Lao Bảo, Thành cổ Quảng Trị, Dốc Miếu, Cồn Tiên-hàng rào điện tử Mắc Na-ma-ra, địa đạo Vịnh Mốc, đường 9, Khe Sanh, Nghĩa trang Liệt sĩ Trường Sơn… Thế nhưng, thông tin về 24 di tích trọng điểm quá ít. Mỏng tang, vỏn vẹn 40 trang, nếu trừ phần dịch tiếng Anh thì chỉ còn chưa đầy 20 trang là tất cả những gì có trong hai cuốn sách du lịch giới thiệu về Thành cổ Quảng Trị và Khu di tích đôi bờ Hiền Lương. Với dung lượng quá ngắn và cách biên tập, in ấn “còn nặng” nghiệp dư, những cuốn sách du lịch ở nơi đây đã làm không ít du khách muốn khám phá thêm nhiều lớp ý nghĩa sâu thẳm về các di tích chiến tranh nổi tiếng như những vết thương chưa liền sẹo trên đất Quảng Trị khắc nghiệt phải lắc đầu thất vọng. Không riêng gì Quảng Trị, ở nhiều địa phương khác, hệ thống sách du lịch cũng quá sơ sài. Trong bản kế hoạch phát triển du lịch năm của tỉnh Bắc Ninh, số vốn dành cho hoạt động văn hóa, tuyên truyền: 1 tỷ 215 triệu đồng (gồm làm biển quảng cáo cỡ lớn, sách Du lịch và mở rộng lễ hội). Tuy nhiên, kết quả chỉ là vài quyển sách lèo tèo, nội dung nghèo nàn chưa xứng tầm bề dày văn hóa du lịch miền quan họ. Tại khu di tích Côn Sơn-Kiếp Bạc, huyền thoại về Trần Hưng Đạo, Trần Nguyên Đán, Nguyễn Trãi, cuộc đời, sự nghiệp của các ông lớn lao là thế nhưng cuốn sách giới thiệu về di tích thì cũng mỏng tang, quá sơ sài…Sự đầu tư cần thiết Mới đây, ở Khánh Hòa, Viện Hải dương học Nha Trang đã công bố một số sách du lịch cổ (chủ yếu bằng tiếng Pháp-ảnh) nhằm giới thiệu với khách đến thăm. Trong đó đáng lưu ý là hai cuốn sách: Atlas du voyage de la Perouse (1791) kể lại cuộc hành trình của tàu Perouse đến các nước châu Á: Trung Quốc, Triều Tiên, Nhật và vùng biển Đông (xuất bản năm 1797) và Voyage autour du monde par les Meis de L’Inde et de la Chine (1830-1832): cuốn sách là bộ sưu tập 72 ảnh mô tả truyền thống, văn hóa tập tục, phong cách… người phương Đông. Trong đó Việt Nam có ảnh về phong cảnh núi Non Nước (Đà Nẵng), ảnh tiếp kiến triều đình Nam Kỳ, vùng quê Nam Kỳ… (xuất bản năm 1835).Sự kiện này cho thấy từ xa xưa, cha ông ta đã biết cách quảng bá du lịch qua sách du lịch. Nhìn ra nước ngoài, các trung tâm du lịch lớn cũng rất chú trọng đến vấn đề này. Tại Thái Lan, nhiều công ty du lịch quảng cáo khi đăng ký tour, quý khách sẽ được tặng một cuốn sách du lịch Thái Lan và được xem miễn phí chương trình ô tô bay đặc sắc tại Pattaya… Ngay cạnh ta, Cam-pu-chia cũng đã quyết định từ tháng 6-2006 vé vào cổng Angkor cho một ngày từ 20USD sẽ tăng lên 23USD. Giá vé cho 3 ngày từ 40USD sẽ tăng lên 43USD, vé một tuần từ 60USD sẽ lên 63USD. Theo đại diện ngành du lịch Cam-pu-chia, 3USD tăng thêm này sẽ giúp chi trả cho việc in sách du lịch miễn phí. Wheeler-một trong những công ty phát hành sách du lịch lớn nhất trên thế giới hiện nay cũng đạt mức lợi nhuận lên tới 58 triệu USD mỗi năm. Bàn về xuất bản sách du lịch, chính ông Trần Tấn Ngô, Tổng giám đốc Tổng công ty sách Việt Nam, cũng cho rằng: “Khoan nói tới chuyện tương lai của nhà sách Việt Nam, trước mắt, chỉ cần các nhà xuất bản chú tâm vào mảng sách du lịch song ngữ để phát hành ngay trong nước thôi, đã rất “ăn” rồi!”. Có thể nói, tiềm năng, cơ hội của mảng sách du lịch là rất lớn, rất cần thiết để góp phần phát triển du lịch.Bài và ảnh: NGUYỄN VĂN MINH