Đại tá Trần Hồng nổi tiếng với nhiều tác phẩm nhiếp ảnh chụp Đại tướng Võ Nguyên Giáp và các Bà mẹ Việt Nam Anh hùng. Bởi thế, đã có nhiều bài báo, thước phim nói về người nghệ sĩ nhiếp ảnh này nhưng có lẽ bộ phim “Những khoảnh khắc còn mãi” là một trong những tác phẩm điện ảnh để lại dấu ấn sâu đậm nhất bởi ở đó, người xem cảm nhận rõ hơn hình ảnh một nhà báo luôn đau đáu trong từng tác phẩm của mình.

Bộ phim “Những khoảnh khắc còn mãi” vừa đoạt giải Khuyến khích Giải thưởng văn học nghệ thuật về đề tài lực lượng vũ trang và chiến tranh cách mạng giai đoạn 2014 - 2019 của Bộ Quốc phòng, gọi tắt là “Giải thưởng văn học, nghệ thuật, báo chí Bộ Quốc phòng”, khu vực phía Nam và giải C cuộc thi Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh của Thành ủy TP Hồ Chí Minh năm 2018.

Tôi rất yêu nhân vật trong phim

Đó là tâm sự của đạo diễn Đào Thái Anh khi thực hiện bộ phim “Những khoảnh khắc còn mãi”.

Trước khi bắt tay vào thực hiện bộ phim, đạo diễn Đào Thái Anh đã gặp một người bạn của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng khi đó có một kịch bản điện ảnh rất hay và rủ làm bộ phim. Lúc đó, ông mới tìm hiểu về người nghệ sĩ này và thấy các bức ảnh của Đại tá Trần Hồng chụp đẹp quá. Đạo diễn Đào Thái Anh bắt tay vào chỉnh sửa lại kịch bản và đưa lên Cục Điện ảnh (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) duyệt, sau đó được cấp phép thực hiện bộ phim.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp ghi sổ lưu niệm tại triển lãm "Chân dung mẹ" diễn ra vào ngày 23-12-1995 của Đại tá Trần Hồng.

Xem phim, khán giả cảm nhận dường như có một sợi dây tình cảm giữa đạo diễn và nhân vật nên xuyên suốt bộ phim, nhân vật chính là Đại tá Trần Hồng thể hiện rất “tròn” vai diễn và mang lại cảm giác thật gần gũi với người xem. Bởi vậy, so với tất cả các bộ phim mà đạo diễn Đào Thái Anh đã từng làm thì đây là tác phẩm mà ông cho rằng thực hiện suôn sẻ nhất.

Đạo diễn Đào Thái Anh thực hiện bộ phim không theo đề tài mà theo nhân vật. Đề tài về các Bà mẹ Việt Nam Anh hùng và Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một phần trong các sáng tác của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng. Đây cũng là hai mảng lớn nhất của Đại tá Trần Hồng. Bộ phim đi sâu thể hiện chân dung nhân vật và các tác phẩm của ông theo hai chủ đề trên. 

Đại tướng Võ Nguyên Giáp tại triển lãm ảnh Trần Hồng ngày 23-12-1992.

Đại tá Trần Hồng vốn là một nhà báo nên các tác phẩm của ông nghiêng về tính báo chí, phóng sự nhiều. Tuy nhiên, chụp ảnh về các Bà mẹ Việt Nam Anh hùng và Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ngoài tính thời sự thì các tác phẩm của ông còn mang tính nghệ thuật.

Khi xem phim, khán giả như được trải nghiệm, sống cùng nhân vật. Để có được thành công này, đạo diễn đã thực hiện bộ phim theo phong cách hiện đại, sử dụng rất ít lời bình mà chủ yếu dùng nhiều hình ảnh. Trong phim có trích dẫn một số tư liệu nhưng không nhiều.

“Những địa điểm liên quan đến sự ra đời các tác phẩm của nghệ sĩ Trần Hồng thì đoàn làm phim đều đến để quay. Trong đó có ngôi nhà của nghệ sĩ Trần Hồng ở phố Đường Thành (Hà Nội); trụ sở Báo Quân đội nhân dân, nơi Đại tá Trần Hồng từng làm việc; quê hương-nơi sinh ra và lớn lên của Đại tá Trần Hồng; quê hương của Đại tướng Võ Nguyên Giáp và ngôi nhà của mẹ Thứ…”, đạo diễn Đào Thái Anh cho biết.

Theo đạo diễn Đào Thái Anh, bộ phim “Những khoảnh khắc còn mãi” khắc họa nhân vật và tác phẩm chứ không phải về con đường binh nghiệp của người nghệ sĩ, chiến sĩ. Vì thế, trước khi đoạt 2 giải thưởng trên, hội đồng duyệt phim yêu cầu bổ sung thêm chi tiết, hình ảnh khác nhưng đạo diễn đã từ chối, ông cho rằng: “Tôi không có ý định thể hiện nhân vật theo chủ đề khác, tôi cũng không làm phim về cuộc đời binh nghiệp của Đại tá Trần Hồng mà là một bộ phim về các tác phẩm của người nghệ sĩ này nên không thể đưa vào những chi tiết và hình ảnh khác được. Như vậy sẽ phá hết các kết cấu của bộ phim”.

Đoàn làm phim bên dòng Kiên Giang, cách nhà Đại tướng Võ Nguyên Giáp 150m.

Đạo diễn Đào Thái Anh cho rằng, nếu không yêu nhân vật của mình thì không thể làm được một bộ phim hay. Ấn tượng đầu tiên của đạo diễn này khi gặp nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng là giọng nói và tiếng cười hào sảng, mang đến sự thân thiện, gần gũi cho người tiếp xúc.

“Khi trò chuyện với Đại tá Trần Hồng, tôi có cảm giác như bên trong sâu thẳm người nghệ sĩ luôn có một nguồn năng lượng tích cực được lan tỏa. Chính sự lạc quan, yêu đời của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng đã tạo nên ấn tượng sâu đậm đối với tôi ngay từ lần gặp đầu tiên. Sau buổi trò chuyện ấy, tôi cảm thấy rất yêu mến nghệ sĩ Trần Hồng”, đạo diễn Đào Thái Anh bộc bạch.

Nhiếp ảnh là “vẽ” ánh sáng

Nhận xét về các tác phẩm của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng, nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính, nguyên phóng viên ảnh Báo Quân đội nhân dân, đã đoạt giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật đã chia sẻ như thế trong bộ phim “Những khoảnh khắc còn mãi”.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Đoàn Công Tính cho rằng: Nghệ sĩ Trần Hồng luôn xác định, nhiếp ảnh cũng quan trọng như các bộ môn khác của báo chí. Tuy nhiên, nhiếp ảnh là “vẽ” bằng ánh sáng, cho nên muốn các tác phẩm tốt thì phải xử lý ánh sáng sao cho chuẩn. Nếu nội dung bức ảnh hay nhưng ánh sáng không bảo đảm, không nổi bật thì tác phẩm sẽ không để lại dấu ấn với người xem. Đại tá Trần Hồng luôn tìm hiểu sâu sắc những vấn đề của nhiếp ảnh, học hỏi người đi trước và biến thành những sáng tạo của mình chứ không phải học theo kiểu máy móc. Vì vậy, tác phẩm của ông luôn có nét độc đáo riêng.

Không sử dụng nhiều lời bình mà chinh phục người xem bằng hình ảnh. Vì thế, bộ phim đã chạm vào trái tim của khán giả. Nhìn lại bức ảnh Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ ngồi ngóng con trở về bên mâm cơm có 9 đôi đũa, 9 chiếc bát cùng những nén tâm nhang đặt giữa mâm mà trái tim người xem như nghẹn lại. Dẫu mẹ Thứ biết rằng, các anh sẽ mãi mãi không bao giờ trở về nhưng trong lòng mẹ, các anh vẫn còn đó. Bà mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ có 11 người (con, cháu) hy sinh, trong đó có 9 con trai, 1 con rể và 1  cháu ngoại.

Nhắc đến mẹ Thứ, nước mắt nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng lăn dài trên gò má. Mẹ đã đi về cõi vĩnh hằng để gặp các con của mẹ nhưng với nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng, mẹ Thứ luôn hiện hữu như một biểu tượng về lòng quả cảm, sự hy sinh thầm lặng cho Tổ quốc. Đại tá Trần Hồng cho rằng: Trong 30 năm chiến tranh, các bà mẹ có con hy sinh về độc lập, dân tộc đều là các Bà mẹ Việt Nam Anh hùng. 

Đại tá Trần Hồng và mẹ Thứ năm 2001.

Bày tỏ về đồng nghiệp của mình, nghệ sĩ nhiếp ảnh Vũ Ba, nguyên phóng viên ảnh Báo Quân đội nhân dân, đã đoạt giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật cho biết: Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng rất chăm chú tập trung vào nghề nghiệp. Vì thế, khi mới cầm máy, ông đã có những bức ảnh mang tính nghệ thuật tương đối rõ ràng. Những năm đầu mới về Báo Quân đội nhân dân, nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng đã tỏ ra là người say mê nghề nghiệp và luôn tìm tòi, phấn đấu để có những tác phẩm có nội dung và chất lượng tốt nhất.

Là một nhà báo, chiến sĩ nên nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng may mắn hơn một số đồng nghiệp là thường xuyên được tiếp xúc với Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Chụp ảnh về Người anh Cả của Quân đội nhân dân Việt Nam thì đã có nhiều người chụp nhưng với nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng, ông luôn muốn khắc họa hình ảnh Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong những khoảnh khắc bình dị, khi khoác trên mình những bộ  quần áo thường phục để đánh đàn piano, tập luyện thể thao... Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng đã rất thành công khi thể hiện các tác phẩm về Đại tướng Võ Nguyên Giáp.

Ông Đặng Duy Báu (thứ 4 từ phải qua) thầy giáo dạy cấp 3 của Đại tá Trần Hồng.

Ông Đặng Duy Báu, thầy giáo dạy cấp 3, nguyên Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Hà Tĩnh cũng xuất hiện trong bộ phim để nói về người học trò mà bao năm qua, dù ở bất cứ cương vị nào, ông cũng luôn theo sát từng bước chân và động viên khuyến khích nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Hồng trong sự nghiệp.

Không cần sử dụng các kỹ xảo điện ảnh hay những bối cảnh quay hoành tráng nhưng bộ phim “Những khoảnh khắc còn mãi” vẫn chinh phục người xem bằng các hình ảnh mang tính lịch sử, thông qua người thật, việc thật.

 

KHÁNH HUYỀN