QĐND - “Thành tích” vốn là một từ rất đẹp, rất ý nghĩa. Dù là già, trẻ, gái, trai, phàm người bình thường thì khi làm bất cứ việc gì, ai cũng muốn mình đạt được một thành tích nhất định nào đó. Vì thành tích là một trong những động lực thôi thúc mỗi cá nhân, tập thể nỗ lực phấn đấu để không ngừng trưởng thành, tiến bộ. Nội hàm của từ “thành tích” đáng trân trọng như vậy, nhưng tại sao thời gian qua, người ta lại gắn từ ấy với một từ “bệnh” với ý nghĩa tiêu cực?

Theo Từ điển tiếng Việt giải thích, “bệnh” được hiểu theo hai nghĩa, theo nghĩa đen là “Trạng thái của cơ thể khi có sự biến đổi có hại cho sức khỏe”, theo nghĩa bóng là “Trạng thái tư tưởng không lành mạnh”. Từ điển y học lý giải cụ thể hơn: “Bệnh là những bất thường xảy ra ở cơ thể sống làm ảnh hưởng tới sự tồn tại và phát triển bình thường của sinh vật”.

Trên cơ sở những giải thích đó, có thể hiểu rằng: “Bệnh thành tích” là những suy nghĩ, nhận thức, tư tưởng, thái độ, hành vi cố bám theo, chạy theo thành tích một cách bất thường xảy ra trong mỗi cá nhân, tổ chức làm ảnh hưởng đến sự tồn tại, phát triển bình thường của cá nhân, tổ chức đó và gây tác hại đến sự phát triển lành mạnh của xã hội.

Phải chăng do tâm lý “con gà tức nhau tiếng gáy” nên mới có những hình ảnh phô trương, lãng phí như thế này trong một buổi lễ động thổ xây chung cư bình dân dành cho đối tượng thu nhập thấp? Ảnh: Phúc Nội.

“Bệnh thành tích” thường được biểu hiện ở mấy cấp độ sau:

“Ham thành tích” là sự yêu thích thành tích một cách say mê. Đây là triệu chứng nhẹ của bệnh thành tích. Những cá nhân, tổ chức có biểu hiện này cơ bản cũng có tinh thần, động cơ phấn đấu theo chiều hướng khá tích cực, nhưng vì quá mải mê mà có lúc không tỉnh táo nên có thể không đạt được thành tích đích thực như mong muốn.

“Sính thành tích” là sự ưa chuộng thành tích một cách quá đắm đuối. Đây là triệu chứng khá nặng của bệnh thành tích, nó biểu hiện ở chỗ: Người ta làm gì cũng chỉ nghĩ đến thành tích, coi thành tích như là “động lực duy nhất” để thực hiện mục tiêu nào đó, đạt được ý đồ nào đó đã vạch ra.

“Nghiện thành tích” là mức độ “say” thành tích như một thói quen khó bỏ. Đây là triệu trứng nặng của bệnh thành tích, nó được thể hiện ở những thái độ, hành vi chỉ mải miết, quyết liệt “theo, đeo, bám, đuổi” thành tích bằng mọi giá, mọi cách, kể cả những cách tiêu cực mà chủ thể “nghiện thành tích” cũng không hề mong muốn.

“Sùng thành tích” là mức độ tôn thờ, súng bái thành tích một cách cực đoan, mù quáng. Đây là biểu hiện nặng nhất của bệnh thành tích. Trong trường hợp này, người ta coi thành tích như “chìa khóa vạn năng” để giải quyết được mọi vấn đề, là “bệ đỡ” và “con đường ngắn nhất” để đạt được “tiền, tài, danh, vọng” mà bất chấp cả luân thường đạo lý.

Trong bốn cấp độ trên, “ham thành tích” có thể được coi là một chất “kích thích”, một thứ “men say” tạo niềm tin, động lực phấn đấu cho mỗi cá nhân, tổ chức trong cuộc sống, học tập, lao động và công tác. Nhưng nên nhớ, ham cũng phải có “điểm dừng” hợp lý, hướng tới thành tích là đáng khuyến khích nhưng cần phù hợp với khả năng, thực lực hiện tại của chủ thể. Đừng nên ham thành tích quá đà mà dễ bị “hao tâm, tổn lực” không cần thiết.

Còn ba mức độ “sính, nghiện, sùng” thành tích đều là biểu hiện của sự biến dạng, méo mó trong tư duy và hành động, suy nghĩ và việc làm, thái độ và hành vi của chủ thể. Hệ lụy gây ra là làm lệch lạc động cơ phấn đấu, lệch chuẩn các giá trị đạo đức-văn hóa và lệch hướng mục tiêu thi đua chân chính. Hậu quả để lại là làm xói mòn niềm tin cho xã hội bởi ranh giới thật-giả, thực-hư, đúng-sai, tích cực-tiêu cực… dễ bị xóa nhòa, lẫn lộn.

Thời gian qua, “bệnh thành tích” đã xuất hiện trong nhiều lĩnh vực xã hội, nhiều tổ chức, cơ quan, cá nhân nên đã bị dư luận bóc mẽ, xã hội lên án, thậm chí có lúc trở thành vấn đề “nóng” của nghị trường và cũng làm đau đầu không ít nhà lãnh đạo, quản lý, nhưng tại sao nó vẫn còn “đất sống”, hơn thế là vẫn “sống nhởn nhơ”? Một trong những lý do căn bản dẫn đến thực trạng này là trong cơ chế, chính sách còn nhiều khe hở, lỗ hổng khiến cho “bệnh thành tích” như một thứ “dịch” nảy sinh, lây lan gây tác động tiêu cực đến chiều hướng phát triển lành mạnh của xã hội. Mặt khác, tâm lý háo danh, chuộng hình thức, thích phô trương và nhất là tư tưởng “con gà tức nhau tiếng gáy”, kèn cựa địa vị, đố kỵ thứ hạng của nhau… còn tồn tại trong suy nghĩ, nhận thức của không ít cá nhân, tổ chức (kể cả cấp ủy, người đứng đầu) cũng là “một thứ vi rút tai hại” khiến cho “bệnh thành tích” càng có nguy cơ nặng nề thêm.

“Bệnh lý” của “bệnh thành tích” đã được giải phẫu. Triệu chứng gây bệnh đã được chỉ ra, tác hại của nó cũng đã nhìn thấy. Vậy nên, việc cần kíp đối với chúng ta hiện nay là phải kiên trì, kiên quyết loại bỏ căn bệnh này trong mỗi cá nhân, tổ chức để góp phần làm lành mạnh hóa đời sống xã hội.

THIỆN VĂN