QĐND - Sáng đọc Nam Hoa kinh
Tối nằm không hóa bướm
Mừng mình chủ được mình
Dậy thổi nồi khoai sớm.
YẾN LAN
Lời bình của ĐỖ TRỌNG KHƠI:
Trong cổ học Trung Hoa, Trang Tử là một tên tuổi lớn với tác phẩm Nam Hoa kinh. Tư tưởng trong Nam Hoa kinh trở thành nguồn cảm hứng suy tư của nhiều người qua nhiều thời đại. Đêm hồ điệp - cái đêm hóa thân kỳ ảo ấy, đã ngót 2.300 năm mà như vẫn còn ru bao người vào giấc mộng của nó. Ấy là giấc mộng huyền đồng vật ngã - một giấc mộng lớn của cõi người.
Người đọc Nam Hoa kinh - thi sĩ Yến Lan - là một khách hồng trần, yêu Đạo nhưng vẫn bó bện với Đời. Thi phẩm Đọc Nam Hoa kinh xem như một tuyên ngôn về cuộc sống của ông.
Bài thơ có 4 câu. Ba câu đầu diễn cái sự tìm Đạo, say Đạo:
Sáng đọc Nam Hoa kinh
Tối nằm không hóa bướm
Mừng mình chủ được mình
Có thể nói mà không e quá rằng, tâm hồn Yến Lan đã có lúc ngưng lại, cơ hồ nhập cõi Đạo. Ví tâm hồn ông giống trạng thái của nàng công chúa đang thiếp ngủ và rất mừng gặp được “nụ hôn hoàng tử” đến đánh thức dậy. Để rồi tỉnh ra, hiểu rằng mình đang sắp nhập Đạo, có thế mới nói “mừng” về sự hồi tâm trở lại chứ.
Dậy thổi nồi khoai sớm.
Câu thơ kết thể hiện một niềm vui thật yên bình, thanh đạm. Và chính nhờ đạt tâm cảnh yên bình, thanh đạm, không dấu vết của tham sân si mới cho cái Tình đủ sức làm một cưỡng lực chống lại sự quyến dụ của Đạo. Thơ Đọc Nam Hoa kinh tạo ra các cặp đối chứng nhiều hàm ẩn giữa Đời và Đạo, ý biểu tượng khá thú vị: Vô vi đối với giản dị, mộng với thực. Qua đấy cho hay, Đọc Nam Hoa kinh đã dựng nên một cõi sống riêng. Trong cõi sống ấy, tư cách của sự bình thường - đời thường đã cảm hóa nên một phi thường - đạo.
Dậy thổi nồi khoai sớm. Một ý thức, một hành động tự nhiên như một biểu hiện thiên nhiên. Tựa, lúa thì trổ đòng, hoa thì nở đóa. Huyền đồng vật ngã, là thế.
Tôi chưa được chiêm ngưỡng một thao tác lao động thường nhật nào vào thơ đẹp một vẻ giản dị đến vậy.