QĐND - Tại Bảo tàng Phụ nữ Việt Nam (36 Lý Thường Kiệt, Hà Nội) đang diễn ra triển lãm “Thế giới búp bê truyền thống Nhật Bản”. Đây là sự kiện trong chuỗi các hoạt động kỷ niệm năm hữu nghị Việt Nam - Nhật Bản 2013 do Trung tâm giao lưu văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam phối hợp cùng Hội búp bê Edo-Kimekomi truyền thống Sachiei-kai tổ chức.

Triển lãm giới thiệu đến người xem Việt Nam hơn 250 búp bê, chủ yếu là búp bê Edo-Kimekomi. Loại búp bê này ra đời vào khoảng năm 1736 ở cố đô Kyoto trong thời kỳ Edo (đầu thế kỷ XVII đến cuối thế kỷ XIX) và từ đó đến nay, búp bê đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày của người dân Nhật Bản.

Một số búp bê trưng bày trong triển lãm.

Búp bê truyền thống Nhật Bản được làm hoàn toàn thủ công phản ánh trình độ thẩm mỹ cao và rất tinh tế của các nghệ nhân. Mỗi búp bê phải mất khoảng 1 đến 2 năm mới hoàn thiện bởi chúng được làm tỉ mỉ từ vẽ mặt, mũi, chạm trổ các họa tiết trên thân. Búp bê Nhật Bản rất phong phú về hình dạng từ bé trai, bé gái cho đến công chúa, võ sĩ đạo, đô vật, vị thần… Sự độc đáo của búp bê Nhật Bản nằm ở cách tạo hình trông như đang hoạt động. Tùy theo danh phận búp bê thể hiện mà khuôn mặt của búp bê cũng có khác biệt: Công chúa thì kiêu sa, thiếu nữ thường dân thì e thẹn... Có thể nói không ngoa, búp bê Edo-Kimekomi đã phản ánh sinh động không khí và các nhân vật thời đại Edo.

Búp bê truyền thống thường được người dân Nhật Bản mua với mục đích làm quà tặng cho trẻ em nhân lễ hội bé gái ngày 3-3 và lễ hội bé trai ngày 5-5. Vượt lên ý nghĩa là đồ chơi cho con trẻ và giá trị trưng bày về mặt nghệ thuật, búp bê Nhật Bản còn thể hiện sức mạnh tinh thần, niềm tin và lòng tự hào dân tộc của xứ sở hoa anh đào dưới ảnh hưởng của Thần đạo. Theo quan niệm của người Nhật Bản, búp bê Edo-Kimekomi có thể xua đuổi được tà ma, bệnh tật, ám khí, bảo vệ người già và trẻ nhỏ. Đây là điểm khác biệt giữa búp bê truyền thống Nhật Bản với búp bê truyền thống các quốc gia khác.

Hiện nay, ở ngay chính Nhật Bản, nghệ thuật búp bê truyền thống đang gặp thách thức trước sự lấn át của búp bê hiện đại sản xuất hàng loạt. Trước đây, người Nhật có sưu tập búp bê theo đúng nghĩa, tức là đặt mua những con búp bê làm sẵn, mang về may quần áo và thay đổi quần áo cho búp bê theo sở thích hoặc nhân một sự kiện đặc biệt. Hiện nay búp bê chỉ đơn thuần để trưng bày với ý nghĩa văn hóa, tâm linh mà thiếu đi tác dụng trước tiên là một món đồ chơi.

Bài và ảnh: LINH THIÊN