Tiền mặt mất dần chỗ đứng

Xu hướng không sử dụng tiền mặt khá phổ biến trên thế giới, trong đó, Thụy Điển được coi là quốc gia đi tiên phong. Tỷ lệ thanh toán bằng tiền mặt của người tiêu dùng ở quốc gia Bắc Âu này đã giảm xuống còn 15% năm 2016 và các cửa hàng bán lẻ được phép từ chối tiền giấy. Tại Thụy Điển, các phương tiện công cộng như xe buýt và tàu điện ngầm cũng ngừng chấp nhận tiền xu mà thay vào đó đã phát hành vé di động hay mã vạch, trong khi hơn 50% các ngân hàng thương mại không dự trữ tiền mặt. Theo nghiên cứu của hãng tư vấn Capgemini và Ngân hàng BNP Paribas (Pháp), chỉ 2% tổng giá trị giao dịch tại Thụy Điển được thực hiện bằng tiền mặt và con số này dự kiến sẽ tiếp tục giảm còn chưa đầy 0,5% vào năm 2020.

Tại Hàn Quốc, giới trẻ vốn quen thuộc với điện thoại thông minh (smartphone) khá hài lòng khi sử dụng các dịch vụ thanh toán di động như Samsung Pay hay Kakao Pay để mua hàng hay đi các phương tiện công cộng.

Sử dụng thanh toán điện tử đang được áp dụng ở Nhật Bản. Ảnh: thedailystar.net.

Khác với Hàn Quốc, Nhật Bản vẫn là xã hội trọng tiền mặt khi các khoản thanh toán điện tử chỉ chiếm 20% vào năm 2015, thấp hơn nhiều so với mức 90% tại Hàn Quốc và 60% tại Trung Quốc. Để đáp ứng nhu cầu của xã hội, Chính phủ Nhật Bản hiện đang cân nhắc cho phép các doanh nghiệp trả lương bằng tiền điện tử, trước mắt áp dụng ở các đặc khu, sau đó sẽ nhân rộng ra toàn quốc. Chính quyền Tokyo và một số đơn vị khác đã yêu cầu sử dụng tiền điện tử để thanh toán lương, khẳng định nhu cầu này đang rất cao.

Trong khi đó, Saudi Arabia đặt mục tiêu 70% các hoạt động giao dịch tài chính được thực hiện qua hình thức thanh toán điện tử vào năm 2030 và tiến tới trở thành một xã hội không sử dụng tiền mặt. Tổng thư ký Ủy ban Ngân hàng và Truyền thông các ngân hàng của Saudi Arabia, Talat Hafiz, ngày 23-2 vừa qua cho biết, các giao dịch trực tuyến và không sử dụng tiền mặt là một phần trong Chương trình cải cách “Tầm nhìn 2030” của Saudi Arabia. Về cơ bản, chương trình phát triển khu vực tài chính của Saudi Arabia là một sáng kiến hỗ trợ các mục tiêu kinh tế, giữ vai trò chuyển đổi quốc gia Trung Đông này từ phụ thuộc mạnh vào giao dịch tiền mặt trong mua sắm và dịch vụ, chuyển sang một xã hội “không tiền mặt” thông qua sử dụng các phương thức thanh toán điện tử và kỹ thuật số. Một trong những mục tiêu của chương trình này là cải thiện và tăng cường tỷ lệ giao dịch không dùng tiền mặt, từ 18% năm 2016 lên 28% năm 2020 và tiếp tục tăng theo lộ trình lên ngưỡng 70% vào năm 2030.

Lợi ích đi kèm thách thức

Theo báo cáo của công ty nghiên cứu KB Research (Hàn Quốc), một xã hội không tiền mặt sẽ minh bạch, an toàn, hiệu quả và tiện lợi hơn trong giao dịch và thanh toán. Đối với cả doanh nghiệp và người tiêu dùng, không thanh toán bằng tiền mặt góp phần cắt giảm thời gian giao dịch và giảm những hình thức tội phạm liên quan đến tiền mặt như trộm cắp và hóa đơn giả.

Tuy nhiên, vẫn có những nghi ngại về tính khả thi của việc loại bỏ hoàn toàn tiền mặt trong xã hội. Dù các giao dịch phi tiền mặt đang gia tăng nhanh chóng, tiền mặt vẫn là một nguồn thanh toán đáng tin cậy, đặc biệt là đối với người già. Trong khi đó, chuyên gia tài chính Brett Scott của Anh chỉ ra 3 nguy cơ lớn mà xã hội không tiền mặt đem lại. Đó là: Nguy cơ bị xâm phạm quyền riêng tư khi người dùng thẻ có thể bị theo dõi, nguy cơ bị loại ra khỏi hệ thống tài chính và nguy cơ về an ninh mạng.

Dù còn những quan ngại, song nhiều chuyên gia tài chính cho rằng xã hội không tiền mặt là xu hướng tất yếu. Do vậy, chính phủ các nước cần có chiến lược xây dựng xã hội không tiền mặt một cách chi tiết, từ bảo đảm an ninh mạng cho tới thay đổi thói quen, hành vi của chính người dân.

BÌNH NGUYÊN