Khai thác tiềm năng, phát triển đầu tư vùng Đồng bằng sông Cửu Long: Ba hướng mở

Phương tiện đánh bắt xa bờ ngày càng ít đi ở vùng biển Tây Nam

Những ngày đầu tháng 5, mừng kỷ niệm 117 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều hạng mục công trình xây dựng có tầm cỡ ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long(ĐBSCL) được khởi công. Một số công trình có vốn đầu tư lớn, mang tầm vóc khu vực được đưa vào hoạt động. Đó là khởi công chuỗi nhà máy đóng tàu lớn của Vinashin ở hai tỉnh Hậu Giang, Cà Mau; dự án khí điện đạm Cà Mau hòa vào lưới điện quốc gia, nhiều dự án hàng tỷ đô la đầu tư vào đảo Phú Quốc…Những sự kiện ấy đã mở ra những kỳ vọng, tín hiệu mới cho một vùng đất giàu tiềm năng, nhưng lại được đánh giá là phát triển chưa xứng tầm.

Những “tín hiệu” tiên phong

Hai năm trước đây, người dân ĐBSCL thật phấn khởi khi Dự án cầu Cần Thơ và Cảng hàng không Cần Thơ được khởi công xây dựng. Cũng từ ấy, nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước đã về ĐBSCL tìm hiểu, xúc tiến đầu tư. Đến nay, khi hai công trình trên đang thi công gấp rút để kịp hoàn thành vào cuối năm 2008 thì ở các tỉnh, thành khác, nhiều dự án, công trình lớn được triển khai để chuẩn bị cho một cuộc hội nhập, vươn rộng. Qua giai đoạn thử nghiệm, đầu tháng 5 này, Nhà máy điện Cà Mau 1-Công trình Khí điện đạm Cà Mau(có tổng mức đầu tư trên 1,2 tỉ USD) chính thức phát điện nhờ dòng khí đầu tiên từ biển, đạt 250MW. Khi hoàn thành, hai Nhà máy điện Cà Mau I và II đạt 1.500 MW đáp ứng cho nhu cầu phát triển của ĐBSCL. Tại Hậu Giang, một tỉnh mới thành lập cách đây 3 năm kể từ khi được tách từ tỉnh Cần Thơ cũ, đã khởi công một dự án lớn mang tầm khu vực làm nức lòng người dân địa phương: Nhà máy đóng tàu trọng tải 50.000 tấn do Tập đoàn Vinashin đầu tư, kinh phí trên 500 tỉ đồng.

UBND tỉnh Kiên Giang đã vừa trình Chính phủ xin chủ trương đầu tư dự án nhà máy điện than tại huyện Kiên Lương có công suất 3.600 – 4.400 MW, vốn đầu tư khoảng 4,5 tỉ USD, sử dụng 12 triệu tấn than/năm, cung cấp nguồn năng lượng lớn cho ĐBSCL và các tỉnh bạn Cam-pu-chia. Tại đảo Phú Quốc, hiện nay có nhiều dự án giá trị hàng tỷ đô la đang chờ đầu tư, mở ra những cơ hội phát triển mọi mặt cho hòn đảo này theo Nghị quyết của Bộ Chính trị và quyết định của Chính phủ.

Ba hướng mở “khai phá” tiềm năng

Ở bình diện chung, ĐBSCL là vùng giàu tiềm năng. Dân số hơn 17,4 triệu người. Diện tích nông nghiệp có 3 triệu héc-ta, với đặc điểm địa hình kênh rạch, thổ nhưỡng đặc thù đã tạo ra nhiều mặt hàng xuất khẩu chiến lược, mang lại giá trị kinh tế cao như cá tra, ba sa, tôm, lúa, cá, chế phẩm dừa, trái cây…Sản lượng lúa đạt 19 triệu tấn(chiếm 92% sản lượng xuất khẩu của cả nước), đóng góp hơn 50% sản lượng lương thực và thủy sản.

Kinh tế biển, kinh tế quốc tế và kinh tế nội địa trong nước được các chuyên gia kinh tế đánh giá là 3 hướng mở sẽ tạo nhiều thuận lợi cho ĐBSCL phát triển và khai phá tiềm năng hiệu quả.

Về hướng biển Đông, ĐBSCL có bờ biển dài 750 km. Diện tích biển rộng lớn với nhiều đảo, quần đảo tạo điều kiện mở hướng phát triển nhiều ngành, lĩnh vực như: phát triển nghề đánh bắt hải sản, du lịch, đóng tàu; thủy sản…Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có một chiến lược toàn diện để tổ chức đầu tư và khai thác tài nguyên biển một cách tốt nhất, hệ thống đảo và bờ biển hầu như đang bị “bỏ ngỏ” tiềm năng. Riêng đảo Phú Quốc(Kiên giang), nhiều chuyên gia, lãnh đạo đã khẳng định phải qui hoạch đầu tư sao cho đảo Phú Quốc trở thành một Singapore của Việt Nam mới xứng tầm!.

Để phát triển khai thác tài nguyên biển của ĐBSCL, đầu tư cảng biển là những khâu đột phá, giúp trở thành đầu mối thương mại hàng hải. Theo quy hoạch đến năm 2010, trong vùng sẽ có 20 cảng với tổng năng lực thông quan 12 - 14 triệu tấn/năm, trong đó cảng Cần Thơ, Cái Cui là cảng trung tâm của vùng. Kèm theo là các dự án cải tạo luồng tàu biển tải trọng lớn vào sâu trong nội địa.

Về biên giới bộ, 4 tỉnh ở ĐBSCL có tiếp giáp với nước bạn Cam-pu-chia và hệ thống giao thông bộ nối liền các tỉnh Đông Nam Bộ, khu vực kinh tế trọng điểm của cả nước. Đường biên giới bộ tiếp giáp với nước bạn Cam-pu-chia là một hướng nối kết với kinh tế của Cam-pu-chia và Thái Lan… nếu phát triển các cửa khẩu, kèm theo cơ sở hạ tầng đồng bộ sẽ giúp hình thành các khu kinh tế cửa khẩu năng động, giúp hàng hóa nông sản, du lịch của ĐBSCL tiếp cận nhanh, hiệu quả, có sức cạnh tranh hơn.

Việc hoàn thiện các cơ chế liên kết để ĐBSCL trở thành “sân sau” cho vùng kinh tế trọng điểm Đông Nam bộ là điều có thể thực hiện được. Phát triển giao thông đường bộ, đường biển, đường hàng không thuận lợi sẽ tạo điều kiện cho nhà đầu tư về với ĐBSCL nhiều hơn để tìm kiếm cơ hội đầu tư. Tuy nhiên, vấn đề là ở chỗ, làm sao để tạo những điểm mạnh cho mỗi địa bàn trong vùng, có sự phân công, để khi nhà đầu tư tìm đến dễ dàng nhận được lợi thế khi đầu tư vào.

Cần qui hoạch chung, tạo sự chủ động và liên kết

Dẫu chiếm tỷ trọng cao về giá trị xuất khẩu, nhưng ĐBSCL phát triển thiếu vững chắc, nhiều bất cập. Các chuyên gia kinh tế cho rằng ĐBSCL có thể phát triển một nền kinh tế mở với định hướng kinh tế biển và công nghiệp kết hợp với nông nghiệp. Nông nghiệp vẫn đóng vai trò quan trọng, đảm bảo an toàn lương thực, thực phẩm, thu ngoại tệ từ xuất khẩu gạo, thủy sản, trái cây. Đồng thời, nông nghiệp trở thành thị trường quan trọng cho các ngành khác về máy móc, vật tư nông nghiệp, hàng tiêu dùng... phát triển. PGS-TS Đào Công Tiến khi đánh giá về nguyên nhân gây kìm hãm sự phát triển chung của Vùng, cho biết: "Mãi cho tới nay, cả trong chiến lược và quy hoạch phát triển đã hoạch định cho nền kinh tế ĐBSCL, về cơ bản, nhìn chung các tỉnh thành vẫn chưa vượt qua được giới hạn của một nền kinh tế dựa vào nông nghiệp truyền thống, phát triển manh mún, thiếu sự liên kết. Để phát triển đúng tầm, khai phá tiềm năng của những hướng kinh tế mở đòi hỏi cần phải có sự chủ động và liên kết, mỗi địa phương cần có trách nhiệm đối với sự phát triển ĐBSCL”.

Trong lần thăm và kiểm tra các tỉnh ĐBSCL mới đây, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng đã chỉ đạo : "Quy hoạch mới phải dựa trên tầm nhìn xa, dự báo tốt, phải đảm bảo tính bền vững, ổn định lâu dài. Phải có tư duy mới trong hoạch định vùng ĐBSCL phát triển theo hướng kinh tế mở; có những nét mới gắn với chiến lược kinh tế biển của cả nước, tạo thế và lực mới".

Có thể nói, qui hoạch chung tốt sẽ xác định rõ lợi thế, tiềm năng, nhu cầu phát triển của mỗi tỉnh, việc đầu tư sẽ không bị dàn trải, tránh được lãng phí, đồng thời mang lại hiệu quả cao. Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Huỳnh Phong Tranh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Ban Thường trực Ban chỉ đạo Tây Nam bộ, đã khẳng định và đề xuất: “Để ĐBSCL khai thác tối đa các thế mạnh, hướng mở để phát triển kinh tế là cần phải chấm dứt tình trạng cạnh tranh cục bộ, mạnh ai nấy làm hoặc ỷ lại chờ Trung ương. Cần có sự thống nhất trong phân công vai trò, nhiệm vụ giữa các tỉnh, thành phố trong vùng dựa trên tiềm năng và lợi thế đối với sự phát triển chung. 5 năm qua, vốn ODA phân bổ cho ĐBSCL thấp nhất trong các vùng của cả nước, đề nghị Chính phủ quan tâm tăng mức phân bổ vốn ODA cho vùng ĐBSCL để các địa phương có điều kiện đầu tư phát triển sâu hơn, bền vững hơn và đồng bộ hơn”.

Bài, ảnh: Đặng Trung Kiên