QĐND - Thiếu tướng Phạm Văn Kha, nguyên Chỉ huy trưởng Bộ CHQS tỉnh Lâm Đồng, sinh năm 1923, quê làng Nhuộm (Yên Trung, Ý Yên, Nam Định) đã từng lập công lớn trong Cách mạng Tháng Tám, chính nhờ tài năng thuyết phục của mình.
Thiếu tướng Phạm Văn Kha.

Hồi nhỏ, ông Kha học tại trường Tiểu học FulesFerry. Năm 1942, ông được vào làm việc tại Cơ quan Phòng thủ thuộc Lực lượng bảo an. Công việc chính là trực điện thoại, nhận thư tín và làm thư ký cho một hợp tác xã chuyên cấp phát lương thực của chính quyền Pháp.

Sau sự kiện Nhật đảo chính Pháp, nạn đói ở miền Bắc càng trở nên trầm trọng. Tại Nam Định, mỗi ngày có hàng nghìn người lê lết từ nông thôn ra thành phố xin ăn. Người dân thành Nam mỗi sáng thức dậy đều thấy xác người chết trước cửa nhà. Người chết đói nhiều tới mức chính quyền phải thuê xe bò chở ra rồi đổ thành đống dưới hồ La-ket. Đói khát và khổ cực khiến sự căm phẫn của nhân dân đối với bọn Nhật-Pháp lên tới đỉnh điểm. Thời gian này, ông được một cán bộ Việt Minh có tên là Đỗ Nguyên Tân tuyên truyền, giác ngộ. Cuối tháng 3-1945, ông bí mật gia nhập lực lượng Việt Minh, xây dựng dựng cơ sở cách mạng, chờ chỉ thị cấp trên.

Theo Thiếu tướng Phạm Văn Kha, sáng 19-8, tin về cuộc tổng khởi nghĩa tại Hà Nội nhanh chóng lan về Nam Định. Ông tìm cách liên lạc với đồng chí Đỗ Nguyên Tân nhưng không thành công. Chiều tối hôm ấy, ông nhận lệnh đi gác Dinh tỉnh trưởng. Lúc này, tại vườn hoa trung tâm thành phố xuất hiện một chiếc xe ô tô con, trên nóc cắm cờ đỏ sao vàng, xung quanh là đám đông vô cùng náo nhiệt. Dinh tỉnh trưởng vẫn cửa đóng then cài. Sau vài phút đắn đo, ông quyết định mở cửa đi lên phòng khách. Tỉnh trưởng Trần Văn Sương đang chắp tay sau lưng, liên tục đi lại trong phòng, vẻ mặt vô cùng căng thẳng. Ông tiến đến cạnh tỉnh trưởng, cất giọng:

- Thưa cụ lớn, xe của Việt Minh vừa đi qua đây. Họ nói chốc nữa sẽ sang gặp cụ, ý cụ thế nào?

- Tôi chưa có tin tức gì từ Phòng bảo an. Trước mắt các anh hãy đóng chặt các cửa, không cho bất cứ ai vào - Tỉnh trưởng đáp.

-  Thưa cụ, cuộc Tổng khởi nghĩa của Việt Minh ở Hà Nội và các tỉnh, thành phố khác đã giành thắng lợi. Người dân ở Nam Định cũng đã đi theo Việt Minh.

Tỉnh trưởng không nói gì.

…                              

- Tất cả chính quyền các nơi đã về tay Việt Minh. Nếu cụ không hợp tác thì các bà, các cô, các cậu và bản thân cụ sẽ không an toàn.

- Thôi! Bây giờ anh ra ngoài mời một đại diện của họ vào đây để tôi nói chuyện.

Ông Kha lao xuống sân mở toang cánh cổng, chạy ù đi. Tìm một lúc mới thấy chiếc xe cắm cờ đỏ sao vàng nhưng Việt Minh nói đang có việc gấp. Ông bèn quay lại nói với tỉnh trưởng:

- Đêm đã khuya, đại diện Việt Minh không muốn làm phiền cụ, họ hẹn sáng mai họ sẽ tới.

Xong việc ở nhà tỉnh trưởng, ông Kha chạy sang nhà tên trung úy quan hai Phạm Văn Cảm, chỉ huy trưởng lực lượng bảo an. Vừa thấy ông Kha, tên Cảm đã nói.

- Tôi rất sốt ruột vì từ sáng tới giờ chưa nhận được chỉ thị gì từ “cụ lớn”.

Ông Kha nhanh nhẩu:

- Thưa quan lớn, tôi vừa ở nhà cụ lớn chạy sang đây. Cụ lớn đã đồng ý bàn giao chính quyền cho Việt Minh, cụ lệnh tôi nhắn với quan lớn truyền lệnh cho các binh sĩ không được động thủ mà nên hợp tác với Việt Minh…

Đêm 19-8, sau cuộc mít tinh của quần chúng nhân dân, TP Nam Định trở nên tĩnh lặng. Trong thời khắc trọng đại của lịch sử, với trí thông minh và sự quyết đoán, ông Kha đã khiến cho hai “quan đầu tỉnh” Nam Định tin rằng mọi thứ đã an bài và không quyết định bàn giao chính quyền thì có thể gây đổ máu. Sáng 20-8, đồng chí Hà Kế Tấn, Trưởng ban Công vận Xứ ủy Bắc Kỳ tới gặp ông Trần Văn Sương và Phạm Văn Cảm, việc bàn giao chính quyền diễn ra êm đẹp.

Sau ngày 19-8, ông Kha được cử đi học trường quân chính Việt Nam khóa 6, tại Sơn Tây, sau đó tham gia đoàn quân Nam tiến vào chiến đấu ở chiến trường Nam Trung Bộ. Hiện nay, ông sống cùng gia đình tại số 38, đường Thông Thiên Học, phường 2, TP Đà Lạt (Lâm Đồng). Nhắc lại kỷ niệm cũ, ông Kha cười tươi:

- Đó là lần địch vận đầu  tiên thành công của tớ!

Bài và ảnh: VŨ ĐÌNH ĐÔNG