QĐND - Lúc 10 giờ sáng ngày 16 tháng 2 năm 1965, một trong những chiếc máy bay trực thăng làm nhiệm vụ tải thương (chiếc UH1B), bay dọc theo Quốc lộ 1A từ Quy Nhơn vào Nha Trang, khi qua vùng Đèo Cả, Vũng Rô, viên phi công tình cờ nhìn thấy: "Một mỏm đá lạ nhô ra trên vách núi phía Tây Vũng Rô”, mà những ngày trước đó hắn không hề thấy. Viên phi công liền báo cáo về Bộ chỉ huy Quân đoàn 2 ngụy đóng ở Nha Trang.

Lúc 11 giờ, một máy bay trinh sát lập tức được điều đến khu vực Vũng Rô - Nó bay lượn qua lại khá nhiều vòng để chụp ảnh. Cơ quan tham mưu của Mỹ-ngụy dễ dàng nhận ra rằng những bức ảnh do máy bay trinh sát chụp được vừa rồi ở Vũng Rô so với những bức ảnh chụp cũng ở Vũng Rô trước đó, rõ ràng rất khác nhau. Đã thấy: "Một mỏm đá lạ trên vách núi phía tây Vũng Rô" mới xuất hiện từ sáng 16 tháng 2 năm 1965.

Từ Nha Trang (Khánh Hòa) máy bay trinh sát của địch được lệnh tiếp tục bay về phía Vũng Rô. Lúc 14 giờ chiều ngày 16 tháng 2 năm 1965, hai chiếc máy bay trực thăng vũ trang của địch lượn nhiều vòng rồi bắn phá Bãi Môn. Một chiếc máy bay trinh sát bay rất thấp từ Hòn Nưa vào Bãi Chùa, phóng một quả rốc két trúng Tàu 143 cây lá ngụy trang bay tung lên, lộ rõ một con tàu đen ngòm. Hai chiếc máy bay khu trục lao đến. Đồng chí Hồ Thanh Bình, chỉ huy trưởng K60 ra lệnh cho hai khẩu 12,7mm ở Bãi Lau nhả đạn. Toàn khu vực bến Vũng Rô báo động chiến đấu. Thủy thủ trên tàu, bộ binh và dân quân du kích dưới bến phối hợp nhau đánh trả quân địch. Đồng chí thuyền trưởng Lê Văn Thêm bị thương.

Bốc dỡ hàng hóa tại cảng Vũng Rô. Ảnh: Hoài Trung

Sau khi dùng hỏa lực mạnh đánh đuổi máy bay của địch, Ban chỉ huy bến thống nhất với đồng chí thuyền trưởng Lê Văn Thêm và cán bộ, chiến sĩ Tàu 143 là phải phá tàu.

Lúc 16 giờ ngày 16 tháng 2 năm 1965, đồng chí Nguyễn Long An và một đồng chí nữa được lệnh tìm cách xuống tàu, đánh bộc phá để xóa bỏ dấu vết, không cho địch lấy tàu. Trong khoang máy đã cài sẵn 500kg bộc phá, đủ sức để nổ tung chiếc tàu - Vượt qua bom đạn, hai người bơi ra bám vào thành tàu, leo lên. Nhưng lúc này bom đạn địch đã thả xuống làm nghiêng chiếc tàu hẳn về một bên; do vậy, dù đã cố lặn xuống nước nhiều lần, cố gắng hết mức nhưng hai đồng chí không thể nào vào được khoang máy để điểm hỏa, nên đành bơi vào bờ.

Tối 16 tháng 2 năm 1965 địch bắn pháo sáng suốt đêm.

Sáng 17 tháng 2 năm 1965, địch tiếp tục dùng máy bay đến ném bom. Tên Trung tướng Vĩnh Lộc trực tiếp chỉ huy Trung đoàn 46 ngụy mở cuộc càn quét lớn vào Vũng Rô. Quân ta chặn đánh quyết liệt, diệt hàng trăm tên địch, nhưng do lực lượng địch quá đông, nên các chiến sĩ ta phải dùng thuốc nổ phá hủy phần lớn số vũ khí còn lại trên chuyến tàu mà ta chưa kịp chuyển hết lên căn cứ. Buổi chiều ngày 17 tháng 2 năm 1965, địch lại tiếp tục ném bom, tăng viện và đổ bộ lên Bãi Bàng, Bãi Chính. Quân ta đã dàn sẵn thế trận, chủ động đánh địch quyết liệt, chặn đứng các mũi lùng sục cướp hàng của chúng.

Tối hôm đó, lực lượng dân quân du kích và anh chị em dân công hai xã Hòa Hiệp và Hòa Xuân đưa đồng chí Lê Văn Thêm, Thuyền trưởng Tàu 143 vừa bị thương về Trạm xá khu căn cứ Miền Đông để điều trị vết thương.

Sáng 18 tháng 2 năm 1965, Ban chỉ huy bến nhận định: Sau khi đổ bộ lên Bãi Chính bị ta đánh quyết liệt, thế nào địch cũng sẽ càn quét lên Bãi Xép. Lực lượng chiến đấu của ta ở đó, ngoài dân quân du kích hai xã Hòa Hiệp và Hòa Xuân, chỉ có một trung đội của đơn vị K60 và một trung đội đơn vị K64 vừa mới được tăng cường. Ban chỉ huy bến ra lệnh cho lực lượng dân quân du kích xã Hòa Xuân tiếp tục đánh địch ở Bãi Chính, Bãi Chùa. Các lực lượng còn lại rút ngay về bố trí đánh địch ở Bãi Xép và Bùng Binh để bảo vệ kho hàng. Lúc này lực lượng bảo vệ bến đơn vị K60 đã được tăng cường một trung đội nữa do đồng chí Nguyễn Bá Võ chỉ huy.

Cuộc chiến đấu tại Bãi Xép, Bùng Binh, Hang Vàng diễn ra vô cùng quyết liệt. Bộ đội và dân quân du kích dựa vào trận địa đã bày sẵn, có thế núi đá hiểm trở chặn đánh quyết liệt không cho địch tiến vào Hang Vàng là nơi đặt kho chính để chứa vũ khí. Địch hò hét quyết chiếm Hàng Vàng. Ta dùng chất nổ phá hủy kho, làm cho bọn địch chết rất nhiều. Chúng phải rút chạy và chấm dứt cuộc càn quét. Số vũ khí còn lại ở Hang Vàng được dân công hai xã Hòa Hiệp và Hòa Xuân khẩn trương vận chuyển về căn cứ phía tây.

Vài ngày sau, chắc bọn địch còn cay cú do bị thiệt hại khá đau trong các trận càn quét vào Bãi Bàng, Bãi Chính, Bãi Xép, Bùng Binh, Hang Vàng... nên chúng dùng máy bay B57 đến rải bom vào núi dọc các hành lang di chuyển từ bến Vũng Rô đi về các nơi, suốt 10 ngày liền.

Ngày 9 tháng 3 năm 1965, địch tổ chức 30 xe bọc thép M113 chở quân từ Thạch Tuân xuống đồng xã Hòa Xuân. Máy bay khu trục ném bom rải thảm trong núi, ngoài hang đá, tiêu hủy toàn bộ thôn Lạc Long. Dân quân du kích xã Hòa Xuân phối hợp với bộ đội địa phương huyện Tuy Hòa ngoan cường đánh trả quyết liệt bắn cháy 3 xe M113 và tiêu diệt nhiều tên địch. Cùng thời gian này, một trung đoàn lính ngụy có máy bay, đại bác tầm xa, tàu chiến ngoài biển phối hợp càn quét vào xã Hòa Hiệp. Dân quân du kích đã cùng với bộ đội địa phương huyện Tuy Hòa ngoan cường đánh trả, làm cho cuộc càn quét của địch thất bại, buộc chúng phải rút lui, bỏ lại nhiều xác chết và xác xe bọc thép. Nhân dân hai xã Hòa Hiệp, Hòa Xuân vui mừng phấn khởi, xông ra đường bắt tù binh, thu vũ khí của địch, hết lòng khen ngợi: "Bộ đội của huyện và dân quân du kích xã mình đánh giặc giỏi thiệt!".

"Sự kiện Vũng Rô" đã gây cho kẻ địch sự kinh hoàng tột độ. Trong một bài báo nói về "Vụ Vũng Rô" tháng 3 năm 1965, Đại tá Hải quân Mỹ R.SOIIRESDLEY, thú nhận rằng: "Vụ Vũng Rô như vậy đã khẳng định một điều rất quan trọng mà chúng ta đã ngờ vực suốt cả một thời gian dài, nhưng từ trước tới nay vẫn chưa có nhiều bằng chứng. Số lượng vũ khí trên chuyến tàu bị đánh và trên bờ Vũng Rô bị phát hiện đã chỉ ra rằng: Vũ khí có số lượng nhiều hơn đã được chở bằng tàu thủy từ miền Bắc Việt Nam vào trước đó...".

Vũng Rô (Phú Yên) được xem như là một tuyệt tác của thiên nhiên; thời chiến tranh được chọn là một trong những bến tiếp nhận vũ khí ở những con tàu không số từ miền Bắc trực tiếp chi viện cho chiến trường miền Nam bằng đường biển.

Vũng Rô đã đi vào lịch sử như một huyền thoại sau khi bị lộ ở chuyến tàu thứ tư mà kẻ địch hốt hoảng gọi là: "Sự kiện Vũng Rô" tháng 3 năm 1965.

Năm 1986, Vũng Rô được công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia. Ngày 23 tháng 10 năm 2001, nhân kỷ niệm 40 năm Đường Hồ Chí Minh trên biển, để ghi nhớ những chiến công về con đường và tuyên truyền giáo dục truyền thống cách mạng cho các thế hệ mai sau, Quân chủng Hải quân đã quyết định xây dựng Bia di tích bến Vũng Rô cùng với ba bến khác ở miền Nam. Kế theo đó, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Phú Yên cùng Bộ tư lệnh Hải quân và những nhân chứng lịch sử của hơn 40 năm trước đã trở về Vũng Rô long trọng tổ chức lễ khởi công xây dựng Đài tưởng niệm Vũng Rô. Đến nay, Đài tưởng niệm Vũng Rô đã xây dựng xong.

Vũng Rô hôm nay là một vùng đất có tốc độ phát triển kinh tế khá nhanh ở Phú Yên. Khu vực này đã được tỉnh Phú Yên đưa vào quy hoạch là vùng kinh tế trọng điểm Đông Tác - Vũng Rô. Ngoài Quốc lộ 1A, Vũng Rô đã được nối thông với Khu công nghiệp Hòa Hiệp, sân bay Đông Tác và thành phố Tuy Hòa bằng tuyến đường Phước Tân - Bãi Ngà mới mở với tổng số vốn đầu tư hàng trăm tỷ đồng. Không chỉ tạo thành trục giao thông động lực cho vùng kinh tế trọng điểm này, đường Phước Tân - Bãi Ngà còn mở ra những tiềm năng du lịch với những bãi tắm rất đẹp như Bãi Tiên, Bãi Chùa, núi Đá Bia, Mũi Điện... và đặc biệt là Khu di tích lịch sử Tàu không số.

Đòn bẩy phát triển của Vũng Rô là cảng biển nước sâu với một cầu cảng trọng tải hơn 3000 tấn, cùng nhiều hạng mục hạ tầng kỹ thuật khác như: Kho hàng tổng hợp, hệ thống cấp nước ngọt, bãi Tiền Phương, Kè Ha Rô... đang hoàn tất việc xây dựng. Cầu cảng Vũng Rô chính thức đi vào hoạt động từ cuối năm 2004 và đã trở thành một nơi nhộn nhịp tàu bè ra vào làm hàng. Trong thời gian tới, vào thời điểm thuận lợi của ngành vận tải biển mỗi ngày cầu cảng Vũng Rô sẽ đón từ 3 đến 5 tàu loại trên dưới 3000 tấn. Trong một tương lai không xa, cảng Vũng Rô sẽ ngày càng phát triển hơn, vì nơi này đang được tỉnh Phú Yên quy hoạch để xây dựng thêm một bến phao chuyển tải cho tàu trên 10.000 tấn. Bên cạnh cầu cảng Vũng Rô còn có kho xăng dầu của Công ty Vật tư tổng hợp tỉnh Phú Yên. Đây là một trong số các đơn vị được Nhà nước cho phép nhập khẩu trực tiếp xăng dầu. Ngoài việc góp phần tạo thêm nguồn thu cho ngân sách của tỉnh, kho xăng dầu cảng Vũng Rô trong tương lai sẽ hợp cùng với các kho xăng dầu ở vịnh Vân Phong (Khánh Hòa) gần đó tạo nên một khu trung chuyển xăng dầu lớn nhất nước. Đây cũng là chiến lược phát triển của hai tỉnh Phú Yên và Khánh Hòa trong việc tạo ra sự liên kết vùng theo Nghị quyết của Bộ Chính trị.

---------

Tàu không số trên bến Vũng Rô (Kỳ 1)

Tàu không số trên bến Vũng Rô (Kỳ 2)

Tàu không số trên bến Vũng Rô (Kỳ 3)

Tàu không số trên bến Vũng Rô (Kỳ 4)

Tàu không số trên bến Vũng Rô (Kỳ 5)

Tàu không số trên bến Vũng Rô (Kỳ 6)

 

Truyện ký của TÔ PHƯƠNG