QĐND - Nguyên là cán bộ đối ngoại của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam và Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, ông Nguyễn Xuân Phong đã có may mắn được làm phiên dịch viên tiếng Tây Ban Nha cho Chủ tịch Cu-ba Phi-đen Ca-xtơ-rô trong chuyến thăm của Chủ tịch tới vùng giải phóng. Chia sẻ với phóng viên Báo Quân đội nhân dân, ông Phong đã tâm sự nhiều câu chuyện về cuộc hành trình đáng nhớ đó.

 - Xin ông cho biết cảm nhận và suy nghĩ của ông về chuyến thăm của Chủ tịch Cu-ba Phi-đen Ca-xtơ-rô tới vùng giải phóng miền Nam Việt Nam?

- Chuyến thăm của Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô tới vùng giải phóng miền Nam năm 1973 là một sự kiện có nhiều ý nghĩa. Chuyến thăm được thực hiện trong vỏn vẹn hai ngày vào thời điểm khá đặc biệt. Đó là khoảng thời gian 8 tháng sau khi ký Hiệp định Pa-ri, chính quyền ngụy có Mỹ đứng đằng sau đã làm mọi cách để không thi hành hiệp định, không chịu thừa nhận sự tồn tại của Chính phủ Cách mạng lâm thời, không thừa nhận có vùng giải phóng ở miền Nam. Vì vậy, việc một nguyên thủ quốc gia nước ngoài tới vùng giải phóng Việt Nam một cách công khai, an toàn, có quần chúng đón, đã giúp khẳng định trước thế giới sức mạnh, vị thế quốc tế của Chính phủ Cách mạng lâm thời và của chính quyền ta ở vùng giải phóng miền Nam Việt Nam lúc bấy giờ.

Thêm nữa, chuyến thăm của Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô với tư cách là nguyên thủ quốc gia nước ngoài đầu tiên vào thăm vùng giải phóng miền Nam Việt Nam khẳng định một lần nữa Cu-ba là ngọn cờ đầu của phong trào quốc tế đoàn kết với Việt Nam. Trước đây, đã nhiều lần Cu-ba thể hiện điều đó. Cu-ba là nước đầu tiên công nhận Mặt trận Dân tộc giải phóng, nước đầu tiên cho phép thành lập một phái đoàn đại diện cho Mặt trận ở thủ đô La Ha-ba-na, nước đầu tiên công nhận Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam, nước đầu tiên cử đại sứ đến trình quốc thư ở Tây Ninh (trụ sở của Mặt trận Dân tộc giải phóng). Mà không phải thể hiện một cách hình thức, những cử chỉ, lời phát biểu của Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô trong chuyến thăm Quảng Trị là một thông điệp mạnh mẽ kêu gọi cộng đồng quốc tế tiếp tục đoàn kết ủng hộ Việt Nam trong giai đoạn đấu tranh mới, đồng thời đòi Mỹ và chính quyền Sài Gòn phải thi hành nghiêm chỉnh Hiệp định Pa-ri.

Bản thân sự có mặt bất chấp hiểm nguy, gian khổ của Tổng tư lệnh Phi-đen trên đất lửa Quảng Bình, Quảng Trị cũng đã là sự cổ vũ, động viên to lớn đối với cuộc đấu tranh của đồng bào, chiến sĩ miền Nam cũng như cả nước. Chuyến thăm cũng tiếp nối những hành động hỗ trợ đầy ý nghĩa của Cu-ba dành cho Việt Nam trong thời kỳ này: Viện trợ đường cho nhân dân Việt Nam, cung cấp thiết bị và cử chuyên gia giúp Việt Nam xây dựng đường mòn Hồ Chí Minh, xây dựng 5 công trình kinh tế-xã hội giúp Việt Nam khắc phục hậu quả của chiến tranh mà cho đến nay vẫn còn đang được sử dụng, như: Khách sạn Thắng Lợi tại Hà Nội, Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cu-ba Đồng Hới tại Quảng Bình…

- Là một phiên dịch viên luôn có mặt bên cạnh Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô trong các hoạt động tại vùng giải phóng, xin ông chia sẻ những kỷ niệm đặc biệt đã gây ấn tượng mạnh mẽ cho ông?

Ông Nguyễn Xuân Phong.

- Về mặt công tác, ấn tượng nhất đối với tôi là diễn văn của Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô tại Cao điểm 241. Đó là một thông điệp vô cùng rõ ràng, sáng suốt của Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô đối với thế giới, đối với nhân dân miền Nam nói riêng và đối với nhân dân toàn quốc nói chung. Tôi còn nhớ trong bài diễn văn có đoạn: “Hôm nay, chúng ta tụ họp lại đây trong lòng lãnh thổ giải phóng miền Nam Việt Nam, tại một nơi trước đây có căn cứ quân sự của đế quốc Mỹ tưởng chừng bất khả xâm phạm nhưng đã bị đè bẹp. Đoàn chúng tôi đã từ sông Bến Hải đến đây một cách yên bình theo đường số 1, qua Đông Hà, rồi đường 9 nổi tiếng và bây giờ chúng tôi đang đứng trên ngọn đồi 241 lịch sử mà các bạn đã đánh chiếm bằng chủ nghĩa anh hùng và lòng quả cảm của mình… Những thắng lợi giành được ở đây cũng như những nơi khác ở miền Nam Việt Nam đã đem đến một kết quả tuyệt vời: Buộc đế quốc Mỹ phải ngừng ném bom phá hoại miền Bắc Việt Nam, buộc chúng phải ký Hiệp định Pa-ri và vĩnh viễn rút quân Mỹ khỏi miền Nam Việt Nam. Đó là một thành quả vô cùng to lớn! Và thắng lợi cuối cùng giải phóng miền Nam Việt Nam, hòa bình thống nhất đất nước sẽ chỉ còn là vấn đề thời gian”.

Là người trực tiếp dịch những lời Chủ tịch Phi-đen nói trong chuyến đi, tôi cũng cảm nhận được rằng, tất cả cử chỉ, hành động hết sức ấn tượng của Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô đều có một dụng ý, thể hiện suy nghĩ và niềm tin của ông chứ không phải là hành động tự nhiên bộc phát. Ví như khi Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô thấy nòng đại bác “Vua chiến trường” của Mỹ rơi trên đất, ông đã đạp chân lên đấy và nói rằng đế quốc Mỹ không phải là vô địch mà chính nhân dân Việt Nam mới là vô địch. Rồi khi Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô cầm lá cờ truyền thống của Sư đoàn 304 (Sư đoàn Vinh Quang) giương cao và nói: “Chúc các đồng chí mang ngọn cờ này đến tận Sài Gòn”. Đó không chỉ là lời khích lệ mà còn thể hiện niềm tin của ông vào chiến thắng của Việt Nam.

Còn đối với riêng bản thân tôi, một người con của đất Quảng Trị, chuyến thăm của Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô thực sự đã để lại rất nhiều cảm xúc. Mỗi lần nghĩ lại việc được đứng đây, ngay trên mảnh đất quê hương, cùng vị lãnh tụ cách mạng vĩ đại Phi-đen, tôi lại cảm thấy như được tiếp thêm sức mạnh để có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ.

- Xin ông hãy chia sẻ về cảm xúc khi lần đầu gặp Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô?

- Thực ra từ năm 1963, tôi đã có may mắn được tiếp cận Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô và nhà cách mạng kiệt xuất Chê Ghê-va-ra (Che Guevara). Lúc bấy giờ, tôi và những người bạn của tôi qua học ở Cu-ba. Ở cái tuổi mười chín, đôi mươi, cũng như các thế hệ thanh niên trong nước, say sưa với “Thép đã tôi thế đấy”, say sưa với “Ruồi trâu”, tôi đã không khỏi choáng ngợp trước một Phi-đen Ca-xtơ-rô, một Chê Ghê-va-ra, những con người có cả một lịch sử chiến đấu ngoan cường nhưng lại đầy lòng vị tha. Họ như một biểu tượng sống về người anh hùng mà lớp thanh niên chúng tôi có thể noi theo.

20 năm sau đó, thỉnh thoảng tôi lại được dịch hoặc làm việc với Chủ tịch Phi-đen Ca-xtơ-rô. Càng tiếp xúc tôi lại càng thấy rõ ông là một vị lãnh tụ cách mạng đầy tính chiến đấu, một người hành động và rất giữ nguyên tắc. Đặc biệt, ông có sức thu hút mạnh mẽ và có biệt tài thuyết phục quần chúng đi theo cách mạng, vì bản thân ông có những lý tưởng cao đẹp, ông tin tưởng tuyệt đối và luôn đi theo lý tưởng của mình.

-Xin cảm ơn ông!

Bài và ảnh: NGỌC THƯ